برگزاری هفته کتاب با حمایت شهرداری
برنامه‌های شهرداری تهران در هفته کتاب از تأمین هزینه‌های طرح پاییزه تا تعویض کتاب‌های قدیمی با کتاب‌های تازه در گفت‌و‌گو با ابوالفضل رفیع
مهرداد طبرسی ـ روزنامه‌نگار
چهار روز از آغاز بیست و هفتمین دوره هفته کتاب می‌گذرد، هفته‌ای که جشن کتاب و کتابخوانی است و برنامه‌های گوناگونی در سراسر کشور به این مناسبت برگزار می‌شود. یکی از این برنامه‌ها طرح پاییزه کتاب است که در سال‌های اخیر سبب رونق کتابفروشی‌ها شده. امسال ابتدا خبر رسید که طرح پاییزه برگزار نمی‌شود. بعد شهرداری تهران به کمک خانه کتاب آمد و هزینه‌های برگزاری طرح را در تهران به‌عهده گرفت. همین اتفاق سبب شد که معاونت فرهنگی ارشاد یک روز پس از آغاز هفته کتاب اعلام کند که طرح پاییزه در سراسر کشور برگزار خواهد شد. تأمین هزینه‌های طرح تخفیف پاییزه را بهانه کردیم تا سراغ ابوالفضل رفیع، مدیرکل فرهنگی شهرداری تهران برویم و از دیگر برنامه‌های شهرداری در هفته کتاب بپرسیم.
چه شد که شهرداری هزینه‌های طرح تخفیف پاییزه را پذیرفت؟
شهرداری در موضوعات فرهنگی اجتماعی، متولی 100درصد نیست و مشارکت شهرداری در این حوزه‌ها بیشتر حالت میان بخشی دارد. یعنی در جاهایی وارد می‌شود که ضعف‌هایی وجود دارد و خلأها مانع از برگزاری اتفاق‌ها از طرف نهادهای متولی می‌شود. شهرداری با رسالتی که برای خود قائل است و رویکردهای فرهنگی و ظرفیت‌هایی که دارد، در حوزه کتاب هم وارد می‌شود. ظرفیت‌های فرهنگی شهرداری در حوزه کتاب کم نیست. شهرداری بیش از 300کتابخانه در فرهنگسراها و سراهای محله و... دارد؛ درحالی‌که شمار کتابخانه‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی در شهر تهران 40کتابخانه است. ما متناسب با ظرفیت‌هایی که داریم در حوزه فرهنگ نقش ایفا می‌کنیم.
یکی از دغدغه‌های جدی ما تلاش برای افزایش سرانه کتابخوانی در میان مردم و تسهیل خرید کتاب است. با توجه به شرایط اقتصادی و گرانی قیمت کتاب در یکی، دو سال گذشته سرانه خرید و مطالعه کتاب در میان مردم بسیار کاهش پیدا کرده است. وقتی دیدیم خانه کتاب و وزارت ارشاد امسال به‌دلیل مشکلات اقتصادی قصد برگزاری طرح تخفیف پاییزه را ندارند، وظیفه خود دانستیم که وارد شویم تا کتابفروشی‌ها دوباره رونق بگیرند و شرایطی فراهم شود که اقشار مختلف مردم به‌ویژه جوانان و دانش‌آموزان و دانشجویان بتوانند کتاب‌ها را با تخفیف خریداری کنند.
کار شهرداری سبب شد که طرح پاییزه در شهرستان‌ها هم سرانجام برگزار شود و به دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار شد که وزارت ارشاد هزینه برگزاری طرح در شهرهای دیگر را خود تأمین کند.
البته بسیاری از کارهایی که شهرداری تهران انجام می‌دهد، از طرف شهرها و استان‌های دیگر الگوبرداری می‌شود. واقعاً خوشحالیم که کار ما سبب شده که پاییزه کتاب دوباره در سراسر کشور برگزار شود. شهرداری امکان صرف بودجه در شهرهای دیگر را ندارد اما به‌نظرم اتفاق خوبی است که با تأمین هزینه‌های طرح در تهران سبب شد که بخشی از بار خانه کتاب سبک شود.
