شیوه‌های تولید لبخند

محمد صالحی‌آرام ـ شاعر و طنزپرداز

 پس از مشروطه بود که به دو دلیل رویکرد بیشتری به انتشار مطالب طنز پدید آمد. یکی تولد روزنامه‌ها و مطبوعات بود که فضایی برای ارائه چنین نوشته‌هایی در اختیار قرار می‌داد. دیگری اما وجهه ماهیتی خود طنز بود. طنزپردازان می‌توانستند با بهره‌مندی از فضای غیرجدی و دوپهلوی این نوع از متون ادبی، اظهارنظرهای سیاسی و اجتماعی داشته باشند.  از سوی دیگر به زودی مشخص شد که ستون‌های کوتاه و محدود نشریات برای بازتاب طنز پیچیده و فاخر‌ مناسب نیست. همچنین خوانندگان روزنامه که در میان آنها افراد تحصیلکرده و فرهیخته کم نبودند، مطالب نازل و لودگی‌های مکتوب را برنمی‌تافتند. بنابراین حد میانه‌ای که عنوان کلی فکاهی بر آن اطلاق می‌شد، رونق گرفت. اما تنها این مطبوعات نبودند که بخشی را به فکاهی اختصاص دادند، سینما و دنیای نشر هم از جذابیت این موضوع غافل نماندند.  درحوزه کتاب، داستان با بهره‌مندی از شگردهای سنتی نقل و روایت در کنار تکنیک‌های داستان مدرن طنزهای موفقی ارائه داد. همچنین مخاطبان داستان که به راحتی قابل درک و ارتباط بودند بیشتر از شعر فکاهی بود. چرا که  باسوادها هم نمی‌توانند یک شعر را بدون غلط یا رعایت وزن بخوانند. اما هر نوآموزی می‌تواند نثر ساده فارسی را بخواند و از آن سردرآورد. اکنون اما بخش بزرگی از بار طنز در جامعه ما توسط فضای مجازی جابه‌جا می‌شود. با وضعیتی که بر دنیای رسانه‌های مجازی حاکم است نمی‌توان از آن انتظار کیفیت و فخامت داشت. در این میان رسانه‌های رسمی نیز بیشتر به طنز شفاهی و کلامی می‌پردازند و زحمت بسترسازی برای تولید طنز موقعیت را به خود نمی‌دهند. با این حال جای خالی طنزپردازان حرفه‌ای تقریبا در همه عرصه‌ها به چشم می‌خورد. کسانی که نگاهی تاریخی و اجتماعی را با لحاظ‌کردن مسائل روز با طنز پیوند بزنند و آثار ماندگار خلق کنند.