گرامیداشت «فخر خوشنویسی ایران»

آیین گرامیداشت «میرزا محمدرضا کلهر»، از خوشنویسان پرآوازه و از نستعلیق‌نویسان موثر در تاریخ هنر ایران که شیوه‌ای خاص در نستعلیق‌نویسی از دوره قاجار تا زمان کنونی ایجاد کرد، با حضور پیشکسوتان عرصه خطاطی کشور، اهالی فرهنگ، هنر و مسئولان استانی در بوستان لاله کرمانشاهبرگزار شد.

به گزارش ایرنا، در این مراسم که به همت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری و همکاری انجمن خوشنویسان و حوزه هنری کرمانشاه برگزار شد، «محمدعلی سلطانی» استاد دانشگاه، به شهرت جهانی میرزا محمدرضا کلهر اشاره کرد و گفت: روزنامه «شرافت» که در سال ۱۹۱۸ توسط استاد کلهر منتشر می‌شد، مخاطبان زیادی داشت و با تیراژ بالا به فروش می‌رسید.

این پژوهشگر تاریخ اظهار کرد: استاد کلهر با فداکاری و ایثار، انحصار هنر و خوشنویسی را از دربار و اشرافیت گرفت و امروز هیچ موزه‌ای در دنیا نیست که در بخش ایران‌شناسی آن نامی از میرزا محمدرضا کلهر نباشد. سلطانی به تهاجم و حملات کشورها به خط ایران اشاره کرد و افزود: در آن دوران که بحرانی‌ترین زمان ممکن بود، استاد کلهر خط ایران را از مرگ نجات داد، در غیر این صورت امروز ما باید با خط لاتین می‌نوشتیم. در بخشی از این همایش، از تندیس استاد میرزا محمدرضا کلهر رونمایی شد. این تندیس قرار است در بوستان مشاهیر کرمانشاه جانمایی شود.

در ابتدای این جلسه «مازیار رضایی» رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر کرمانشاه، از تصویب تقویم روزداشت‌های کرمانشاه در شورای شهر خبر داد و گفت: امروز حس تعلق خاطر مردم کرمانشاه به داشته‌های این شهر کاهش یافته و ما بنا داریم با این طرح، توجه مردم را به میراث ناملموس شهر کرمانشاه بیشتر جلب کنیم. خیابانی در نزدیکی بوستان لاله کرمانشاه به نام استاد میرزا محمدرضا کلهر مزین شد که در انتهای این مراسم از تابلوی
این خیابان، رونمایی شد.


کلهر از استادان خود پیشی گرفت

میرزا محمدرضا کلهر فرزند «محمدرحیم بیگ خمان» در سال ۱۲۰۸ هجری شمسی در کوهپایه‌های زاگرس حوالی جنوب کرمانشاه دیده به جهان گشود. در نوجوانی به کار خوشنویسی روی آورد. طی حوادثی به تهران رفت و نزد «میرزا محمد خوانساری» شاگرد «محمد مهدی تهرانی» تعلیم خط گرفت. از آنجا که از استادان خود پیشی گرفت از روی خطوط باقی‌مانده از «میرعماد» مشق کرد. حتی یک‌بار به اصفهان رفت تا از روی کتیبه معروف «میرعماد» در تکیه «میرفندرسکی» مشق کند. 

مردی تکیده با قدی متوسط بود و محاسنی کوتاه داشت که اندکی به سرخی می‌زد. در جوانی به سبب زندگی ایلی به سوارکاری و تیراندازی تمایل داشت. از این رو مردی بنیه‌دار و نیرومند بود. کلهر با نگارش روزنامه‌هایی چون «شرف» و «شرافت» و کتاب‌هایی چون «ریاض المحبین» و «فیض‌الدموع» و سفرنامه‌های ناصرالدین‌شاه قاجار به خراسان، نمونه‌هایی برای تمرین مشق در وسعت زیاد برای مشتاقان به‌جای گذاشت.

 او به جهت خوشنویسی بر روی سنگ و با مرکب غلیظ که برای چاپ سنگی اجتناب‌ناپذیر بود، شیوه‌ای پدید آورد که حروف آن چاق و کشیده‌ها کوتاه بودند. از آنجا که ارتباط خوشنویسان در اواخر دوره قاجار با سلسله اساتید قدیمی قطع شده بود، آثار چاپ شده محمدرضا کلهر سرمشق خوبی برای علاقه‌مندان به خط به‌شمار می‌رفت. این شیوه تا هم‌اکنون شیوه رایج و مطلوب بسیاری از خوشنویسان معاصر است. از مهم‌ترین آثار خطی او «فیض‌الدَموع» است که در کتابخانه سلطنتی ایران نگهداری می‌شده‌ است. کلهر افزون بر نستعلیق در شکسته‌نویسی نیز استاد بود.

«میرزا رضا» چون در نستعلیق سرآمد شد و شهرت یافت «ناصرالدین‌شاه قاجار» او را احضار کرد و بسیار مورد توجه شاه قرار داد. حتی شاه اندکی شخصاً نزد وی مشق خط کرد. ناصرالدین‌شاه خواست که وی در وزارت انطباعات (وزارت چاپ) به کار گمارده شود اما از آنجا که میرزا مردی بلندهمت و آزادمنش بود نپذیرفت و به دستمزدی اندک می‌ساخت.

 فقط یک‌بار که ناصرالدین‌شاه به مشهد می‌رفت به شوق زیارت حرم امام رضا(ع) به همراه شاه به مشهد رفت. پس از بازگشت از خراسان با شیوع همگانی وبا در تهران، او هم مبتلا شد و در روز جمعه ۲۹ مرداد سال ۱۲۹۱ دیده از جهان فروبست و در «حسن آباد» که اکنون محل آتش‌نشانی شهرداری تهران است به خاک سپرده شد.