فارنهایت؛ آشنایی از دمای فر آشپزی!
درباره دانشمند آلمانی که دماسنج جیوه‌ای را اختراع و مقیاسی را برای اندازه‌گیری دما ابداع کرد؛ کسی که حتی ما ایرانی‌ها هم بارها برای استفاده از فرهای آشپزی نامش را شنیده‌ایم
این روزها برای اندازه‌گیری دما، وسایل مختلفی اختراع شده که کار را برای ما بسیار ساده کرده است. یکی از این وسایل دماسنج جیوه‌ای است که برای کارهای مختلف هنوز هم وسیله‌ای پرکاربرد است. این وسیله را برای نخستین بار یک آلمانی به نام «گابریل دانیل فارنهایت» اختراع کرد.
اوج‌گیری یک نابغه
فارنهایت در روز بیست‌وچهارم‌ماه مه سال1686در شهر گدانسک به‌دنیا آمد؛ شهری که در آن زمان بین لهستان و لیتوانی به‌صورت مشترک‌المنافع بود. او پس از طی دوران مدرسه راهی آمستردام شد تا معلم شود، اما شرایط به‌گونه‌ای رقم خورد که حرفه‌ای دیگر را درپیش گرفت. خانواده فارنهایت بازرگان بودند و به‌همین دلیل مسافرت‌های بسیاری در اروپای شمالی داشتند. جد پدری‌اش در شهر روستوک زندگی می‌کرده است. در سال1702، پدر و مادرش به‌دلیل خوردن قارچ سمی از دنیا رفتند. او پس از مدتی در شهر لاهه که آن زمان پایتخت هلند بود، ساکن شد. در کنار علاقه به علوم طبیعی، فارنهایت شغل آباء و اجدادی‌اش را فراموش نکرده و به‌کار تجارت نیز مشغول بود و به‌خاطر کسب‌وکارش، به سراسر اروپا سفر می‌کرد. او که با گاتفرید لیبنیز- فیلسوف و ریاضی‌دان آلمانی- در تماس بود، کم‌کم به سمت ساخت وسایل مخصوص فیزیک و شیمی کشیده شد.
ساخت دماسنج
به گزارش همشهری، در قرن هفدهم نوعی دماسنج گازی و الکلی ساخته شده بود که دقت کافـــی نداشت. فارنهایت در دماسنج خود از جیوه استفاده کرد و در سال1714 دماسنج جیوه‌ای را ساخت. او ابتدا، روشی برای پاکسازی جیوه ابداع کرد که این عنصر مایع به دیواره دماسنج نچسبد. دماسنج جیوه‌ای توانایی اندازه‌گیری دماهای پایین‌تر از نقطه انجماد آب و بالاتر از نقطه جوش را نیز داشت که این مهم‌ترین مزیت اصلی آن نسبت به دماسنج‌های موجود بود. در سال1717 و در شهر لاهه، فارنهایت اقدام به ساخت دماسنج، فشارسنج و ارتفاع‌سنج کرد. در این میان، دماسنج‌هایی که گابریل می‌ساخت به‌خاطر منحصربه‌فرد بودنشان، اعتبار ویژه‌ای داشتند و با استقبال بسیاری روبه‌رو شدند. پیش از او، دماسنج‌ها به شکل کروی ساخته می‌شدند، اما او موفق شد دماسنج خود را به‌صورت استوانه‌ای بسازد.
مقیاسی به‌نام فارنهایت
از فارنهایت به‌عنوان مقیاسی برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌شود. براساس مقاله‌ای که در سال 1726توسط گابریل دانیل فارنهایت نوشته شده، مقیاس او براساس 3نقطه پایه‌گذاری شده است. نقطه اول دمای مخلوط یک به یک آب، یخ و نشادر است که به‌عنوان صفر درنظر گرفته شده است. نقطه بعدی دمای مخلوط یک به یک آب خالص و یخ است و نقطه سوم دمای بدن انسان. فارنهایت پس از مشاهده فاصله این نقاط از هم به این نتیجه رسید که فاصله نقطه ذوب یخ خالص و یخ با نشادر نصف فاصله نقطه ذوب یخ خالص از دمای بدن است. پس برای سادگی تقسیم‌بندی بین این نقاط، فاصله‌ها را به 2مقدار 32قسمتی و 64قسمتی تقسیم کرد که با نصف کردن چند باره فاصله‌ها امکان‌پذیر است. پس در مقیاس او دمای ذوب یخ خالص برابر 32و دمای بدن برابر 96درجه اندازه‌گیری شد. فارنهایت مشاهده کرد که آب با این مقیاس در 212درجه به جوش می‌آید. بعدها دانشمندان در این مقیاس تغییراتی دادند تا نقطه ذوب یخ دقیقا 32درجه و دمای جوش آن 212درجه درنظر گرفته شود و فاصله آنها 180واحد باشد. به‌خاطر همین تغییرات دمای بدن انسان در این مدل حدود 98درجه به‌دست آمد.
آشنای ویژه پخت و پز
در بسیاری از اجاق‌گازها و وسایل پخت‌وپز مقیاس فارنهایت درنظر گرفته شده است، برای همین در بسیاری از دستورهای غذایی، از این مقیاس استفاده می‌شود. آنهایی که با پخت‌وپز سر و کار دارند، فارنهایت عبارتی آشنا برای‌شان به‌حساب می‌آید؛ چرا که آنها برای استفاده از فر اجاق‌شان باید به اعدادی توجه کنند که نشان‌دهنده دما با مقیاس فارنهایت است.
پایان راه
فارنهایت در 16سپتامبر سال1736 و در پنجاه‌سالگی در لاهه درگذشت. تا پیش از پیدایش سلسیوس، در اروپا، فارنهایت مقیاس اندازه‌گیری دما بود، اما پس از آن، اروپایی‌ها از سلسیوس استفاده کردند و این درحالی است که هنوز هم در آمریکا، درجه فارنهایت رسمی است و کارایی دارد.
اختراع دماسنج جیوه‌ای
در قرن هفدهم نوعی دماسنج گازی و الکلی ساخته شده بود که دقت کافی نداشت، اما فارنهایت در دماسنج خود از جیوه استفاده کرد و در سال1714 دماسنج جیوه‌ای را ساخت
در همینه زمینه :
