پایکوبی شکارچیان درخون پرندگان

زهرا رفیعی _ خبر‌نگار

چند سال است که متخلفان، چوب حراج به جان پرندگانی زده‌اند که قرن‌هاست امنیت این سرزمین آنها را برای زمستان‌گذرانی از عرض‌های بالایی کره زمین به ایران آورده است. فروشندگان در بازارهای محلی جنازه بی‌جان پرندگان را ردیف، کنار هم می‌گذارند و سر قیمت با خریداران چانه می‌زنند. هر که قیمت بالاتر بگوید، خرید این پرندگان نصیب او می‌شود. محصولات این بازار که به‌مدت 3‌ماه هر روز با حجم انبوهی از پرندگان بخت‌برگشته پر و خالی می‌شود دیگر فقط سر از سفره‌ها و رستوران‌های گران‌قیمت شمال در نمی‌آورد. بازاری که خریدار را متقاعد کرده گوشت غاز مهاجر با غاز اهلی فرق می‌کند، شکارهای غیرقانونی را پنهانی سوار اتوبوس‌های بین شهری می‌کنند و برای توسعه تجارت پرسود، بسته‌های یونولیتی را راهی شهرهای بزرگی مثل تهران می‌کنند. اگرچه فرزندان آگاه این شکارچیان بارها با برپایی تجمعات محیط‌زیستی و حمل پلاکارد با این روند مخالفت کرده‌اند اما سود این تجارت، آنچنان کلان است که این مخالفت‌ها ره به جایی نبرده است.
اسماعیل کهرم، پرنده‌شناس در گفت‌وگو با همشهری روایت مهاجرت پرخون و مرگ پرندگان مهاجر را اینگونه توصیف کرد: هرساله با سردشدن خطه‌های شمالی ایران در سیبری و روسیه، پرندگان ساکن در این مناطق فقط برای به‌دست آوردن غذا به مناطق گرم‌تر مهاجرت می‌کنند. غذا در مناطق سیبری یخ می‌زند و حشرات می‌میرند؛ بنابراین این مهاجرت به‌دلیل سرمای هوا نیست. چند‌ ماه آخر پیش از مهاجرت، آنها آنقدر زیاد غذا می‌خوردند که زیر پوستشان برای این مسیر طولانی به اندازه کافی چربی ذخیره شود که به چربی مهاجرتی معروف است. این چربی برای آنها به مانند سوخت عمل می‌کند. هم‌اکنون تحقیقات نشان داده است که پرندگان به ازای هر گرم چربی موجود در زیر پوستشان می‌توانند 30کیلومتر پرواز کنند. البته هرچقدر پرنده، جثه بزرگ‌تری داشته باشد چربی بیشتری ذخیره می‌کند و در مسیر می‌سوزاند.

پرندگان مهاجر، ذخایر ژنتیک هستند که در فصل زمستان به‌دلیل آنکه بسیاری از تالاب‌های طبیعی کشور خشک شده‌اند، به آب‌بندان‌های کشاورزی و شالیزارهای آب گرفته شمال کشور پناه می‌آورند. کهرم، پرندگانی را که ناخودآگاه مسیر فریدونکنار را برای فرود انتخاب می‌کنند بدشانس توصیف می‌کند. او می‌گوید: پرندگان به محض اینکه به فریدونکنار می‌رسند، در تورهای فلزی هوایی که به‌صورت کاملا غیرقانونی پهن شده است گیر می‌افتند. این تورها به شکل تورهای والیبال است و با عرض و طول بسیار زیاد در گستره آب‌بندان‌ها پهن می‌شود.

پرنده‌ خسته‌ای که 900کیلومتر راه را برای رسیدن به غذا، آب و امنیت پرواز کرده هنگام فرود با تورهای فلزی نازکی مواجه می‌شود که بال، نوک و جانش را هدف قرار داده است. این پرندگان حتی اگر سر از تالاب فریدونکنار هم دربیاورند صیادان، تورهای فلزی سنگینی روی سرشان می‌اندازند و باز سر از بازار پرتراکنش پرندگان مهاجر درمی‌آورند. اسماعیل‌کهرم با تأکید بر اینکه «نفس تور هوایی که در شمال به کار می‌برند غیرقانونی است» گفت: تورهای فلزی که در تالاب عزیزک یا میانکاله و هر قسمت از شمال به‌کار برده می‌شود غیرقانونی و مثل این است که کسی در وسط چهار‌راه، مواد‌مخدر بفروشد. از طرفی تلاش محیط‌بان‌های منطقه با رأی دادگاه به نتیجه نمی‌رسد. دادگاه عموما شکارچیان متخلف را به‌دلیل «تامین معیشت» رها می‌کند. اما با نگاهی به هزینه‌های برپایی این تورها می‌توان فهمید که معیشت بهانه‌ای بیش نیست. 
اسماعیل کهرم با اشاره به مشاهدات خود از منطقه فریدونکنارگفت: یک‌بار به همراه فرماندار و ماموران محیط‌زیست و نیروی انتظامی برای جمع‌آوری تورها راهی منطقه شدیم اما در میانه راه مقامات بالاتر مانع از این کار شدند. هر صیاد در میان محیط‌بانان فامیل و آشنایی دارد. بنده را بارها تهدید کرده‌اند. بارها فرزندان این شکارچیان به‌خصوص دختران‌شان نسبت به صید پرندگان تجمع کرده‌اند ولی نتیجه نداده است. قیمت شکار نیز بسیار بالا و سودآور است. غاز 150هزار تومان ارزش ریالی دارد. شکارچی حاضر است 700میلیون تومان برای خرید تور هزینه کند. کاسبانی در این چرخه وجود دارند که چندین تور را ماهانه 8میلیون تومان کرایه می‌دهند. کرایه 3‌ماه از فصل شکار 24میلیون تومان است، چطور به بهانه معیشت به این افراد متخلف اجازه تخلف داده می‌شود.

سود بازار پرسود مافیایی در شمال نیز به ضرر محیط‌زیست و پرندگان شده است. بخشی از بازار پرندگان و ماهی در فضای سرپوشیده و علنی و بخشی در فضای غیرعلنی و بیرون بازار فروخته می‌شود. خوتکا، فیلوش، گیلار، تنجه، اردک تاجدار، اردک بلوطی، اردک سرسفید، انواع غازها، چنگر، چنگر نوک‌سرخ، بوتیمار بزرگ، طاووسک، حواصیل خاکستری و حتی پرندگان حرام‌گوشتی چون باکلان، اگرت بزرگ و اگرت کوچک در میان صید‌ها فروخته می‌شود. 
 کهرم در مورد چرخه معیوبی که منجر به افزایش شکار می‌شود، به همشهری گفت: پیش از انقلاب صیادان غیر‌مجاز با دیدن محیط‌بان خود را در 7سوراخ پنهان می‌کردند، اما الان آنها می‌دانند نهایتا در دادگاه با «حق معیشت» آزاد خواهند شد؛ در نتیجه محیط‌بانان را که می‌بینند از دور دست تکان می‌دهند. در واقع قانون برای برخورد با شکارچی متخلف وجود دارد ولی ضمانت اجرا ندارد.
او در مورد احتمال انقراض این پرندگان نیز گفت: ما نمی‌دانیم که آیا این پرندگان رو به انقراض‌اند یا خیر، چون اصلا سرشماری نمی‌شوند. اما می‌دانیم در این سال‌ها جمعیت گونه‌های عروس‌ غاز، اردک سرسفید، اردک کاکلی، ‌تنجه و اردک تاج‌دار کم شده است.