یادداشت
امنیت بومی خلیج‌فارس
محمدعلی بصیری _ کارشناس سیاسی
در شرایطی که ترامپ و حامیان منطقه‌ای‌اش هر روز به‌دنبال فاصله‌انداختن میان ایران و عربستان و افزایش تنش‌ها در منطقه خاورمیانه هستند، در گوشه‌ای دیگر از منطقه، جمهوری اسلامی ایران کماکان به طرح‌ها و تلاش‌های صلح‌طلبانه‌اش ادامه می‌دهد و امیدوار به برقراری صلح و ثبات در سایه گفت‌وگوهای منطقه‌ای است. بعد از طرح صلح هرمز که رئیس‌جمهور پیش از سفرش به نیویورک رسانه‌ای کرد در ادامه این تلاش‌ها، سخنگوی وزارت خارجه از ارسال نامه‌ای از سوی رئیس‌جمهور محترم کشورمان به سران کشورهای مهم عربی خبر داد و اعلام کرد: پس از ارائه پویش «صلح هرمز» توسط ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران در نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ایشان متن کامل آن را برای سران کشورهای یادشده ارسال کرد و در آن خواستار تشریک مساعی همه آنها در پردازش و اجرای آن شدند. پرسش در اینجاست که محتوای این طرح چیست و چه میزان می‌توان به نتیجه‌بخش‌بودن آن امیدوار بود؟
طرح صلح هرمز از منظری بومی‌شده همان طرح دو‌ستونه نیکسون- کسینجر است. در این طرح که در اوج تنش‌های جنگ سرد از سوی رئیس‌جمهور وقت آمریکا ارائه شد، ایران و عربستان مسئولیت صلح و ثبات خاورمیانه را عهده‌دار شدند. ایران ستون نظامی و امنیتی و عربستان پایه مالی و اقتصادی منطقه شد. هر دو کشور از بیرون توسط آمریکا راهبری و هدایت می‌شدند. در طرح صلح هرمز محوریت و تأکید بر نقش قدرت‌های مهم منطقه‌ای مثل ایران و عربستان است، منتهی تفاوت در اینجاست که این محوریت با اتکا به نیازهای امنیتی درونی خاورمیانه خواهد بود. در طرح نیکسون منویات و خواسته‌های بین‌المللی آمریکا در رقابت با شوروی اولویت بود. اما در طرح هرمز خبری از مداخله و نقش قدرت‌های بیرونی نیست و امنیت منطقه به دستان خود منطقه تامین خواهد شد. مطابق این طرح بایستی یک مجموعه امنیتی درون‌زا با نقش خاص عمان به‌عنوان کشوری که همواره رویکرد صلح‌طلبانه در منطقه داشته، ایجاد شود.
این مجموعه امنیتی، کارویژه مهارتنش‌ها در منطقه را برعهده خواهد گرفت. مثلا در همین قضیه آمریکا با شیطنت‌های آمریکا و اسرائیل، تلاش بر این بود که ایران و عربستان به سمت منازعه حرکت کنند. در چنین شرایطی این نیاز واقعا در منطقه احساس می‌شود که درصورت بروز یک چنین اتفاق مشابهی، کشورهای منطقه به جای انتظار از قدرت‌های بیرونی برای ارائه واکنش، خودشان وارد عمل شده و مانع از بروز آشوب و تنش شوند.
بی‌گمان این طرح درصورت عملیاتی‌شدن، می‌تواند پایه‌ای مطمئن برای اعتماد‌سازی و گفت‌وگوهای مداوم منطقه‌ای ایجاد کند. امروز منطقه خاورمیانه و به‌خصوص قدرت‌های بزرگ این منطقه بیش از هر زمان دیگری به دیپلماسی و گفت‌وگو نیاز دارند. تنش و نزاع درصورت عدم‌مدیریت می‌تواند فاجعه‌های بزرگی چون جنگ و درگیری‌های فرسایشی را ایجاد کند. برای همین برخورد عاقلانه به طرح صلح ایران از سوی قدرت‌های عربی منطقه ضرورتی بیش از گذشته خواهد داشت.