منابع آبی قزوین پشت سد بی‌پولی

باران پورکاظم| قزوین ـ خبرنگار: 

بارندگی‌های سال قبل هرچند کام دشت قزوین را هم شیرین کرد و از التهاب روزهای سخت تابستان 97 کاست، ولی نتوانست قزوین را از فهرست استان‌های با تنش شدید آبی خارج کند. همچنان مشکل کم‌آبی و خشکسالی یکی از مخاطرات جدی دشتی است که یکی از قطب‌های کشاورزی کشور و یکی از تامین‌کنندگان بازار مصرف استان‌های تهران و البرز است. کشاورزی قزوین از دیرباز متکی به سفره‌های زیرزمینی بوده و از این رو تامین آب کشاورزی و شرب از طریق سدها یکی از آرزوهای دیرینه مردمی است که گویا اگر مصوبات کاغذی هم با آنها یار باشد، کمبود اعتبارات مالی دست از سرشان برنخواهد داشت. 

طرح احیا، تعادل‌بخشی و بازسازی منابع آبی، انتقال آب از سدهای طالقان، نهب و بالاخانلو برای نجات دشت قزوین و تامین آب کشاورزی و شرب از مهم‌ترین دستاوردها در حوزه منابع آبی استان است، اما پروژه‌های آب‌رسانی در استان چند سالی است که تحت‌تاثیر شرایط اقتصادی کشور با مشکل کمبود اعتبارات مواجه است. با این اعتبارات قطره‌چکانی امید چندانی به تحقق وعده‌های دولت برای تامین آب این دشت نیست. گفت‌وگوی همشهری را در این باره با یدالله ملکی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین، می‌خوانید. 

انتقال آب از 3 سد طالقان، نهب و بالاخانلو در آبخوان دشت قزوین چه تاثیری خواهد گذاشت و تا چه میزان اجرای این پروژه‌ها برای دشت حیاتی است؟

مدیریت منابع آب در زمینه شناخت، مطالعه، توسعه، حفاظت و بهره‌برداری بهینه از منابع آبی و همچنین ایجاد و توسعه بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات و سازه‌های آبی از مهم‌ترین وظایف شرکت آب منطقه‌ای است. از آنجا که روند خشکسالی دشت قزوین و استفاده بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی به علت نبود الگوی مصرف در کشاورزی باعث شده است سطح آب‌های زیرزمینی به طور فاحشی در سال‌های گذشته کاهش یابد، شرکت آب منطقه‌ای برای نجات دشت قزوین طرح‌های انتقال آب از 3 سد بالاخانلو، نهب و طالقان را در دستور کار قرار داد. این طرح‌ها با هدف تامین آب شرب شهرها و روستاهای استان، بهبود مصارف آبی برای اراضی کشاورزی و جلوگیری از افت سفره‌های زیرزمینی، تحول عظیمی در حوزه مدیریت منابع آبی به وجود خواهد آورد. 

عملیات اجرایی سد نهب در چه مرحله‌ای است و چه زمانی این سد به بهره‌برداری خواهد رسید؟ 

عملیات اجرایی سد نهب با هدف ذخیره جریانات نابهنگام سیلابی رودخانه خررود، مدیریت بهره‌برداری از منابع آب با هدف حفظ و بهبود آبخوان دشت قزوین، توسعه شبکه‌های مدرن آبیاری و کشاورزی، افزایش راندمان آبیاری و صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی و بالا بردن رفاه نسبی کشاورزان و ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستاییان در سال 87 آغاز و مقرر شد این سد خاکی با ظرفیت حجمی 120 میلیون متر مکعب، ارتفاع 47 متر و طول تاج 2200 متری در منطقه تاکستان ظرف مدت 4 سال به بهره‌برداری برسد، البته به دلیل مشکلات مالی و تغییر پیمانکار روند کار طولانی شد. با وجود همه مشکلات، پروژه در حال حاضر 93 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. 

