ایران را حس کن

نیلوفر جلالی_روزنامه نگار

پروژه فم‌تریپ «Feel Iran» به‌معنای «ایران را حس کن» از سوی بخش خصوصی اواسط مهرماه برای نخستین بار در ایران برگزار شد. قبلاً شاید در اینستاگرام پروژه‌های فم‌تریپی را که از سوی کشورهای هندوستان، ایتالیا، یونان، ترکیه و اخیراً ازبکستان برگزار شده، دیده باشید؛ پروژه‌هایی که کشورهای مختلف برای جذب گردشگر با استفاده از تأثیرگذاری فعالان مجازی برگزار کرده‌اند.  این کشورها با دعوت از توریست‌ها و بلاگرهای معروف از کشورهای مختلف دنیا و نشان دادن زیبایی‌های گردشگری کشورشان به آنها به نوعی تبلیغ گردشگری خود را می‌کنند. حدود یک‌ماه قبل از اجرای پروژه فم تریپ ایران اعلام شد که 15  اینفلوئنسر که سر جمع 16میلیون دنبال‌کننده در فضای مجازی دارند، به ایران خواهند آمد. البته در آخر 12نفر به ایران آمدند که طبق محاسبات ما روی هم رفته 11میلیون نفر دنبال‌کننده دارند. این 12نفر 12روز مهمان ایران بودند و سفر خود را از تهران آغاز کردند و در ادامه به کاشان، اصفهان و شیراز رفتند. همان مسیر کلاسیک گردشگری ایران که البته دلیل انتخابش این بود که زیرساخت‌های گردشگری در این مسیر بهتر و بیشتر از دیگر مسیرها فراهم است. گردشگران آمدند و کوهی از انتقادات و البته به همان اندازه حمایت‌ها از سوی مردم نثار برگزار‌کنندگان این پروژه شد. برگزار‌کنندگان همین حالا برای فاز دوم که آخر امسال خواهد بود و فاز سوم در سال آینده در حال انجام تدارکات هستند. این کار اگر در مسیر درست خود پیش‌رود به تولید ثروت و ورود ارز منجر خواهد شد.

فم‌تریپ چیست؟
اول بیاییم با واژه فم‌تریپ و هدف از اجرای آن آشنا شویم. این واژه مخفف کلمه انگلیسی «familiarization trip» به‌معنای «سفر آشنایی» است. این سفرها از سوی افراد درگیر در صنعت گردشگری(می‌تواند یک برگزار‌کننده تور، شرکت هواپیمایی، یک هتل زنجیره‌ای، وزارت یا معاونت گردشگری، شرکت مسافربری و هر شخص یا گروهی که از رونق این صنعت منفعت می‌برد) ترتیب داده می‌شود. آنها با ارائه سفر ارزان یا رایگان به توریست‌ها و افرادی خاص، آنها را متقاعد می‌کنند تا انجام چنین سفری و گرفتن چنین خدماتی را به دیگران پیشنهاد دهند. افرادی که دعوت می‌شوند می‌توانند از آژانس‌های مسافرتی خارجی یا بلاگرهای فضای مجازی باشند.
 آژانس‌ها اگر از این سفر راضی باشند، آن را به مشتریان خود پیشنهاد می‌دهند و هر چه بیشتر درباره مقصد سفر بدانند، مشتری‌ها را بهتر هدایت می‌کنند. بلاگرها نیز از آن طرف درصورت رضایت، می‌توانند با تولید محتوا یا ارائه عکس و فیلم در شبکه اجتماعی خود، مردم را ترغیب کنند تا برای سفر بعدی‌شان آن مقصد را درنظر بگیرند. در کلام ساده یعنی مثلاً دولت فرانسه هزینه‌های سفر یک عده توریست را می‌دهد تا به جای دور افتاده‌ای در فرانسه بروند و برای آن شهر گمنام در صفحات و رسانه‌های خود تبلیغ کنند. در یک پروژه فم‌تریپ هزینه بلیت هواپیمای توریست‌ها را شرکت‌های هوایی متقبل می‌شوند، ماشین‌های اجاره‌ای یا شرکت‌های اتوبوسرانی هزینه رفت‌وآمد توریست‌ها در شهر را می‌پردازند. هزینه اقامت را هتل‌ها و مراکزی که در آن اقامت می‌کنند و در نهایت هزینه خورد و خوراک را نیز تعدادی از رستوران‌ها برعهده می‌گیرند.
در مورد اینکه چه افرادی به یک پروژه فم‌تریپ دعوت شوند باید مطالعات کافی انجام بگیرد و مخاطبان هدف به درستی انتخاب شوند. درباره پروژه فم‌تریپ «Feel Iran» به گفته خود برگزار کنندگان، بلاگرها و اینفلوئنسرهای دعوت شده، طوری انتخاب شدند که افراد علاقه‌مند به سفرهای کم هزینه و در اصطلاح بک پکرها را فقط به ایران جذب نکنند، چرا که جذب چنین افرادی در نهایت ارزش افزوده زیادی نیز برای ما در بر نخواهد داشت. این پروژه برای جذب افرادی که به سفرهای راحت، اقامت در هتل‌های پرزرق و برق، غذا خوردن در رستوران‌های بزرگ، خرید کردن از صنایع‌دستی و در نهایت افرادی که در سفر پول خرج می‌کنند، درنظر گرفته شده است. بنابراین تیم فم‌تریپ ایران 12عکاس، بلاگر، نویسنده و توریست را از کشورهای روسیه، آلمان، چین، ترکیه، برزیل، ایتالیا، فرانسه، اوکراین و هندوستان به ایران آورد.

