جدایی مهریه از زندان

تهامه مهدوی ـ خبرنگار

طرح حذف زندان برای زندانیان مهریه در کارگروه کمیسیون قضایی مجلس مورد بررسی قرار گرفت و این کمیسیون تصویب کرد که زندانی شدن مردان به‌دلیل عدم‌پرداخت مهریه حذف شود. مصوبه این کارگروه در حالی تصویب می‌شود که غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه،خرداد‌ماه اعلام کرد: «حجت‌الاسلام رئیسی دستور دادند تا پرونده‌های مربوط به مهریه که زوج به زندان رفته است مجدد بررسی شود. آنچه اتفاق افتاده و قرار است انجام شود این است که در جلسه شورای روسای دادگستری‌های کل کشور ریاست محترم قوه قضاییه با تأکید بر اجرای دقیق قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و فتاوای مراجع عظام تقلید تأکید کردند که پرونده زندانیان مهریه مورد بازنگری قرار گیرد.»
این واکنش‌ها به زندانی شدن مردان به‌دلیل عدم‌پرداخت مهریه در شرایطی رخ داد که تعداد زندانیان مهریه کشور سال گذشته به‌دلیل افزایش قیمت سکه، افزایش چشمگیری پیدا کرد. البته روز گذشته سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس با اعلام جزئیات مصوبه کارگروه تشکیل شده در این کمیسیون به کاهش تعداد زندانیان مهریه از 4هزار و500نفر به هزار و300نفر اشاره کرد که به‌نظر می‌رسد به‌دنبال دستور رئیس قوه قضاییه اتفاق افتاده باشد. پیش از این سخنگوی قوه قضاییه گفته بود: «قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوبه سال۱۳۹۴ مقرر کرده است که بازداشت زوج برای عدم‌پرداخت مهریه منحصر است به مواردی که زوج قادر به پرداخت مهریه باشد اما از پرداخت مهریه امتناع کند و زوجه را معطل کند.»
در ماه‌های گذشته برخی از اعضای کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس هم به‌دنبال تصویب طرحی هستند که زندانی شدن به‌دلیل عدم‌پرداخت مهریه را حذف کنند؛ اتفاقی که در نهایت در کارگروه تشکیل شده در این کمیسیون به تصویب رسید و حالا باید علاوه بر تصویب کمیسیون در صحن علنی مجلس هم به رأی گذاشته شود. براساس این طرح، پرداخت مهریه باید متناسب با توان ریالی پرداخت‌کننده باشد و مهریه به‌صورت ریالی محاسبه شود. پیش از این نیز در بند «ب»‌ ماده15 دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها تصریح شده بود: «... در مواردی که مدیون در عوض دین، مالی دریافت یا تحصیل نکرده باشد مانند مدیون به پرداخت مهریه و دیه، هرگاه خوانده دعوای اعسار نتواند دلایل کافی بر ملائت فعلی یا سابق او را ارائه کند و یا ملائت او نزد قاضی محرز نباشد، ادعای اعسار با سوگند مدیون مطابق تشریفات مقرر در قانون پذیرفته می‌شود.»
آنطور که حجت‌الاسلام حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس می‌گوید: «کمیسیون قضایی مجلس اعتقاد دارد که باید جمعیت زندان‌ها به‌صورت قانونی کاهش پیدا کند، در کمیته حقوقی و قضایی به این نتیجه رسیدیم که زندان راه‌حل مناسبی برای دریافت مهریه نیست. سوءاستفاده از مهریه توسط تعدادی از زنان به قدری افزایش یافته که از آن به‌عنوان یک اهرم فشار برای طلاق گرفتن استفاده می‌کنند؛ اگر قانون حبس از مهریه برداشته شود پیش‌بینی می‌شود، ازدواج‌هایی با مهریه پایین صورت گرفته و زندگی‌هایی که با مهریه‌های هزار و ۲هزار سکه‌ای که بیشتر براساس احساسات شکل می‌گیرد کاهش یابد، با توجه به این طرح حتما طلاق در جامعه سیر نزولی خواهد داشت.»
نوروزی ادامه داد: ما می‌خواهیم کاری کنیم که مهریه به سمت نقدی شدن رود نه اینکه شاهد مهریه‌های ۵۰۰ و یا هزارسکه باشیم، لذا اگر پشتوانه کیفری پرداخت مهریه برداشته شود، مردم خودبه‌خود به سمت نقدی شدن مهریه می‌روند. باید قانونگذاری طوری باشد که این اتفاق رخ دهد.
البته معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، پیش از این درباره طرح مجلس گفته بود: در هیچ‌یک از مجازات‌ها اصراری بر زندان نداریم. مجازات باید بازدارنده و در رفتار فرد تأثیرگذار باشد. اگر مجازات در رفتار فرد تأثیری نداشته باشد و مرد در نهایت مهریه همسرش را پرداخت نکند یعنی بازدارندگی نداشته است.»

