نظارت بهداشتی در شهر سختگیرانه‌تر از روستاست

  خدیجه نوروزی_روزنامه نگار

   توالت‌های عمومی به‌خاطر تردد زیاد معمولا مناطقی کثیف و غیربهداشتی هستند و انبوهی از باکتری‌های مختلف را در دل خود جای داده‌اند؛ هرچند که این باکتری‌ها عمر چندانی ندارند و خیلی زود از بین می‌روند اما نظافت این اماکن تا حد زیادی از انتقال بیماری‌های ویروسی جلوگیری به عمل می‌آورد. با وجود اهمیت حفظ بهداشت و سلامت این مکان‌ها اما همچنان بسیاری از این سرویس‌های بهداشتی فاقد استانداردهای بهداشتی اولیه هستند. البته چند سالی است که سختگیری‌های وزارت بهداشت در نظارت‌ها، وضعیت را نسبت به گذشته بهتر کرده است.

شرایط بهتر از گذشته است
محسن فرهادی، معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، در گفت‌وگو با همشهری درخصوص نظارت بر سرویس‌های بهداشتی می‌گوید:«یکی از وظایف ما که درواقع وظیفه عمومی همه نهادها و شهروندان است، فرهنگسازی، آموزش و نحوه نگهداری سرویس‌های بهداشتی است. بخش دیگر مربوط به نظارت‌هاست که به 2شیوه مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌دهیم. ما موظفیم روی مراکز و اماکن عمومی مانند هتل‌ها، رستوران‌ها، استخرها، مدارس، مراکز آموزشی و... نظارت داشته باشیم. این نظارت‌ها نیز براساس خصوصیات تیپ بهداشتی مورد‌نظر در دستورالعمل‌ها و چک‌لیست‌های‌مان است که از مدیران این واحدها می‌خواهیم توالت را براساس آن طراحی و نگهداری کنند».
از آنجا که امکان نظارت به‌طور روزانه و هفتگی وجود ندارد معمولا در نحوه نگهداری از اتاقک‌های سرویس‌های بهداشتی اهمال‌کاری‌های زیادی انجام می‌شود و نبود نظافت مستمر می‌طلبد تا افراد در استفاده از این مکان‌های آلوده به ویروس، بهداشت فردی خود را رعایت کنند؛ به‌عنوان مثال پس از بررسی تمام اتاقک‌ها، تمیزترین آنها را انتخاب کنند. از سوی دیگر به‌طورجدی تأکید می‌شود در اماکن عمومی از توالت‌های زمینی (توالت ایرانی) استفاده کنند و حتی‌المقدور از استفاده از توالت‌های فرنگی که موجب تماس مستقیم پوست بدن با سطح خارجی آن می‌شود، اجتناب شود. افراد به دستگیره در سرویس‌های بهداشتی عمومی دست نزنند و به کمک دستمال کاغذی یا موارد مشابه آن را لمس و درصورت نداشتن دستمال، سعی کنند برای باز کردن در، جایی غیر از دستگیره را لمس کنند. معمولا دستگیره درهای سرویس‌های بهداشتی عمومی دارای بیشترین حجم آلودگی است و به ندرت تمیز می‌شوند. حتما پس از لمس در یا دستگیره‌ها دستان خود را با دقت بشویند.
فرهادی می‌افزاید:« نظارت واحدهای بازرسی ما از مراکز و اماکن عمومی، خصوصا در شهرهای بزرگ طی سالیان متمادی و در برخی موارد برخوردهای حقوقی و قضایی موجب شده که رعایت نکردن مشکلات بهداشتی در اماکنی مانند مسافرخانه‌ها، هتل‌ها و... رو به کاهش باشد. بخشی از پیگیری‌ها هم بنا به درخواست مردم و شکایت‌هایی است که درخصوص عدم‌بهداشت این فضاها صورت پذیرفته است. به همین علت است که در شهرهای بزرگ کمتر هتل یا رستورانی هست که سرویس بهداشتی مشکل داری داشته باشد». 

فرهنگسازی
فرهنگ استفاده از توالت هنوز برای بسیار از افراد آنچنان که باید و شاید تعریف شده نیست و خود را الزام به رعایت موارد بهداشتی نمی‌کنند. درحالی‌که اگر افراد خود را ملزم به استفاده درست و بهداشتی از این مجموعه‌ها کنند درصد زیادی از مشکلات ناشی از انتقال بیماری برطرف خواهد شد؛ به‌عنوان مثال کشیدن سیفون برای نظافت سرویس و استفاده نفرات بعدی بسیار مهم است، اما کمتر افرادی بعد از قضای حاجت و هنگام خروج از سرویس‌بهداشتی اقدام به کشیدن سیفون می‌کنند.
معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در این مورد می‌گوید: «در بحث مربوط به نگهداری و فرهنگ استفاده از توالت همه ما دچار مشکل هستیم؛ یعنی توالتی که به ظاهر مردم خیلی اهمیتی به آن نمی‌دهند اتفاقا بر اساس شاخص‌های بهداشتی از مهم‌ترین مکان‌هایی است که می‌تواند در صورت عدم‌رعایت بهداشت، افراد را دچار بیماری کند و منجر به شیوع بیماری‌های منتقله گوارشی و روده‌ای شود. به همین دلیل ما در برنامه‌های سالانه روی استفاده صحیح از این مکان و بهداشت فردی افراد فرهنگسازی می‌کنیم. خوب است بدانید در یکی از شاخص‌هایی که در بهداشت محیط داریم در حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله دستگاه‌های امدادی و خدمات‌رسان را موظف کرده‌ایم تا قبل از غذا‌رسانی، قبل از دفن اجساد و حتی قبل از تامین آب، به فکر توالت و حمام بهداشتی باشند. وقتی که دستگاه‌های خدمات‌رسان نتوانند مشکل توالت را حل کنند مردم مجبورند به فضای باز و جاهایی که امکانش هست مراجعه کنند. شما حتی اگر غذارسانی، آب‌رسانی و کمپ‌های مناسب داشته باشید ولی فکر بهداشت توالت را نکرده باشید قطعا با بیماری‌های منتقله روده‌ای مواجه خواهید شد».  او می‌افزاید: «در قالب برنامه CBI (شهر سالم-روستای سالم با رویکرد ابتکارات جامعه‌محور) که با همکاری سازمان بهداشت جهانی در حال اجراست، بهسازی و ایجاد توالت‌های بهداشتی مدنظر قرار دارد و ما با همکاری‌های برون‌بخشی و بین‌سازمانی سعی در افزایش این شاخص داریم».