افراد دعوت شده به فم تریپ ایران و میزان اثرگذاری آنها
یکی از انتقاداتی که به پروژه فم‌تریپ ایران وارد شد این بود که در مورد اینفلوئنسرهای دعوت شده دقت لازم اعمال نشده و اینها آن قدرها هم تأثیرگذار نیستند و در تولید محتوا موفق عمل نمی‌کنند. اما با یک جست‌و‌جوی ساده می‌توان فهمید که آنها از نرخ مشارکت یا
 engagement rate تقریباً مناسبی برخوردارند. البته که این نرخ عالی نیست اما در ارزیابی بهتر است این موضوع را طبق استانداردهای جهانی سنجید و نه نمونه‌های موردی و مشاهدات غیرعلمی. درنظر گرفتن نرخ مشارکت، در بازاریابی بسیار با اهمیت است و افراد یا شرکت‌هایی که می‌خواهند با فعالان اینستاگرام همکاری کنند، باید به این موضوع اهمیت دهند. این نرخ براساس فاکتورهای مختلفی مثل تعداد لایک، تعداد کامنت، تعداد اشتراک‌گذاری و ایمپرشن(اثرگذاری) سنجیده می‌شود و اعداد یک تا 3درصد به‌عنوان نرخ مشارکت مناسب در اینستاگرام محسوب می‌شوند. 
برای سنجش میزان اثرگذاری افراد دعوت شده به فم‌تریپ ایران، نرخ مشارکت افراد در صفحات آنها را محاسبه کردیم. اریکا سانتوز، یکی از افراد دعوت شده است که بیشتر تمرکزش روی شبکه اجتماعی اینستاگرام است. اریکا برزیلی است و یک میلیون و 300هزار نفر فالوئر دارد. نرخ مشارکت کاربران در صفحه او یک‌درصد است که تقریباً با میانگین نرخ مشارکت برای افرادی که بالای یک میلیون نفر فالوئر دارند برابری می‌کند. او در فم تریپ کشور ازبکستان نیز حضور داشت. اگر بخواهیم براساس اینستاگرام قضاوت کنیم، هوگو اینفلوئنسر چینی از خیلی از ما دنبال‌کننده کمتری دارد (سه چهار هزار نفر) اما در شبکه اجتماعی چینی که آدرس آن بالای صفحه اینستاگرامش مشخص است، یک میلیون و 500هزار نفر دنبال‌کننده دارد.
 کتی، یک بلاگر و نویسنده چینی دیگر است که در پلتفرم‌های چین مثل ویبو، دوبان، وی چت و دویین به گفته خود ترتیب دهندگان سفر حدود یک‌میلیون و 100هزار مخاطب دارد (اینستاگرام در چین فیلتر است). آرتم، عکاس و جهانگرد اهل اوکراین با یک میلیون و 100هزار نفر فالوئر در اینستاگرام نرخ مشارکت 2درصد دارد که میانگین معمولی محسوب می‌شود. چیلر، عکاس اهل ترکیه 705هزار نفر فالوئر در اینستاگرام دارد و نرخ مشارکت او 3درصد است که در نوع خود نرخ مشارکت خوبی است. آلینا، عکاس سفر از اوکراین که در آلمان زندگی می‌کند و به گفته برگزار‌کنندگان فم‌تریپ عکس‌های او در مجله‌های معروف ووگ و اشپیگل چاپ شده، 80هزار دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد و نرخ مشارکت دنبال کنندگانش 10درصد است.
 با جست‌و‌جوی نام او متوجه می‌شوید او با مجله معروف عکاسی لنز کالچر و شرکت سامسونگ نیز همکاری می‌کند. محمت، عکاس معروف ترک که در ترکیه زندگی می‌کند یک میلیون و 200هزار نفر فالوئر در اینستاگرام دارد. نرخ مشارکت کاربران صفحه اینستاگرام او نیز 3درصد است. ووتئارا، عکاس فرانسوی یک‌میلیون و 200هزار نفر فالوئر دارد و به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین اینستاگرامرهای فرانسوی از او یاد می‌شود و البته نرخ مشارکت 2درصد را به نام خود ثبت کرده است. کاتیا یا اکاترینا، عکاس و هنرمند روس دو صفحه اینستاگرام دارد که یکی 600هزار دنبال‌کننده و دیگری 700هزار فالوئر دارد. اما با توجه به اینکه احتمالا درصد بسیاری از افراد حاضر در هر دو صفحه تکراری هستند، ما فقط یکی از صفحات او را در محاسبه تعداد دنبال‌کنندگان همه افراد دعوت شده به ایران آوردیم. در هر صورت نرخ مشارکت در هر کدام از صفحات او 4درصد است. الکس از کشور روسیه با 480هزار دنبال‌کننده در اینستاگرام یکی دیگر از دعوت‌شدگان به پروژه فم تریپ است. او قبلا به‌عنوان عکاس برتر‌ماه از سوی مجله نشنال‌جئوگرافیک انتخاب شده و نویسنده همکار در سایت معروف تریپ ادوایزر(با موضوع سفر) است. نرخ مشارکت کاربران در صفحه او نیز 3درصد است. هارجیندر، رستوران‌دار و بیزنس‌من هندی است که در دنیای مجازی به‌خاطر سفرهای خانوادگی خود شناخته می‌شود. او در توییتر یک‌میلیون و 500هزار فالوئر دارد. البته ذکر این نکته ضروری است که تعداد افرادی که او، آنها را دنبال می‌کند هم همین قدر است. یعنی احتمالا درصد زیادی از آنها دنبال‌کنندگان فعال محسوب نمی‌شوند. ونسا فشن بلاگر ایتالیایی است که در یوتیوب 345هزار نفر دنبال‌کننده دارد و در اینستاگرام حدود 200هزار نفر او را دنبال می‌کنند. 
در ارزیابی‌مان فقط دنبال‌کنندگان او در یوتیوب(که صفحه اصلی تولید محتوای ونسا به شمار می‌آید) حساب کردیم. با حساب ما همه این 12اینفلوئنسر سر جمع حدود 11میلیون نفر دنبال‌کننده دارند و میزان اثرگذاری(نرخ مشارکت) آنها نیز در حد میانگین معمول اینستاگرام است. البته که در حد ایده‌آل نبود و با آنچه برگزار‌کنندگان وعده داده بودند، تا حدودی فاصله داشت.

