ورودی پول‌گران به بانک‌ها بسته شد
فروش گواهی سپرده ریالی مبتنی بر ارز و پیش‌فروش سکه بهار آزادی برای کنترل نوسان بازار ارز ادامه دارد
احمد میرخدائی/خبرنگار:
درپایان وقت اداری پنجشنبه گذشته، سوت پایان مهلت دوهفته‌ای بانک‌ها برای فروش گواهی سپرده 20درصدی زده شد تا سقف نرخ سود بانکی دوباره به 15درصد بازگردد و بانک مرکزی دست‌به‌کار برآورد منابعی شود که در طول 2هفته اخیر با نرخ سود 20درصد تجهیز شده است.
به گزارش همشهری، بانک مرکزی از ۲۸بهمن‌ماه سال‌جاری با اجرای بسته سه‌ضلعی تدابیر ویژه، نسبت به کنترل نوسان بازار ارز اقدام کرد و در گام نخست به‌مدت 2هفته به بانک‌ها اجازه داد گواهی سپرده با نرخ سود 20درصدی بفروشند. سپرده‌هایی که عملا نرخ سود بانکی را 5درصد افزایش می‌دادند و البته نرخ سود آنها برای تسویه پیش از سررسید 14درصد اعلام شده بود. طبق اعلام بانک مرکزی، در 6 روز نخست اجرای طرح فروش اوراق گواهی سپرده یکساله با نرخ سود 20درصد، 101هزار میلیارد تومان نقدینگی به خرید این اوراق اختصاص یافت. البته تاکنون رقم نهایی گواهی‌های فروخته شده اعلام نشده اما شواهد حاکی از این است که رقم خرید این گواهی‌ها افزایش یافته است؛ به‌گونه‌ای که بانک ملی اعلام کرده در 8روز نخست اجرای این طرح، 27هزار و 600میلیارد تومان گواهی سپرده 20درصدی فروخته است.
در مقابل اما فروش اوراق گواهی سپرده ریالی مبتنی بر ارز به‌عنوان دومین ابزار بانک مرکزی برای مهار نوسان بازار ارز بسیار ناچیز بود و برای ابزار سوم، یعنی پیش‌فروش سکه بهار آزادی نیز استقبال چندانی صورت نگرفت؛ به‌گونه‌ای که 6روز نخست اجرای طرح، فقط معادل ۱۷۷هزار قطعه سکه تمام بهار آزادی بوده است.
پادرمیانی برای جبران هزینه بانک‌ها
از مجموع سیاست‌های سه‌گانه بانک مرکزی در جریان کنترل نوسان بازار ارز، از ابتدای امر، سیاست فروش گواهی سپرده یکساله با نرخ سود 20درصدی، واکنش‌های بسیاری از کارشناسان بانکی و اقتصاددانان را برانگیخت که بن‌مایه اصلی آنها، عقبگرد بانک مرکزی از موضع کاهش نرخ سود بانکی بود. سؤال اصلی منتقدان فروش گواهی سپرده 20درصدی این نبود که بانک‌ها مابه‌التفاوت 5درصدی نرخ سود این گواهی‌ها با نرخ سود مصوب بانکی را از چه محلی پرداخت می‌کنند و پول تجهیز شده با نرخ 20درصد را در کدام بخش اقتصاد ایران به‌کار می‌گیرند؟ در این میان، ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد: اگر طرح فروش گواهی سپرده 20درصدی، هزینه‌ای برای بانک‌ها در پی داشته باشد، بانک مرکزی این هزینه‌ها را تقبل می‌کند.
در حقیقت با فروش گواهی سپرده 20درصدی، هزینه تمام‌شده پول برای بانک‌ها حداقل تا ٢٢.٥درصد افزایش یافت که این مسئله در مقایسه با نرخ سود 18درصدی پرداخت تسهیلات بانکی، حداقل 4.5درصد هزینه به بانک‌ها تحمیل می‌کند. بر این اساس مدیران بانک‌ها با پایان مهلت 2هفته فروش گواهی سپرده 20درصدی، با ارسال نامه‌ای به بانک مرکزی، هزینه‌زا بودن این موضوع را به اطلاع نهاد ناظر بازار پول رساندند و از این نهاد خواستند راهکاری برای جبران هزینه‌ها ارائه کند.
مهار تورم با نرخ سود
التهابات چند‌ماه اخیر بازار ارز، کار را به‌جایی رساند که قیمت هر دلار آمریکا در محدوده 5هزار تومان قرار گرفت و هر یورو بالای 6هزار تومان معامله شد. در این وضعیت که گفته می‌شد دلایل سیاسی بر بازار ارز اثر گذاشته و دست‌هایی برای ناآرام کردن بازار در کار است، هراس این نیز وجود داشت که افزایش نرخ ارز بازارهای کالایی را نیز شدیدا متأثر کند و به افزایش نرخ تورم بینجامد؛ ازاین‌رو عملا دولت و بانک مرکزی در موقعیتی قرار گرفتند که برای کنترل اوضاع، به ورود پلیس به بازار و برخورد با اخلالگران متوسل شدند.
در این شرایط که گفته می‌شد کاهش نرخ سود بانکی به 15درصد، جرقه اول التهابات ارزی را زده است، بانک مرکزی با بسته سه‌گانه سیاست‌های ارزی را رونمایی کرد تا مگر با جمع‌آوری نقدینگی سرگردان و جذب پول‌های سرازیر شده به بازار ارز، بار دیگر آرامش و ثبات را به بازار ارز برگرداند. انتشار اوراق گواهی سپرده یکساله با نرخ سود ۲۰ درصد، انتشار اوراق گواهی سپرده مبتنی بر ارز با سررسید یکساله و دوساله و نرخ سود 4 و 4.5درصد و همچنین پیش‌فروش سکه بهار آزادی به مبلغ یک‌میلیون و 400هزار تومان برای سررسید 6ماهه و مبلغ یک‌میلیون و 300میلیون تومان برای سررسید یکساله، 3جزء بسته سیاستی بانک مرکزی را تشکیل می‌داد که مهلت اجرای نخستین آنها در پایان وقت اداری 10بهمن‌ماه تمام شد و اجرای 2سیاست باقیمانده تا اطلاع ثانوی ادامه دارد.
واکنش بازار ارز به سیاست‌های ریالی
بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ یورو و دلار در بازار ارز تهران که پس از ورود پلیس به بازار کاهش قابل‌توجهی را روی تابلوی صرافی‌ها تجربه کرده بودند، همچنان در کف بازار قیمت‌ها بدون تغییر باقی ماند اما همزمان، امنیتی شدن جو بازار و همچنین برخوردهای مالیاتی با خریداران ارز، تقاضای فیزیکی خرید دلار را تا حد زیادی کاهش داد.
در این شرایط با اجرای سیاست‌های ریالی بانک مرکزی امیدوار بود بخشی از پول‌های خرد سرگردان در بازار ارز به سمت خرید گواهی سپرده 20درصدی از بانک‌ها کوچ کند اما گزارش‌های میدانی و اظهارات مدیران بانکی حاکی از این است که بخش قابل‌توجهی از گواهی‌های سپرده 20درصدی، صرفا به تغییر نوع سپرده‌های درون بانکی اختصاص یافته است. در این شرایط بخش از سپرده‌های 10 و 15درصدی بانک‌ها در کنار بخشی از نقدینگی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها در قالب گواهی سپرده یکساله 20درصدی تغییر ماهیت داده و خیال بانک مرکزی را تا یک سال دیگر بابت این بخش از نقدینگی نسبتا راحت کرده‌اند.