فراکسیون زنان مجلس مخالف است
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با اشاره به طرحی که در کارگروه کمیسیون قضایی مجلس با عنوان ممنوعیت زندان برای مهریه، در دست بررسی است، گفت: مهریه دینی به‌عهده مردان است که باید پرداخت شود. سیده‌فاطمه ذوالقدر در گفت‌وگو با همشهری گفت:‌ چندی قبل که ما به دیدار رئیس قوه قضاییه رفتیم، حجت‌الاسلام رئیسی تأکیدکرد که «مهریه به‌عنوان یک دین باید توسط مردان پرداخت شود اما اگر اعسار فرد ثابت شود، می‌توانند مهریه را تقسیط کنند و بعد از گذشت 2یا 3سال که فرد از تمکن مالی برخوردار شد باید به‌طور کامل مهریه را پرداخت کند.»
نماینده مردم تهران، ری، اسلامشهر و شمیرانات در مجلس‌ گفت: اعضای فراکسیون زنان مجلس از طرحی که بدون قید و شرط درخصوص مهریه زنان سخن می‌گوید، هیچ حمایتی نمی‌کند و خواستار ایجاد ضمانت اجرایی برای پرداخت مهریه بانوانی است که طالب دریافت مهریه خود هستند.
وی ادامه داد: مردی که پرداخت مهریه را تقبل کرده باید دین مالی خود را پرداخت کند. با وجود این اگر استطاعت مالی نداشته باشد می‌توان از وی ضمانت اجرایی گرفت و زمانی را برای وی مشخص کرد تا طی زمان تعیین شده مهریه همسر خود را پرداخت کند.
ذوالقدر با اشاره به تعیین بودجه در این خصوص نیز گفت: ‌در بودجه‌های سالانه مبلغی به ستاد دیه کشور تعلق می‌گیرد تا ستاد دیه در قالب وام به افرادی که توانایی پرداخت مهریه را ندارند و مثلا برای تعداد پایین سکه در زندان هستند، پرداخت شود تا هم مردان به‌دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه به زندان نروند و هم زنان به حق قانونی خود برسند.
وی ادامه داد:‌ چنانچه این طرح بدون درنظر گرفتن حق و حقوق زنان درخصوص دریافت مهریه به تصویب کمیسیون حقوقی و قضایی رسیده و به صحن برسد، به‌طور حتم رأی نخواهد آورد و اعضای فراکسیون زنان مجلس مخالف مطرح شدن چنین طرحی در مجلس خواهند بود.

