پاییز بدون‌تخفیف

مرتضی کاردر ـ روزنامه‌نگار

در چند سال‌ گذشته طرح‌های تخفیف فصلی کتاب، رونق‌بخش کتابفروشی‌ها بوده‌اند؛ طرح‌هایی که هنگام برگزاری‌شان خوانندگان کتاب به‌راحتی می‌توانستند با مراجعه به کتابفروشی‌ها و ارائه کد ملی، تا سقف 100هزارتومان کتاب را با تخفیف خریداری کنند. کتابفروشی‌ها نیز اغلب از این طرح‌ها استقبال می‌کردند چراکه خوانندگان کتاب در ایام برگزاری طرح‌ها به سوی کتابفروشی‌ها سرازیر می‌شدند. در این میان همواره طرح پاییزه کتاب که معمولا همزمان با هفته کتاب بود، از استقبال بیشتری برخوردار می‌شد. انتخاب یکی از روزهای هفته کتاب به‌عنوان «روز کتابگردی» نیز سبب افزایش این استقبال شده بود.

ضیافت عمومی کتابخوان‌ها
روز کتابگردی در سال‌های اخیر به شکل ضیافت عمومی کتابخوان‌ها درآمده بود؛ روزی که بسیاری از آدم‌ها، حتی کسانی که معمولا خوانندگان کتاب نیستند هم خود را ملزم می‌کردند تا در این روز سری به کتابفروشی‌ها بزنند و کتاب بخرند. کتابخوانان حرفه‌ای نیز خود را ملزم می‌دانستند که روز کتابگردی را از صبح تا شب به جست‌و‌جو در کتابفروشی‌ها بپردازند و به جز کتابفروشی‌های بزرگ تهران و شهرستان‌ها، سراغ کتابفروشی‌های فراموش شده بروند و کتابی چند بخرند تا چراغ این کتابفروشی‌ها نیز روشن بماند. نگاهی به هشتگ‌هایی مثل «#روز_کتابگردی» و «#من_هم_می‌آیم» و «#کتابفروشی_محله_خود_را_زنده_نگه_داریم» در شبکه‌های اجتماعی و انبوه اتفاق‌های دیگری که در روز کتابگردی در سال‌های اخیر افتاده است، شاهد این مدعاست.

خبری که دور از انتظار نبود
حالا در آستانه هفته کتاب، خبر رسیده است که امسال طرح پاییزه کتاب برگزار نخواهد شد. نیکنام حسینی‌پور، مدیر خانه کتاب به همشهری می‌گوید: «طرح پاییزه به‌دلیل مشکلات بودجه‌ای برگزار نمی‌شود.»
خبر برگزار نشدن پاییزه کتاب خبر عجیب و دور از انتظاری نبود. در دوره‌های اخیر طرح‌های تخفیف فصلی همواره با ابهام و تردید و تزلزل برگزار شدند. کم شدن میزان تخفیف و زمان برگزاری طرح‌ها، ادغام طرح‌های دو فصل در یک فصل، تسویه دیرهنگام طرح‌های گذشته و خبرهای ضد‌ونقیض از برگزاری یا عدم‌برگزاری دوره‌های آینده نشان می‌داد که به‌زودی طرح‌های تخفیف فصلی از میان می‌روند. حالا خانه کتاب رسما اعلام کرده که طرح پاییزه برگزار نمی‌شود.

معاونت فرهنگی توان تأمین هزینه‌ها را ندارد
مدیر خانه کتاب به همشهری می‌گوید: «شاید بتوانیم با همکاری شهرداری تهران طرح تخفیف پاییزه را در شهر تهران برگزار کنیم ولی برگزاری طرح از طرف ارشاد به‌دلیل مشکلات بودجه‌ای مقدور نیست و امکان برگزاری طرح در سراسر کشور وجود ندارد. کوشش بسیار کرده‌ایم که این مشکلات حل شود ولی معاونت فرهنگی گفته است که توان تأمین هزینه‌های طرح را ندارد».
اما مگر بودجه طرح‌های تخفیف فصلی چقدر است؟ طرح‌های تخفیف فصلی در بیشترین حالت بین 1.5 تا 2میلیارد تومان هزینه برمی‌دارند اما تأثیرشان در فروش کتاب و رونق بخشیدن به کتابفروشی‌ها بسیار است و سبب آشتی خیلی از مردم با کتابفروشی‌ها شده است. هم چراغ کتابفروشی‌ها روشن نگه داشته می‌شود و هم خوانندگان کتاب بدون هیچ دسته‌بندی و ملاحظه‌ای از تخفیف بهره می‌برند.

تلاش برای از بین بردن یک طرح خودجوش
اگر معاونت فرهنگی وزارت ارشاد می‌خواست چنین طرحی را به تنهایی برگزار کند باید چقدر زمان و هزینه صرف می‌کرد؟ برگزاری چند جلسه و چقدر تبلیغات رسانه‌ای و میدانی لازم بود؟ جلب اعتماد نخبگان و فرهیختگان چقدر زمان می‌برد؟ حالا که طرح‌های تخفیف فصلی، به‌ویژه طرح پاییزه کتاب و روز کتابگردی، در چند سال اینقدر جا افتاده و عملا به شکل یک حرکت عمومی خودجوش درآمده است، آیا نمی‌شود که بودجه حداقلی طرح‌ها برقرار بماند؟ یادمان نرود بودجه‌ای که صرف برگزاری طرح‌های تخفیف فصلی می‌شود، در مقایسه با دیگر بودجه‌های وزارتخانه تقریبا ناچیز است، حتی در مقایسه با بودجه‌های دیگر معاونت فرهنگی هم رقم قابل‌توجهی محسوب نمی‌شود. آیا سهم خوانندگان کتاب از انبوه هزینه‌های نشر و یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیمی که نصیب چرخه نشر می‌شود به‌اندازه 100هزار تومان هم نیست؟