ترافیک میانجی‌ها
مناقشات اخیر تهران، واشنگتن و ریاض سبب شکل‌گیری تلاش‌های موازی از سوی برخی کشورها برای برقراری روابط ایران، آمریکا و عربستان شده است
سفر عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان به ایران با 2پیام یکی از طرف سعودی‌ها که پیام اصلی بود و دیگری از طرف رئیس‌جمهور آمریکا؛ نشان داد میانجی‌ها چهره عوض کرده‌اند؛ تا همین 2سال پیش سلطان‌قابوس عمانی و وزیر خارجه‌اش به‌عنوان میانجی اصلی بین ایران، آمریکا و برخی کشورهای دیگر شناخته می‌شد اما در یک‌سال اخیر ازقضا عمان از قافله میانجیگرها عقب مانده و جای خود را به کشورهایی مثل پاکستان، عراق و حتی امانوئل مکرون فرانسه داده است؛ حسن روحانی، رئیس‌جمهور در نشست خبری خود به همین قضیه میانجیگری‌ها اشاره کرد و با بیان اینکه غیراز پاکستان، کشورهای دیگری ازجمله عراق هم در این زمینه تلاش می‌کردند و می‌کنند، تصریح کرد: برای اینکه از طریق گفت‌وگو مسائل و مشکلات منطقه را با کشورهای منطقه ازجمله عربستان حل‌وفصل کنیم، مشکلی نداریم. امروز عمران‌خان در عربستان و مشاور نخست‌وزیر ژاپن در تهران بار دیگر میانجیگری‌ها را ازسر می‌گیرند. در این گزارش به بررسی نقش کشورهایی که در یک‌سال اخیر وارد عرصه میانجیگری شده‌اند پرداخته‌‌ایم.
1ـ ستاره کریکت می‌خواهد در منطقه بدرخشد
کاپیتان تیم ملی کریکت پاکستان در سال1992 بعد از بازنشستگی از عرصه ورزش، رو به سیاست آورد. او در سال2018 به‌عنوان نخست‌وزیر پاکستان سوگند یاد کرد و تقریبا 10ماه بعد برای نخستین‌بار به تهران سفر کرد. در آن زمان اگرچه درباره میانجیگری عمران‌خان بین ایران و عربستان حرف‌هایی به میان آمد اما این گفته‌ها و شایعات به جدیتی نبود که در سفر دومش به تهران یعنی همین 21مهرماه مطرح شده بود. او اوایل مهرماه در نیویورک از بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی پیامی را برای ایران آورده بود. در نیویورک خبرنگار المیادین از روحانی پرسیده بود به‌تازگی عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان، از طرف محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و دونالد ترامپ، پیامی برای شما آورده است، که روحانی گفته بود کلیت حرف شما صحیح است. عمران‌خان پیش از آنکه به تهران سفر کند گفته بود پاکستان با ابتکار خودش می‌خواهد بین ایران و عربستان برای حل اختلافات وارد شود و البته گفته بود که پاکستان میانجی بین ایران و عربستان نیست و نقش تسهیل‌کننده روابط 2کشور را می‌خواهد بازی کند. او در نشست خبری خود با روحانی هم با بیان اینکه نباید هیچ‌گونه درگیری بین ایران و عربستان ایجاد شود گفته بود معتقدیم می‌توان از طریق گفت‌وگو و مذاکره اختلافات را حل و فصل کرد. وی بلافاصله بعد از سفر به تهران و دیدارش با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور ایران عازم عربستان می‌شود تا پاسخ ایران به پیام سعودی‌ها را ببرد. او حامل پیام دومی هم به مقامات ایران بود؛ از دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا. نخست‌وزیر پاکستان در نشست خبری با رئیس‌جمهور بعد از سفر نیویورک گفت: با آقای ترامپ صحبت کردم و ایشان از من درخواست کرد که تسهیل‌کننده گفت‌وگویی بین ایران و ایالات متحده باشم که ما امروز جزئیاتی را در این خصوص مورد بحث قرار دادیم، باز هم می‌دانیم سختی‌هایی در این حوزه وجود دارد اما از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنیم که تحریم‌ها علیه ایران لغو و برجام دوباره توسط تمامی اعضای آن امضا شود.
