زوم روی مرگ

سمیرا رحیمی_روزنامه نگار

نرخ مرگ‌ومیر در جهان رو به کاهش گذاشته ‌است. از سال1960 تا سال 2017 که آمارهای رسمی از میزان مرگ‌ومیر در جهان توسط سازمان‌هایی مانند بانک جهانی یا سازمان جهانی بهداشت منتشر شده‌اند، نرخ مرگ‌ومیر از 17.7 درصد به 7.5 درصد رسیده‌است. این درحالی است که جمعیت جهان در سال 1960به بیش از 3میلیارد نفر و در سال 2017 به بیش از 7.4 میلیارد نفر رسیده ‌است. افزایش آگاهی انسان‌ها نسبت به بیماری‌ها، پیشرفت علم و یافتن درمان‌های جدید و پیشگیری از بروز بیماری‌ها، ازجمله دلایل کاهش مرگ‌ومیر در جهان به شمار می‌روند.
براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، از 56.9 میلیون مرگ‌ومیر در سراسر جهان در سال 2016، بیش از 54درصد از آنها ناشی از ابتلای انسان‌ها به 10عامل اصلی مرگ‌و‌میر بوده ‌است. بیماری عروق کرونری یا ایسکمیک قلبی و سکته مغزی اصلی‌ترین دلایل مرگ‌ومیر در جهان به شمار می‌روند، به‌طوری در سال2016 جان 15.2 میلیون انسان را گرفته‌اند. این دو بیماری به‌مدت 15سال برتری خود را به‌عنوان اصلی‌ترین قاتلان انسان‌ها در جهان حفظ کرده‌اند.
بیماری مزمن انسداد ریه در رتبه سوم جهان، جان 3میلیون انسان را در سال 2016 گرفته‌ است. پس از بیماری‌های عفونی تنفسی، زوال عقل، سرطان‌های ریه، نایچه و نای، دیابت، جراحات ناشی از سوانح رانندگی، اسهال و مرض سل از دیگر عوامل اصلی مرگ‌ومیر در جهان امروز به شمار می‌روند.
نوع دسته‌بندی عوامل مرگ‌و‌میر در سطح جهان متناسب با منطقه جغرافیایی و سطح درآمد کشورها متحول می‌شود. در کشورهای فقیر، بیماری‌های عفونی ریوی، اسهال، بیماری قلبی کرونری، ایدز، سکته مغزی، مالاریا، سل، تولد زودهنگام، آسیب‌های پیش از زایمان و آسیب‌های ناشی از سوانح رانندگی، اصلی‌ترین دلایل مرگ انسان‌ها هستند. اما در کشورهای ثروتمند بیماری قلبی کرونری، ‌سکته مغزی، بیماری مزمن انسداد ریوی، سرطان ریه، زوال عقل، عفونت‌های ریوی، دیابت، سوانح رانندگی، سرطان کبد و سرطان معده قاتل اصلی انسان‌ها به شمار می‌روند.
از آنجا که وضعیت اقتصادی بر عواملی مانند سطح رفاه، کیفیت زندگی، بهداشت و دسترسی به درمان، مراقبت از زنان باردار و پیشگیری از بیماری‌ها اثرگذار است، دلایل مرگ‌و‌میر می‌تواند در هر کشور ثروتمند یا فقیری متفاوت از کشور ثروتمند یا کم‌درآمد دیگری باشد. برای مثال آمارهای مرگ‌ومیر در روسیه و چین، به‌عنوان 2کشور بزرگ کره‌زمین، نشان‌دهنده یکسان بودن 2مسبب اصلی مرگ انسان‌ها در این دو کشور است: بیماری‌های قلبی -عروقی و سرطان. مقصر 52/54درصد از مرگ‌ومیر در روسیه و 41.89درصد از مرگ در چین بیماری‌های قلبی -عروقی هستند. اما در ادامه فهرست اصلی‌ترین دلایل مرگ در این دو کشور، نام بیماری‌ها تغییر می‌یابد و گاه ردپای تفاوت‌ فرهنگ‌ها (به‌واسطه مصرف الکل، مواد‌مخدر، رانندگی بد یا خودکشی) نیز در این فهرست دیده می‌شود. بیماری‌های گوارشی، زوال عقل، بیماری‌های کبدی، خودکشی، بیماری‌های تنفسی، عفونت‌های ریوی، سوءمصرف الکل و سوانح رانندگی در روسیه و بیماری‌های تنفسی، زوال عقل، بیماری‌های گوارشی، سوانح رانندگی، عفونت‌های ریوی، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های کبدی و دیابت در چین از دیگر دلایل مهم مرگ‌ومیر در این کشورها به شمار می‌روند.
