پایان «اوو»

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

 20روز اعتراض خیابانی و پایان حمایت ارتش و نیروهای پلیس از رئیس‌جمهور بولیوی باعث شد تا اوو مورالس پس از 14سال حضور در قدرت، عطای کرسی ریاست‌جمهوری را به لقایش ببخشد تا آمریکای لاتین یکی از مهم‌ترین رهبران چپ‌گرای خود را از دست بدهد.
مورالس دیروز در یک نطق تلویزیونی اعلام کرد که به‌خاطر «صلاح کشور» از ریاست‌جمهوری استعفا می‌دهد. او در عین حال، اقدام ارتش و نیروهای پلیس در حمایت از معترضان و شورش علیه رئیس‌جمهور را «کودتا» خواند و گفت: «نیروهای شر، دمکراسی بولیوی را نابود کردند.» مورالس همچنین به هوادارانش گفت که نیروهای پلیس قصد بازداشت او را داشته‌اند و مسیر را بازگذاشته‌اند تا عده‌ای خانه او در شهر کوچابامبا را غارت کنند.
فرمانده پلیس بولیوی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی تلاش برای بازداشت مورالس را تکذیب کرد اما ساعاتی بعد ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شد که غارت خانه مورالس و تخریب آن را تأیید می‌کرد.
استعفای مورالس پس از آن اعلام شد که فرمانده ارتش بولیوی از او خواست با کناره‌گیری از ریاست‌جمهوری، زمینه را برای انتقال مسالمت‌آمیز قدرت و پایان درگیری‌ها فراهم کند. درخواست ارتش از مورالس برای استعفا، ساعاتی پس از آن مطرح شد که او طی بیانیه‌ای اعلام کرد قصد دارد انتخابات ریاست‌جمهوری را که‌ماه گذشته برگزار شده بود، تکرار کند.
مورالس برخلاف قانون اساسی،‌ماه قبل در انتخابات ریاست‌جمهوری نامزد شد تا شاید بتواند برای چهارمین بار قدرت را در دست بگیرد؛ اقدامی که البته از سوی مردم بولیوی با استقبال روبه‌رو نشد. طبق قانون، نامزد پیروز انتخابات باید دست‌کم 40درصد مجموع آرا را از آن خود کند. شمارش آرا از عدم‌موفقیت مورالس در کسب 40درصد آرا و کشیده‌شدن انتخابات بین او و رقیب دیرینه‌اش یعنی کارلوس مسا به دور دوم حکایت داشت اما روند شمارش ناگهان به دستور او به‌مدت 24ساعت متوقف شد. با ادامه شمارش آرا، ناگهان وضعیت تغییر کرد و اوو مورالس به‌عنوان فرد پیروز معرفی شد.
اعتراض‌های خیابانی از همان نخستین‌ روز پس از اعلام نتایج رای‌گیری آغاز شد. طی این مدت، 3نفر کشته و بیش از 300نفر نیز زخمی شدند. طی هفته سوم درگیری‌ها اما رفته رفته نیروهای پلیس برخورد با مردم را متوقف کردند و در نهایت در کنار معترضان ایستادند. توقف حمایت نیروهای نظامی از رئیس‌جمهور در نهایت باعث شد تا مورالس تصمیم به استعفا بگیرد.

مورالس کجاست؟
روزنامه نیویورک تایمز دیروز خبر داد که اوو مورالس از شهر لاپاز به چیموره در منطقه کوچاباما فرار کرده است اما از محل اختفای او اطلاعی در دست نیست. منطقه کوچاباما، محلی اصلی تجمع هواداران مورالس است. مردم در این منطقه به کشت کوکائین مشغولند. مورالس خود نیز پیش از ورود به سیاست کوکائین کشت می‌کرد. کوچاباما همانهایی بودند که در اعتراضات خیابانی مورالس را همراهی کردند و همچنان به او وفادار مانده‌اند.
در این میان، چپ‌های آمریکای لاتین همچنان از او حمایت می‌کنند. مارسلو ابرارد، وزیر خارجه مکزیک دیروز اعلام کرد که کشورش حاضر است به مورالس پناهندگی سیاسی اعطا کند. او در پستی توییتری گفت که حدود 20نفر از مقام‌های عالی رتبه دولت بولیوی به سفارت مکزیک در لاپاز پناه برده‌اند و تحت حمایت این کشور قرار دارند. نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا و آلبرتو فرناندز رئیس‌جمهور آرژانتین نیز در اظهارنظرهای جداگانه وقایع بولیوی را کودتا خواندند و حمایت خود را از مورالس اعلام کردند. مادورو گفت که حفاظت از مورالس را وظیفه خود می‌داند. فرناندز نیز از کشورهای جهان خواست برای «حفظ جان اوو» اقدام کنند.