پاک کردن صورت مسئله
یک استاد دانشگاه نیز با اشاره به اینکه طرح ممنوعیت زندان برای مهریه، پاک کردن صورت‌مسئله است، ‌گفت: این اقدام ندیدن واقعیت‌های موجود در کشور است چراکه درخواست مهریه از طرف زوجه به‌عنوان شروط ضمن عقد پاسخی به اقتضائات و شرایطی است که در ایران امروز متوجه زنان است.
آذر منصوری در گفت‌وگو با همشهری گفت:‌ در نیم قرن گذشته و ادوار قبل ما با چنین مهریه‌های سنگین از جانب زنان و دختران برای ازدواج مواجه نبودیم. اکنون نیز به‌جای پرداختن به این سؤال که چرا مهریه‌ها افزایش پیدا کرده باید دلیل افزایش مهریه‌ها را جست‌وجو کرد.
وی ادامه داد: ‌آنچه در این طرح شاهدیم این است که دوباره به این مسئله پرداخته شده که افزایش مهریه باعث زندانی‌شدن مردان می‌شود و باید تدابیری اندیشیده شود که مردان به زندان نروند. اما به‌نظر من پاسخ این پرسش کاملا مشخص است. دختران امروز با دختران گذشته تفاوت دارند و با توجه به اقتضائات زمانه و رشد جوامع بشری مطالباتشان با دختران گذشته متفاوت شده است.
منصوری با اشاره به قانون خانواده نیز گفت: با توجه به تبعیضات قانونی که در قانون خانواده وجود دارد از حق طلاق تا انتخاب مسکن و حضانت فرزندان و.... تنها عامل بازدارنده و احقاق حق دختران در مهریه خلاصه شده است. مثلا اگر در طول زندگی مرد نتوانست حقوق زن را رعایت کند و یا به‌گونه‌ای رفتار کرد که حق زن تضییع شده، زن با اهرم مهریه بتواند جلوی این تضییع حقوق را بگیرد.
وی گفت: راهکار این مسئله کاملا مشخص است. اگر در کشورهایی که مهریه جایگاهی ندارد مطالعه شود، ‌مشخص است که آنها تلاش کرده‌اند یا قوانین خود را با اقتضائات زمان و محیط تطبیق دهند و یا قوانین خود را اصلاح کنند. این قوانین هم تا در کشورمان اصلاح نشود مسئله مهریه و چالشی که در بین خانواده‌ها راجع به آن وجود دارد، حل نمی‌شود.
به‌گفته منصوری، این طرح‌ها غیر از پاک‌کردن صورت مسئله و تبدیل موضوع مورد اختلاف از حالتی به حالت دیگر هیچ نتیجه‌ای را برای مسائل و چالش‌های امروز ایران حل نمی‌کند. این طرح ممکن است شیب طلاق را افزایش ندهد اما از همین حالا قابل پیش‌بینی است که درصورت تبدیل شدن به قانون بر میزان ازدواج در کشور تأثیر منفی می‌گذارد.
مهریه دینی که برعهده مرد است
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز با اشاره به اینکه مهریه نیز یک دین و بدهی است که باید مانند دیگر بدهی‌ها پرداخت شود، گفت:‌ به مهریه نیز باید به مانند دیگر بدهی‌ها همچون چک و... نگاه کرد. اگر فردی چک در اختیار داشته باشد و بخواهد مبلغ آن را دریافت کند قانون این فرد را حمایت می‌کند، هر مجازاتی در قبال این تعهدات انجام می‌شود باید در مقابل تعهد مهریه نیز انجام شود.
سهیلا جلودارزاده به همشهری گفت: فرد در مقابل تعهدی که دارد باید پاسخگو باشد و در برابر عدم‌تعهداتی که دارد باید مواخذه شود. اگر آقایی به همسرش بی‌تعهدی کند، خانواده را بدون دلیل رها کند و یا دچار اعتیاد شود، خانمی که بهترین سال‌های زندگی را در خانه وی گذرانده و شاید دیگر نمی‌تواند شغل مناسب و یا ازدواج خوبی داشته باشد، باید بتواند مهریه خود را بدون هیچ قید و شرطی دریافت کند اما متأسفانه هیچ فردی در قبال این خانم دلسوزی نکرده و همه به‌دنبال این هستند که به نوعی یا مهریه را پرداخت نکنند و یا با اقساط بلندمدت کاری کنند که خانم عطای مهریه را به لقایش ببخشد.
نماینده مردم تهران در مجلس ادامه داد: ‌اگر با تصویب این طرح در مجلس و تلاش آقایان برای ندادن مهریه مواجه شویم، در این صورت باید به خانم‌ها آموزش داد تا در زمان عقد مهریه خود را مطالبه کنند.
 وی با بیان اینکه مهریه نشان‌دهنده صداقت مرد در زندگی است، گفت: اصل مهریه بر این است که قبل از ازدواج و به‌محض جاری شدن صیغه عقد مهریه خانم پرداخت شود اما متأسفانه شاهد این مسئله نیستیم و برخی از آقایان سعی می‌کنند تا به انحای مختلف ازجمله ارائه اعسار دروغین به دادگاه و منتقل کردن اموال خود به اقوام درجه‌یک کاری کنند تا مهریه همسر خود را پرداخت نکنند.
وی ادامه داد: الان که مهریه‌ها با رضایت خانواده‌ها تعیین می‌شود شاهد این هستیم که زوج‌ها به‌دلیل عدم‌تفاهم و... از یکدیگر جدا می‌شوند و اصولا مهریه‌های کم و زیاد نقشی در ازدواج کردن و افزایش میزان ازدواج و یا پایداری خانواده‌ها ندارد.




منصوری: با توجه به تبعیضات قانونی که در قانون خانواده وجود دارد از حق طلاق تا انتخاب مسکن و حضانت فرزندان و.... تنها عامل بازدارنده و احقاق حق دختران در مهریه خلاصه شده است


ذوالقدر: چنانچه این طرح بدون درنظر گرفتن حق و حقوق زنان درخصوص دریافت مهریه به تصویب کمیسیون حقوقی و قضایی رسیده و به صحن برسد، به‌طور حتم رأی نخواهد آورد و اعضای فراکسیون زنان مجلس مخالف مطرح شدن چنین طرحی در مجلس خواهند بود