در میان بزرگ‌ترین کشورهای قاره اروپا، اوکراین و فرانسه نیز تفاوت‌هایی در حوزه دلایل مهم مرگ شهروندان خود دارند. در اوکراین 61.94 درصد از مرگ‌ها ناشی از ابتلا به بیماری‌های قلبی -عروقی است اما در فرانسه مقصر 31.46 درصد از مرگ‌ها سرطان است. سرطان، زوال عقل، بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های کبدی، خودکشی، بیماری‌های تنفسی، عفونت‌های ریوی، سوءمصرف الکل و سوانح رانندگی در اوکراین و بیماری‌های قلبی -عروقی، زوال عقل، بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های تنفسی، عفونت‌های ریوی، خودکشی، بیماری‌های کبدی، دیابت و بیماری‌های کلیوی در فرانسه به‌عنوان اصلی‌ترین قاتلان انسان‌ها معرفی شده‌اند.
کشورهای بزرگ قاره آفریقا، در زمینه عوامل مرگبار تفاوت‌های محسوسی با دیگر کشورهای جهان دارند و وجود مرگ زودهنگام نوزادان یا مرگ پیرازایشی به‌عنوان یکی از 10دلیل اصلی مرگ‌ومیر در الجزایر و جمهوری دمکراتیک کنگو، نشان از تأثیر بالای فقر بر کیفیت زندگی و طول‌عمر دارد. در هر دو کشور بیماری‌های قلبی -عروقی نخستین عامل مرگ انسان‌ها شناخته شده ‌است که در الجزایر 47.28 درصد و در جمهوری دموکراتیک کنگو 12.97 درصد از آمار مرگ‌ومیر را به‌خود اختصاص داده ‌است. پس از این قاتل اصلی، سرطان، زوال عقل، سوانح رانندگی، مرگ پیرازایشی، بیماری‌های تنفسی، دیابت، بیماری‌های گوارشی، عفونت‌های ریوی و بیماری‌های کلیوی در الجزایر و مالاریا، عفونت‌های ریوی، مرگ پیرازایشی، سل، اسهال، سرطان، بیماری‌های گوارشی، سوانح رانندگی و بیماری‌های تنفسی در جمهوری دمکراتیک کنگو به‌ترتیب بزرگ‌ترین دلایل مرگ انسان‌ها نامیده می‌شوند.
30.86 درصد از مرگ‌ومیرها در بزرگ‌ترین کشور قاره آمریکا، کانادا، ناشی از ابتلای مردم این کشور به سرطان است؛ بیماری‌ای که در دومین کشور بزرگ این قاره، مقصر 24.47درصد از مرگ‌هاست. در ایالات متحده، بیماری‌های قلبی-عروقی با نقش 31.57 درصدی در مرگ انسان‌ها، بزرگ‌ترین عامل افزایش مرگ‌و میر به شمار می‌رود و پس از آن بیماری‌های زوال عقل، بیماری‌های تنفسی، بیماری‌های گوارشی، عفونت ریوی، بیماری‌های کلیوی، دیابت، اعتیاد و بیماری‌های کبدی در بالا بردن آمارو مرگ‌و میر نقش دارند. در کانادا نیز زوال عقل، بیماری‌های تنفسی، بیماری‌های گوارشی، عفونت‌های ریوی، دیابت، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های کبدی و خودکشی مقصران بزرگ مرگ‌ومیر شناخته می‌شوند.