بیشتر مردم تماشاگرند
اما برای درک بهتر این موضوع نگاهی می‌اندازیم به صفحه کریستیانو رونالدو که یکی از محبوب‌ترین و تأثیرگذارترین فوتبالیست‌های دنیا محسوب می‌شود، براساس تعداد دنبال‌کنندگان در اینستاگرام در رتبه دوم دنیا قرار دارد. این فوتبالیست اینگیجمنت ریت یا نرخ مشارکت 3درصد را به نام خود ثبت کرده که شاید رقم کمی به‌نظر برسد اما از نظر استانداردهای اینستاگرام یک نرخ مشارکت مناسب محسوب می‌شود.
 او 185میلیون فالوئر دارد اما میانگین لایک پست‌هایش 4میلیون است و میانگین تعداد کامنت‌های هر پست 23هزار است. این به‌معنای آن نیست که دنبال‌کنندگان کریستیانو رونالدو همگی فیک(تقلبی) هستند! این ادعا که بعضی در مورد اینفلوئنسرهای وارد شده به ایران مطرح می‌کنند از اساس درست نیست. فراموش نکنیم این خاصیت شبکه اجتماعی است. بیشتر مردم تماشاگرند! برای همین است که یک بلاگر فقط با 2میلیون نفر دنبال‌کننده، به‌عنوان یکی از برترین اینفلوئنسرهای دنیا شناخته می‌شود، چرا که نرخ مشارکت صفحه او 20درصد است، یعنی دنبال کنندگانش مشارکت بالایی دارند و به پست‌های او بیشتر واکنش نشان می‌دهند.

چرا بلاگرهای معروف‌تر نیامدند؟
ایران مقصد توریستی بزرگی نیست. ایران در منطقه از نظر جذب توریست بعد از ترکیه، عربستان، امارات و مصر در رده چهارم قرار دارد. در رده‌بندی جهانی هم که دیگر خودتان حتماً بهتر می‌دانید ایران کجای جدول است! هنوز هم سؤال اول آدم‌ها هنگام سفر به ایران درباره امنیت است. 
هنوز هم هیچ‌چیز درباره خیابان‌های بزرگ و مدرن ایران نمی‌دانند و هنوز هم نقاط گردشگری بکر و خارق‌العاده ما برای بیشتر آنها ناشناخته است. با این شرایط نباید انتظار داشت یک توریست یا بلاگر بزرگ و معروفی که در حالت عادی چند ده هزار دلار یا چندصدهزار دلار برای انجام چنین سفری دریافت می‌کند، حاضر شود بدون دریافت هزینه به این مقصد گردشگری نه چندان معروف بیاید و برای آن تبلیغ کند. 
برگزار‌کنندگان فم تریپ ایران می‌گویند که هزینه‌های این فم تریپ 12روزه که برای 12بلاگر بین‌المللی برگزار شد، 2میلیارد تومان بوده است. این نقطه آغاز پروژه feel Iran بود. به گفته برگزار کنندگان، تا پایان امسال تعدادی از بلاگرهای سفر مشهورتر و حرفه‌ای‌تری برای تجربه نوع دیگری از سفر(از نوع ماجراجویانه) به ایران خواهند آمد. به‌نظر می‌رسد قضاوت اصلی را در مورد موفقیت این پروژه باید به زمان و بعد از اجرای فازهای دوم و سوم پروژه سپرد.