در حال حاضر برای اتمام این پروژه به چه میزان اعتبار نیاز است و در چه مدت‌زمانی کار به اتمام خواهد رسید؟

از ابتدای شروع پروژه تاکنون 170 میلیارد تومان اعتبار برای اجرا به پیمانکار پرداخت شده و برای اتمام کار 195 میلیارد تومان دیگر شامل بدهی 50 میلیارد تومانی شرکت به پیمانکار و پرداخت هزینه تملکات به ارزش 36 میلیارد تومان نیاز است. 110 میلیارد نیز باید برای تکمیل پروژه شامل خرید تجهیزات، احداث ساختمان‌های بهره‌برداری، فنس‌کشی‌ها و سایر تاسیسات الکترونیکی و مخابراتی پرداخت شود. در حال حاضر امیدواریم این پروژه که از مصوبات سفر ریاست‌جمهوری است، در همین دولت با تامین اعتبارات تا پایان سال 99 به اتمام برسد. 

عملیات اجرایی شبکه این سد در چه مرحله‌ای است و چه میزان اعتبار برای اتمام کار نیاز دارد؟

شبکه این سد هم‌زمان با عملیات اجرایی سد آغاز شده است و تاکنون در فاز نخست 43 درصد پیشرفت فیزیکی داریم. برای اتمام کار و انتقال آب تا اراضی بویین‌زهرا در فاز دوم و اجرای سردهنه‌ها، کانال، دریچه‌ها و تاسیسات جانبی به 220 میلیارد تومان اعتبار دیگر نیاز داریم. 

وضعیت در سد بالاخانلو چگونه است و برای اتمام این پروژه در منطقه پرخطری همچون بویین‌زهرا چه باید کرد؟

این سد با هسته رسی و با ارتفاع 84 متر از کف و حجم مخزن 38 میلیون مترمکعب می‌تواند سالانه 15 میلیون و 400 هزار مترمکعب آب را تامین کند. سد بالاخانلو هم اکنون دارای 63 درصد پیشرفت فیزیکی است که با راه‌اندازی آن 5 شهر و 36 روستا از نعمت آب شرب بهره‌‌مند خواهند شد و همچنین حقابه کشاورزان پایین‌دست سد هم تامین خواهد شد. برای اتمام این پروژه به 200 میلیارد تومان اعتبار نیاز است که بخشی از آن بدهی فعلی شرکت به پیمانکار است. برای ساخت تصفیه‌خانه و اجرای طرح خط انتقال به شهرها و روستاها نیز اسناد مناقصه در مرحله ارائه است و باید از طریق بخش خصوصی انجام شود. از آنجا که این پروژه نیز از مصوبات سفر ریاست‌جمهوری است، امیدواریم با تامین اعتبارات تا سال 1400 به بهره‌برداری برسد. 

دلیل متوقف شدن پروژه تامین آب شرب استان از سد طالقان چیست ؟

یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های بخش آب استان تامین آب شرب از سد طالقان است. در این طرح، خط انتقال اصلی به طول 121 کیلومتر قرار است آب شرب 14 شهر و 194 روستا از توابع شهرستان‌های آبیک، قزوین، البرز و تاکستان را از طریق تخصیص 60 میلیون مترمکعب آب سد طالقان به استان تامین کند. در این طرح، با ساخت 2 مدل تصفیه‌خانه هرکدام به ظرفیت 1500 لیتر بر ثانیه به طور حتم بخش اعظمی از مطالبات آب شرب شهروندان محقق می‌شود. این پروژه قرار بود در پایان سال 99 یعنی در مدت 3 سال به بهره‌برداری برسد در حال حاضر کل پیشرفت پروژه به دلیل نبود اعتبارات لازم کمتر از 8 درصد است. 

رشد جهشی قیمت‌ها و ارز موجب شد عملیات اجرایی تصفیه‌خانه که قرار بود به شکل bot توسط بخش خصوصی انجام شود نیز همراه با عملیات اجرایی خط انتقال متوقف شود. با رایزنی‌های صورت‌گرفته با وزارت نیرو، عملیات اجرایی تصفیه‌خانه از سر گرفته شده است. اعتبار مورد نیاز برای اجرای این پروژه که بخش زیادی از آن تامین لوله‌های خط انتقال است 1100 میلیارد تومان برآورد شده است که به دنبال روش‌های تامین مالی پروژه هستیم. 