2ـ میانجیگری عراق به محوریت عادل عبدالمهدی
روحانی در اسفند سال97 به عراق رفت که نخستین سفر وی به این کشور در دوران ریاست‌جمهوری‌اش بود. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق خیلی زود به این سفر پاسخ داد و فروردین‌ماه به تهران آمد. در آن زمان خیلی‌ها از این سفر به‌عنوان میانجیگری عراق بین ایران و عربستان یاد کردند. در همان زمان رسانه‌های عراقی گفتند که عبدالمهدی در سفر خود به تهران پیشنهاد میانجیگری را به مقامات ایرانی خواهد داد تا بلافاصله در سفر به عربستان و گفت‌وگو با مقامات ریاض نظر مقامات ایران را نیز برای مقامات سعودی تشریح کند. با این حال عادل عبدالمهدی از میانجیگری بین ایران و آمریکا هم خبر داد. او کمتر از یک‌ماه پس از سفرش به تهران گفت که نمایندگانی را برای مذاکره با هدف «توقف تنش‌ها» میان ایران و آمریکا به تهران و واشنگتن می‌فرستد. 2ماه بعد وقتی محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان به بغداد سفر کرده بود، محمد حلبوسی، رئیس مجلس این کشور گفت که عراق می‌تواند برای کاهش تنش میان تهران و واشنگتن میانجیگری کند. کمی قبل از آن هم سیدعمار حکیم رهبر جریان حکمت ملی عراق در دیدار کاردار آمریکا در بغداد گفته بود: این کشور با توجه به روابط خوبی که با ایران و آمریکا دارد می‌تواند در تنش اخیر میان دوطرف، نقش میانجیگری ایفا کند. رفت و برگشت‌های مقامات ایران و عراق به همین‌جا ختم نشد؛ عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق خیلی زود دوباره به تهران برگشت. او 31تیرماه بار دیگر در تهران میهمان حسن روحانی و دولت ایران بود. باز هم در این سفر قصه میانجیگری از سر گرفته شد.
3ـ عمان؛ همیشه میانجی، هر‌ماه یک‌سفر
یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان، کشوری که همیشه نقش میانجی بین ایران و آمریکا را داشته و به‌ویژه در جریان مذاکرات هسته‌ای و تبادل زندانیان در محور قرار گرفته بود؛ بعد از افزایش تنش میان ایران و آمریکا بیشتر از هر مقام دیگری به تهران رفت‌وآمد کرد. یکی از این حضورها خیلی ناگهانی و غیرمنتظره بود. این سفر 31اردیبهشت‌ماه و در اوج تنش میان ایران و آمریکا صورت گرفت. در همان زمان «حنینه المغیری» سفیر عمان در آمریکا گفته بود: «اگر تهران و واشنگتن به میانجیگری باور داشته باشند، ما آماده کمک به حل این بحران هستیم.» بن‌علوی تقریبا ماهی یک‌بار به تهران سفر می‌کرد. او تیرماه بار دیگر به تهران آمد و سفر خود را مردادماه بازهم تکرار کرد. سفر آخر او در زمانی صورت گرفت که ایران نفتکش بریتانیا را به‌علت تخلفات دریایی صورت‌گرفته، توقیف کرده بود. شهریور‌ماه بن‌علوی به تهران نیامد اما در نیویورک با ظریف همتای ایرانی خودش دیدار و ملاقات کرد.