یکی دیگر از برنامه‌هایی که شهرداری اعلام کرده، طرحی با عنوان «کتاب همسایگی» است. «کتاب همسایگی» چیست و کجا برگزار می‌شود؟
کتاب همسایگی طرحی است برای ایجاد 22کتابخانه در 22برج مسکونی تهران. 22برج را که بیش از 40واحد دارند، در 22منطقه تهران انتخاب کرده‌ایم. از برج‌هایی شروع کرده‌ایم که ساکنان آنها فرهنگیان و استادان دانشگاه و... هستند و زمینه چنین کاری در آنجا فراهم است. قفسه‌های کتاب در جای مناسبی در برج‌ها تعبیه شده و 200جلد کتاب در هر کدام از این کتابخانه‌ها قرار می‌گیرد. کتاب همسایگی وجه نمادین نیز دارد. امیدوارم این کار آغاز راهی باشد برای تجهیز همه برج‌ها و مجتمع‌های مسکونی به کتابخانه و نیز آغازی باشد برای فرهنگسازی و تعاملات دیگری که بتوانیم از برج‌های بزرگ آغاز کنیم؛ مثل تفکیک پسماند از مبدأ و...
طرح دیگری که شهرداری اعلام کرده، تبادل کتاب است. مردم می‌توانند کتاب‌های قدیمی خود را بیاورند و در مقابل، کتاب‌های تازه تحویل بگیرند. آیا تبادل کتاب در کجا انجام می‌شود و کتاب‌های تازه از چه طریقی انتخاب شده‌اند؟
تبادل کتاب یا بهتر بگویم تعویض کتاب‌های قدیمی با همکاری کتابخانه ملی و شهرداری برگزار می‌شود. 10ایستگاه مترو، 22میدان، 10فرهنگسرا برای تعویض کتاب انتخاب شده‌اند. مردم می‌توانند کتاب‌های قدیمی یا کتاب‌هایی را که به هر دلیلی از آنها استفاده نمی‌کنند، بیاورند و به جای آنها کتاب‌های تازه تحویل بگیرند. کتابخانه ملی کتاب‌های تازه را تأمین کرده است.
کتابخانه‌هایی مثل کتابخانه‌های سرای محله در چه وضعیتی است؟
اتفاق ویژه‌ای که در هفته کتاب در کتابخانه‌های سراهای محله برگزار می‌شود تجهیز هر کدام از این کتابخانه‌ها به 100کتاب صوتی است. قدم بعدی ما این است که این کتابخانه‌ها را به کتاب‌های بریل تجهیز کنیم. چون همه سراهای محله برای ورود معلولان و روشندلان مناسب‌سازی شده است.
در پایان اگر شهرداری برنامه دیگری نیز برای هفته کتاب دارد، بفرمایید.
اجرای نمایش‌های میدانی و پرفورمنس درباره کتابخوانی، برگزاری نمایشگاه کتاب در سرای محله‌ها، حضور شهرداران مناطق در کتابفروشی‌های منطقه در روز کتابگردی (سی‌ام آبان)، کتابخوانی فرهیختگان در دانشگاه تهران، شب‌نشینی اهل فرهنگ در محله‌ها ازجمله دیگر برنامه‌های شهرداری در هفته کتاب است. اما یکی از برنامه‌هایی که باید حتماً از آن یاد کنم، نصب تابلوهای راهنما برای کتابفروشی‌ها در منطقه2 است. برای 36کتابفروشی این منطقه تابلوی راهنما نصب شده است. امیدوارم این کار الگویی برای مناطق دیگر تهران و شهرستان‌ها بشود و شهرداری‌ها تابلوهای راهنمایی برای کتابفروشی‌ها نصب کنند تا شهروندان راحت‌تر کتابفروشی‌ها را پیدا کنند.