آیا تامین آب شرب شهرستان آبیک از طریق خط انتقال آب سد طالقان تا پایان امسال امکان‌پذیر خواهد بود؟

این پروژه برای اجرا به تنهایی به 120 میلیارد تومان اعتبار برای خط انتقال نیاز دارد در حالی که کل اعتبارات تخصیصی در حوزه انتقال آب از سد طالقان برای امسال 17 میلیارد تومان است. پس از مذاکره با پیمانکار مقرر شد بخشی از این اعتبار از طریق تواتر مالیاتی و تسهیلات انجام شود، چراکه بخش اعظم کار تامین لوله‌های انتقال آب است. همچنین توافق شد شرکت آب و فاضلاب کشور بخشی از اعتبار تامین آب شرب شهرهای با تنش آبی را که حدود 30 میلیارد تومان است، در اختیار این پروژه قرار دهد. در صورت تحقق وعده‌های داده‌شده امیدواریم در نیمه اول سال 99 آب شرب شهرستان آبیک از طریق آب تخصیصی از سد طالقان و راه‌اندازی تصفیه‌خانه موقت توسط شرکت آب و فاضلاب شهری تامین شود. 

آیا کمبود اعتبارات در ایمن‌سازی کانال‌های آب استان نیز تاثیرگذار بوده است؟

در استان قزوین بیش از 2700 متر بستر رودخانه‌ای و 1200 کیلومتر کانال‌های اصلی و فرعی آب برای انتقال آب سد طالقان به مزارع، باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی وجود دارد که یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های منسجم آبیاری کشور محسوب می‌شود در حالی که با انتقال آب آشامیدنی طالقان برای 27 شهر استان این مسیرها رو به ازدیاد خواهد بود و هر گوشه این شبکه آبیاری به واسطه استفاده نامناسب شهروندان می‌تواند به یک تهدید و خطر بالقوه تبدیل شود. تا زمانی که فرهنگ‌سازی نشود به هر میزان که هزینه شود باز هم بروز حوادث ناشی از غرق‌شدگی در کانال‌های آب کشاورزی و رودخانه‌ها اجتناب‌ناپذیر است. 

شرکت آب منطقه‌ای با احساس مسئولیت خود در این زمینه ضمن شناسایی مناطق حادثه‌خیز و تعیین حریم ۵۰۰ متری تلاش کرد از ورود افراد به کانال‌ها در مناطق پرخطر جلوگیری کند. از جمله اقدامات انجام‌شده در این زمینه می‌توان به نصب تابلو هشداردهنده، نصب گاردریل، نصب بنر و توزیع اطلاعیه در مناطق و رسانه‌های گروهی، صداوسیما و مطبوعات محلی برای حساس کردن مردم اشاره کرد. در سال جاری با توجه به اقدامات انجام‌شده نزدیک به 70 درصد تلفات انسانی از این طریق کاهش یافته است. همچنین در سال جاری 30 میلیارد ریال از هزینه جاری شرکت صرف ایمن‌سازی مسیرهای پرخطر شده است و برای ایمن‌سازی بقیه خطوط نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها هستیم. 


رفع تصرف از حاشیه رودخانه رزجرد

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین در پاسخ به این‌که امسال چه اقداماتی در حوزه آب منطقه‌ای استان برای جلوگیری از سیلاب‌های فصلی در نیمه دوم سال انجام شده است، می‌گوید: با همکاری دستگاه قضایی استان و پیگیری‌های همکاران امور منابع آب حدود 5 هزار متر‌مربع از اراضی حاشیه رودخانه رزجرد در استان قزوین رفع تصرف شد. در همین زمینه همه تصرفات صورت‌گرفته در گذشته در بستر رودخانه‌های استان شناسایی و اخطارهای لازم به مالکان نیز در این خصوص ابلاغ و برای آن دسته از مالکان که توجهی به اخطار‌ها نکرده‌اند در محاکم قضایی تشکیل پرونده داده شده که احکام مربوطه به تدریج صادر می‌شوند.

 با طرح شکایت در مراجع قضایی و پیگیری‌های به عمل آمده طی این اقدام همه مستحدثات و اعیانی‌های واقع در بستر و حریم رودخانه رزجرد که به صورت دیواره‌کشی و فنس‌کشی باغ، ویلا و اراضی مسکونی و... انجام شده بود، شناسایی و پس از طی روال قانونی و اخذ احکام قضایی بازگشایی شد. یدالله ملکی ادامه می‌دهد: ضمن این‌که سایر احکام قضایی اخذشده نیز در حال اجراست، امیدواریم به زودی شاهد آزاد‌سازی همه تصرفات رودخانه در رزجرد و باراجین باشیم. در این زمینه نیز انتظار می‌رود مردم همکاری مناسبی با شرکت آب منطقه‌ای قزوین داشته باشند تا در زمان وقوع سیلاب شاهد خسارات جانی و مالی کمتری باشیم.