کشاورزی که رئیس‌جمهور شد
«خوان اوو مورالس آیما» دیروز همانطور که به قدرت رسیده بود، قدرت را تحویل داد. او در سال 2006با رهبری اعتراض‌های خیابانی چپ‌گرایان علیه دولت لیبرال کارلوس مسا، سقوط او را رقم زد و اندکی بعد در انتخابات کرسی ریاست جهوری را به چنگ آورد. کارلوس مسا اما‌ماه گذشته بار دیگر به صحنه سیاسی بولیوی بازگشت تا موقعیت از دست رفته‌اش را بار دیگر احیا کند.
بولیوی همیشه فقیرترین کشور آمریکای لاتین بوده اما طی سال‌های حضور مورالس در قدرت، این کشور نه‌تنها شاهد رشد اقتصادی مناسب بوده بلکه در برخی از نقاط، فقر اکنون دیگر جایی در زندگی مردم ندارد. آمار بانک جهانی نشان می‌دهد طی 3دوره ریاست‌جمهوری مورالس، رشد اقتصادی بولیوی حدود 4.6درصد افزایش پیدا کرده است. همچنین نرخ فقر از 60درصد به حدود 36درصد رسیده است. با این حال، آلوده‌شدن دستان مقام‌های دولت سوسیالیست مورالس به فساد، احتمال رسیدن او به ریاست‌جمهوری برای چهارمین بار را تا حد زیادی با شک و تردید روبه‌رو کرده بود.
طبق قانون اساسی بولیوی که از سوی خود مورالس بازنویسی شده، تصدی پست ریاست‌جمهوری برای بیش از 2دوره امکان‌پذیر نیست اما اصرار او به ماندن در قدرت باعث شد تا ابتدا با برگزاری یک همه‌پرسی و سپس با مراجعه به رأی دادگاه، موفق شود برای حضور در انتخابات مبنای قانونی را کسب کند. مورالس همچون بسیاری از اعضای کابینه‌اش به فساد مالی متهم است. غیراز فساد مالی، بی‌توجهی او به منابع طبیعی بولیوی اعتراض‌های بسیاری را به‌دنبال داشته است. تابستان امسال در پی آتش‌سوزی گسترده در جنگل‌های آمازون، بیش از 6هزار کیلومترمربع از جنگل‌های بولیوی نیز دچار حریق شد. مورالس اما با وجود درخواست‌های گسترده، این آتش‌سوزی را حالت فوق‌العاده اعلام نکرد و مانع ورود کمک‌های بین‌المللی به کشورش شد؛ تصمیمی که باعث اعتراض‌های خیابانی گسترده علیه او شد.
بولیوی برخلاف کشورهای همسایه یعنی ونزوئلا، آرژانتین و برزیل، همچنان در مسیر رشد اقتصادی است؛ اتفاقی که مدیون ملی شدن صنایع نفت و گاز از سوی مورالس بوده است. او آخرین بازمانده نسل چپ‌گرایانی است که بین سال‌های 1998تا 2005در آمریکای لاتین به قدرت رسیدند و موجی به راه انداختند که به «موج صورتی» معروف شد. موج صورتی را که محورش مبارزه با آمریکا و تفکرات لیبرالیستی بود، هوگو چاوز با پیروزی در انتخابات سال 1998به راه انداخت. سال 2003لولا دا‌سیلوا در برزیل به قدرت رسید و 3سال بعد هم اوو مورالس، طومار دولت لیبرال‌ها در بولیوی را در هم پیچید. اینها را «3تفنگدار» تفکر چپ در آمریکای جنوبی نامیدند. چاوز را مرگ به پایان راه رساند. دا سیلوا را هم مخالفانش به زندان انداختند و قدرت را در دست گرفتند. مورالس را اما فساد در ساختار دولت و اصرارش به ماندن در قدرت به پایان خط رساند.