اماکن بین‌راهی
نبود یا کمبود سرویس‌های بهداشتی در راه‌های مواصلاتی یکی از مهم‌ترین مشکلات گردشگران؛ در جاده‌هاست که هنوز هم با وجود ساخت سرویس‌های بهداشتی در چند نقطه، در صدر معضلات قرار‌دارد. نبود چنین سرویس‌هایی موجب شده تا مردم به غیربهداشتی‌ترین سرویس‌ها مانند توالت‌های موجود در پمپ‌بنزین‌ها تن دهند و به ناچار از آنها استفاده کنند. محسن فرهادی درخصوص بهداشت این اماکن می‌گوید:« در بخش اماکن بین‌راهی، به‌ویژه در برخی جایگاه‌های پمپ‌بنزین کماکان مشکل توالت بهداشتی را در مسیرها داریم. خوشبختانه وزارت میراث‌فرهنگی‌و‌گردشگری، راه‌و‌شهرسازی و وزارت نفت در برخی از جاده‌های ترانزیت و مسافرپذیر مانند تهران-اصفهان، جاده‌های شمالی، اتوبان و آزادراه‌هایی که به سمت زنجان، قزوین و تبریز می‌رود سرمایه‌گذاری‌های خوبی را برای ساخت ایستگاه‌های خدمات‌رسانی بین‌راهی اختصاص داده‌اند تا در این نقاط کمتر با مشکل توالت‌بهداشتی مواجه باشیم. ولی در برخی جاده‌های دیگر همچنان با نبود یا کمبود توالت‌های بهداشتی مواجهیم».
طبق گفته این مسئول، نظارت‌های بهداشتی در پیک استفاده از توالت‌های بهداشتی، هنگام سفرهای زیارتی یا گردشگری تشدید می‌شود. وی معتقد است وضعیت بهداشت این اماکن نسبت به قبل خیلی بهتر شده است اما جا دارد که نظارت‌ها در این زمینه بیشتر شود؛ چرا که ما در شاخص‌های بهداشت جهانی با وجود تمام فعالیت‌های صورت گرفته رنکینگ خوبی نداریم و باید تلاش کنیم تا به سطوح بالاتری دست یابیم. شهرداری‌ها می‌توانند نقشی اساسی در این زمینه ایفا کنند که خوشبختانه در خیلی از شهرها این کار را انجام داده‌اند؛ مانند توالت‌های عمومی، اما بیش از احداث باید روی نگهداری و نظافت‌شان فکر کرد.

پارامترهای بهداشت
بازرسان بهداشت پارامترهای به‌خصوصی را در نظارت بر توالت‌های بهداشتی مدنظر دارند که طبق گفته معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، در شهرها به‌علت تجهیزات و تاسیسات شهری در مقایسه با روستاها متفاوت است. استانداردها و بهسازی‌های اعلام شده از سوی وزارت بهداشت مربوط به دیوار، کف و سقف است که باید حتما از مصالح مقاوم استفاده شود. از همه مهم‌تر بحث کاسه و سنگ توالت است که باید طوری طراحی شود که حتما شترگلو داشته باشد و فاضلاب در اختیار حشرات قرار نگیرد. تهویه طبیعی یا مصنوعی داشته باشد و دفع فضولات به شکل بهداشتی باشد. گاهی ممکن است محل تعبیه در جایی سنگلاخی باشد که باید از مخزن مخصوص استفاده شود یا جایی مشکل آب نیست و طراحی می‌تواند بر اساس دسترسی به آب باشد. درمجموع شاخص‌های نظارتی در روستاها به‌علت امکانات کمتر پایین‌تر است. اگر در و دیوار سالمی داشته باشد که فضولات انسانی به سبک بهداشتی دفع شود از نظر وزارت بهداشت تأییدیه دارد، اما این شاخص در شهرها سختگیرانه‌تر است.

بیماری توالتی
توالتی که به ظاهر مردم خیلی اهمیتی به آن نمی‌دهند اتفاقا بر اساس شاخص‌های بهداشتی از مهم‌ترین مکان‌هایی است که می‌تواند در صورت عدم‌رعایت بهداشت، افراد را دچار بیماری کند و منجر به شیوع بیماری‌های منتقله گوارشی و روده‌ای شود. به همین دلیل ما در برنامه‌های سالانه روی استفاده صحیح از این مکان و بهداشت فردی افراد فرهنگسازی می‌کنیم