بمب بیولوژیک در جنگل‌های شمال

زهرا رفیعی _ خبر‌نگار

دپوی غیراصولی زباله در زیستگاه‌های مختلف کم‌کم آثار مخرب خود در اکوسیستم‌های آبی و خاکی را نشان می‌دهد. نبود آبزی در پایین‌دست رودهای منتهی به دریا از این آثار است. اعتراضات به تلنبار بی‌قاعده زباله در شمال در روزهای اخیر صدای مردم و نمایندگان آنها را درآورده است. فصل بارندگی در شمال شروع شده و هر بارش باران زباله‌های صنعتی، بیمارستانی و خانگی دپو شده در جنگل‌های شمال کشور را از نو، زنده می‌کند.

حصبه، کزاز و بیماری‌ انگلی ارمغان زباله‌ها 
آیدا احمدی، متخصص محیط‌زیست و پژوهشگر آلودگی آب و خاک در گفت‌وگو با همشهری درباره عواقب دپوی غیراصولی زباله در شهرهای شمالی گفت: مهم‌ترین مشکل دفن غیراصولی زباله،‌ پسماند مایع یا همان شیرابه‌ است.  شیرابه حاوی انواع ترکیبات خطرناک ازجمله فلزات سنگین، ترکیبات آلی میکرو‌ارگانیسم‌های بیماری‌زا و... است که هر کدام می‌تواند محیط‌زیست را به نوعی تخریب کند. به‌طور مثال دفن غیراصولی هر عدد باتری موبایل که حاوی عناصری مثل کادمیوم است می‌تواند 600مترمکعب آب و هر فیلتر سیگار می‌تواند 500 لیتر آب را آلوده کند. در مورد آلودگی‌هایی که پلاستیک و میکروپلاستیک‌ها برای چرخه اکوسیستم ایجاد می‌کنند نیز تحقیقات زیادی صورت گرفته است. هر آلودگی که در محیط‌زیست ایجاد شود درنهایت به انسان بازمی‌گردد.
وی با اشاره به اینکه ضعف مدیریتی اصلی‌ترین عامل ایجاد معضل زباله در شمال است گفت: در پهنه شمال بارندگی زیاد است در نتیجه تولید شیرابه فرایندی همیشگی است. شیرابه‌ها وقتی در عمق جنگل‌های هیرکانی دپو می‌شود، به آب‌های سطحی و زیرزمینی نفوذ می‌یابد و هرچه بر سر راه است آلوده می‌کند. بیماری‌هایی مانند کزاز و حصبه و شبه‌حصبه و انواع انگل‌ها از راه حیوانات و سگ‌های ولگرد می‌تواند به انسان منتقل شود.

احتمال انفجار متان در جنگل‌های شمال 
چند سال پیش تجمع گاز متان در مرکز دپوی زباله در شیراز منجر به آتش‌سوزی شد. این آتش‌سوزی البته که امری عادی تلقی شد چون همیشه رخ می‌داد. اما این‌بار باعث شد 7نفر جان خودشان را از دست بدهند. 2نفر آنها آتش‌نشان و بقیه کارمندان شهرداری و زباله‌گرد بودند. 
این متخصص محیط‌زیست با اشاره به این رویداد گفت: این حادثه در محل دپوی زباله شمال نیز می‌تواند رخ دهد. هرگونه انفجار می‌تواند اکوسیستم شمال را نابود کند. تجزیه بیولوژیک مواد آلی درون زباله‌ها منجر به تولید گازهای دی‌اکسید کربن و متان می‌شود. مواد آلی موجود در شیرابه‌ها همچنین باعث کاهش اکسیژن محلول در آب می‌شوند و اکوسیستم‌های آبی را خالی از هرگونه آبزی می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه آلودگی ناشی از زباله‌ها از بین نمی‌رود بلکه از محیطی به محیط دیگر سفر می‌کنند، گفت: دور انداختن زباله یا دپوی زباله به‌معنای خلاص شدن از شر عوارض آن نیست. زباله‌ها منشا آلاینده زنده و پویا هستند. با هر بارش باران، شیرابه زنده می‌شود و تمام‌شدنی نیست. در نتیجه آب و خاکی که در پایین دست محل دپو قرار دارد برای همیشه آلوده می‌شود. محیط‌زیست به‌صورت طبیعی اما محدود، توان خودپالایی دارد به شرطی که منشأ آلاینده‌ها از توان و ظرفیت محیط‌زیست بالاتر نباشد. ما به محیط‌زیست کشور فرصت خودپالایی را نمی‌دهیم.

انتشار گازهای گلخانه‌ای
آیدا احمدی، متخصص محیط‌زیست و پژوهشگر آلودگی آب و خاک گفت: در دپوی استاندارد زباله‌ها نیز معضل شیرابه‌ها و گازهای گلخانه‌ای وجود دارد اما در آنجا با قرار دادن لایه نفوذناپذیر شیرابه جمع‌آوری و در سیستم‌های بازچرخانی دوباره تجزیه می‌شود. در برخی از کشور‌ها از گاز متان تولید شده از زباله، به‌صورت ایمن برای گرمایش و پخت‌وپز استفاده می‌شود. دفن زباله غیراصولی در هر جای کشور آثار مخرب یکسانی دارد.
وی درمورد کاری که می‌توان برای شرایط فعلی محل دفن زباله انجام داد گفت: دپوی زباله در این منطقه باید به سرعت متوقف شود، دورش حصار بکشند و رویش پوشش مناسبی از خاک بریزند تا مانع تجمع زباله‌گرد‌ها و حیوانات شود. پس از مدتی هم فضای سبز ایجاد کنند. برای زباله شمال باید کار اصولی کرد. محل دپو باید استاندارد و از نو ساخته شود. استفاده از زباله‌سوز اگرچه یکی از راه‌حل‌هاست ولی ملاحظات زیست‌محیطی آن باید به دقت و وسواس زیاد اعمال شود. زباله‌سوز‌ها از آلاینده‌های هوا هستند و می‌توانند ترکیبات سرطان‌زا را در محیط افزایش دهند.