سیاست
رئیس‌جمهور، همه‌پرسی درباره چه چیزی را می‌خواهد؟
دوگانه‌های بحث‌برانگیز
رئیس‌جمهور اگرچه یک‌بار دیگر پس از بهار امسال موضوع همه‌پرسی را پیش کشید، تاکنون اشاره صریحی به موضوع و مصادیق برگزاری چنین همه‌پرسی‌هایی نداشته است. با این حال برخی اظهارات قبل و بعد رئیس‌جمهور در چنین سخنرانی‌هایی شواهد و قرائنی از مفاد مدنظر رئیس‌جمهور برای استفاده از اصل59 قانون اساسی به‌دست می‌دهند. در این مدل همه‌پرسی که از آن با عنوان همه‌پرسی تقنینی یاد می‌شود اعمال قوه مقننه در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می‌تواند از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد. دوسوم نمایندگان مجلس نیز باید آن را تصویب کنند.
شواهدی از موضوعات همه‌پرسی سیاسی
حسن روحانی چهارم خردادماه امسال در نشست با جمعی از اصحاب رسانه خطوط کلی ذهنی خود برای برگزاری همه‌پرسی در موضوعات سیاسی را با ذکر یک نمونه مربوط به سال83 ترسیم کرده بود. او با بیان اینکه اصل59 قانون اساسی، اصلی بن‌بست‌شکن است و می‌گوید در هر زمان لازم دریچه به روی مردم باز است، تصریح کرده بود: «در سال83 از رهبر معظم انقلاب خواستم تا موضوع هسته‌ای را به آرای مردم بگذارند، که ایشان هم استفاده از این اصل را خوب دانسته و قبول کردند، اما در مورد زمان اجرای آن مطلبی عنوان نشد و پس از آن هم دولت تغییر کرد و روند به شکل دیگری ادامه یافت، اما به هر حال اصل59 در هر مقطعی می‌تواند راهگشا باشد.» طی یک‌سال گذشته طرح مکرر برخی مباحث ازجمله مسئله نابرابری اختیارات و مسئولیت‌های دولت در حوزه‌های سیاست خارجی، فرهنگ یا فضای مجازی، ضرورت تغییر در ساختار بودجه و اقتصاد کشور و تمرکز اختیارات رئیس‌جمهور احتمالا در زمره گزینه‌های مدنظر رئیس‌جمهور برای برگزاری چنین همه‌پرسی‌هایی قرار می‌گیرند. او امسال دیدگاه‌های خود درخصوص همه‌پرسی در موضوعات سیاسی را با طرح یک مسئله دیگر روشن‌تر کرد و با بیان اینکه آیا پیشرفت و آینده کشور در سایه تعامل با دنیاست یا تقابل با آن، گفت: «یک عده بر تعامل سازنده و عده‌ای نیز بر تقابل مستمر با جهان تأکید دارند. ۴۰سال است با هم بحث می‌کنیم، پس اگر به نتیجه نرسیده‌ایم راهش این است که در همه‌پرسی از مردم بپرسیم. یک عده می‌گویند حل مشکلات با جهان راه ندارد، جز قدرتنمایی و باید طرف مقابل را بشکنیم. دشمن ما آنقدر خبیث است که باید بشکنیم و با او مقابله کنیم، چراکه اینجا دوئل است، باید بزنیم، بکشیم و کشته شویم و عده‌ای می‌گویند اینطور نیست می‌توان بسیاری از مشکلات را با دنیا حل کرد.»
گزینه اختیارات رئیس‌جمهور
طرح چندباره موضوع همه‌پرسی و استفاده از اصل59 قانون اساسی در بهار امسال همزمان با انتقادات روحانی نسبت به ناهمخوانی اختیارات و مسئولیت‌های رئیس‌جمهور بود. او در سخنرانی‌های خود با فاصله‌های کوتاه از یک سو در 21اردیبهشت‌ماه گفت: «وقتی از دولت سؤال و مطالبه‌ای می‌شود باید از طرف دیگر بررسی شود که دولت چه مقدار در حوزه‌های مورد سؤال دارای اختیار بوده است؛ به‌طور مثال اگر درخصوص سیاست خارجی، فرهنگ و یا فضای مجازی از دولت سؤال و مطالبه‌ای می‌شود، باید ببینیم که دولت چقدر در این حوزه‌ها اختیار دارد. باید در حد توان و در حوزه اختیارات رئیس‌جمهور از دولت مطالبه داشت» و چند روز بعدتر در 29اردیبهشت‌ماه اضافه کرد: «اگر در یک مسئله مهم فرهنگی، اجتماعی یا سیاست خارجی، اختلاف نظر داریم، می‌توانیم پای صندوق آرا برویم تا مردم نظر دهند. طبق این اصل و در مسائل اساسی نمایندگان ملت در مجلس می‌توانند تصمیم بگیرند تا موضوع به رأی عمومی گذاشته شود و مشکل حل شود.» روحانی شاید در طرح چنین اظهاراتی غیرمستقیم 2راهکار برای حل معضلات و آسیب‌های متوجه کشور به نظام سیاسی کشور پیشنهاد می‌کرد؛ یا خود موضوعات در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به آرای عمومی گذاشته شوند، یا اختیارات رئیس‌جمهور به اندازه مسئولیتش در قانون اساسی که اجرای قانون اساسی است تعریف شود تا از طریق او جهت‌گیری‌های کلی کشور در حوزه‌های اشاره شده تغییر یابند. در حالت دوم نیز روحانی غیرمستقیم به‌دنبال طرح مسئله افزایش اختیارات رئیس‌جمهور از طریق همه‌پرسی برآمده بود. او اول بهمن‌ماه سال گذشته در یک سخنرانی مقابله با خواست مردم را غیرقانونی و نامشروع خوانده و گفته بود: «امکان‌پذیر نیست که حاکمیت به مردم بگوید چون موبایل فلان ضرر را دارد و فلان فایده را دارد، موبایل دست نگیرید.» و بعد هم در سخنانی کنایه‌آمیز از طرفداران ایجاد محدودیت در فضای مجازی انتقاد کرده بود که: «فکر می‌کنیم از آسمان اختیاراتی داریم که می‌توانیم بر زمینیان هر فرمانی بدهیم. خیر اینطور نیست! با تحمیل که دین درست نمی‌شود.» او اردیبهشت‌ماه سال97 با طرح موضوع همه‌پرسی در فضای مجازی شاید به‌دنبال یافتن راه‌حلی برای مسئله فیلترینگ و سیاست‌های کلی فضای مجازی بود.
در همینه زمینه :