4ـ شینزو آبه؛ میانجیگری در سطح بالا
خردادماه امسال وقتی برای نخستین‌بار پس‌از انقلاب، یک نخست‌وزیر از ژاپن راهی ایران شد؛ بیش از هر چیزی گمانه میانجیگری بین ایران و آمریکا تقویت شد. چه آنکه ژاپن از خریداران سنتی نفت ایران بود و نفت هم برای ژاپنی‌ها تحریم شده بود. تصویری که در دیدار نخست‌وزیر ژاپن با رهبر معظم انقلاب منتشر شد، تحلیل‌های مختلفی را در پی داشت. آبه در این تصویر، برگه‌هایی را که روی آن احتمالا پیام‌هایی را یادداشت کرده بود، کنار گذاشته بود. او در آن دیدار خطاب به رهبر انقلاب گفته بود من قصد دارم پیام رئیس‌جمهور آمریکا را به جنابعالی برسانم و رهبر معظم انقلاب خطاب به نخست‌وزیر ژاپن گفته بودند: ما در حسن نیت و جدی بودن شما تردیدی نداریم اما درخصوص آنچه از رئیس‌جمهور آمریکا نقل کردید، من شخص ترامپ را شایسته مبادله هیچ پیامی نمی‌دانم و هیچ پاسخی هم به او ندارم و نخواهم داد. همزمان همان روزی که شینزو آبه با رهبر معظم انقلاب دیدار می‌کرد -23خرداد- یک نفتکش متعلق به ژاپن در دریای عمان مورد حمله قرار گرفت. مشاور نخست‌وزیر ژاپن امروز برای دیدار با مقامات کشورمان راهی تهران خواهد شد.
5ـ مکرون؛ میانجی ناکام
شاید بین همه این میانجی‌ها امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه بیشتر از همه تلاش کرد تا راهی برای گفت‌وگو بین ایران و آمریکا باز کند. از اردیبهشت‌ماه امسال تا مهرماه که حسن روحانی عازم نیویورک شد و مکرون فرصتی برای فراهم کردن ملاقات روحانی و ترامپ پیدا کرد، روسای جمهور ایران و فرانسه بیش از 10بار گفت‌وگوی تلفنی داشتند. طرح مکرون این بود که اعتباری 15میلیارد دلاری را تا آخر سال میلادی برای ایران باز کند و به‌اصطلاح نفت ایران را به نمایندگی از اروپا پیش‌خرید کند، ترامپ بازکردن راه این اعتبار را منوط به یک ملاقات دانسته بود، همچنان‌که تحریم وزیر خارجه ایران را به‌دلیل امتناع ظریف از حضور در کاخ سفید انجام داده بود. تلاش‌های مکرون در نیویورک برای انجام گفت‌وگوی تلفنی بین روسای جمهور ایران و آمریکا هم ناکام ماند. نیویورکر در این‌باره می‌نویسد: امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در همان طبقه از هتل محل اقامت آقای روحانی با کمک یک تیم فنی یک خط تلفنی امن برای گفت‌وگوی سه‌جانبه فراهم کرده بود و با اینکه ترامپ تلفن را برداشته و پشت خط منتظر بود حسن روحانی از اتاقش درنیامد. در بیاریتز فرانسه که اجلاس سران گروه7 برگزار شد هم ترامپ تمایل خود برای ملاقات با ظریف را نشان داده بود. ماجرا از این قرار بود که ظریف پس از حضور در پاریس به تهران برمی‌گردد. کمتر از 24ساعت بعد، از طرف مکرون با او تماس گرفته شده و به وی اعلام می‌شود رئیس‌جمهور آمریکا درباره اعتبار 15میلیارد دلاری اروپا برای ایران انعطاف نشان داده است. ظریف حضور خود در بیاریتز را مشروط به این می‌کند که هیچ ملاقاتی ولو غیرمنتظره و اتفاقی بین مقامات ایران و آمریکا صورت نگیرد. مکرون می‌پذیرد. مذاکرات مقامات ایران و فرانسه در اتاق شهردار بیاریتز صورت می‌گیرد. وقتی مکرون قصد داشته جلسه سران گروه7 را ترک کند و به دیدار ظریف برود، ترامپ از میان جلسه برمی‌خیزد و به مکرون می‌گوید من هم برای ملاقات با ظریف می‌آیم. مکرون به او تأکید می‌کند که به طرف ایرانی تضمین داده هیچ ملاقاتی با طرف آمریکایی صورت نگیرد. ترامپ اصرار می‌کند و مکرون انکار.
در همینه زمینه :
