کارگران به‌کار باز می‌گردند

شبنم سید مجیدی_روزنامه نگار

تحقیقات جدید بین‌المللی نشان می‌دهد که میانگین نرخ بیکاری در دنیا به 5درصد کاهش یافته است. این کمترین میزان نرخ بیکاری از زمان وقوع بحران اقتصادی در سال2008 است. سازمان بین‌المللی کار گزارش می‌دهد که این روزها شغل‌های زیادی خلق می‌شوند، با این حال خیلی از این مشاغل کیفیت پایینی دارند و کارگران را در فقر نگه می‌دارند. در سال 2018 معادل 172میلیون نفر در دنیا بیکار بوده‌اند که 2میلیون نفر کمتر از سال 2017 است. در سال مورد بررسی یعنی 2018نرخ بیکاری در ایران طبق اعلام مرکز آمار معادل 12درصد بوده است. بر این اساس از جمعیت فعال ایران 23میلیون نفر شاغل و 3میلیون نفر بیکار بودند. در این سال، بوسنی و هرزگوین و نامیبیا هر کدام با بیکاری 33درصدی بالاترین نرخ بیکاری را در دنیا داشته‌اند. بعد از آنها کشورهای فلسطین، آنگولا و آفریقای جنوبی هر کدام با 29درصد نرخ بیکاری قرار گرفته‌اند. ایران از نظر شاخص بیکاری میان 180کشور دنیا در جایگاه 145 قرار دارد. در بالای جدول، قطر را به‌عنوان کشوری با کمترین نرخ بیکاری دنیا یعنی نرخ بیکاری 1/0 درصد داریم. بعد از آن، کمبوجیه (یکی از کشورهای کمتر توسعه‌یافته دنیا) نیجر، بلاروس، لائوس و تایلند قرار دارند که نرخ بیکاری در هر کدام از آنها کمتر از یک درصد است. در ادامه برای آنکه تصویر بهتری از وضعیت بیکاری در دنیا و جایگاه ایران به‌دست آوریم، در سه گروه کشورهای کمتر توسعه‌یافته، کشورهای در حال‌توسعه و کشورهای توسعه‌یافته، چند کشور را انتخاب کردیم تا وضعیت بیکاری میان این کشورها و ایران را مقایسه کنیم.

درس‌هایی از آمریکا و آلمان
همین 15سال پیش، آلمان با حجم بالایی از بیکاری مواجه بود و جمعیتی معادل 5میلیون نفر در این کشور بیکار محسوب می‌شدند. آن‌قدر اوضاع کار در آلمان میان کشورهای اروپایی نامناسب بود که به آن لقب «مرد بیمار اروپا» را داده بودند. اما امروز بیکاری در این کشور به 3درصد رسیده است و توانسته رکورد کاهش نرخ بیکاری را بشکند. اما آیا این کاهش نرخ بیکاری لزوما به‌معنای بهترشدن اوضاع زندگی مردم بوده است؟ آلمان در سال 2005رفرم و اصلاحات اقتصادی با نام هارتز 4را آغاز کرد. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در این اصلاحات انجام گرفت، کاهش مزایا و حقوق بیکاری بود. این کمک‌ها از حد استاندارد پایین‌تر رفت و کار به جایی رسید که افراد مجبور شدند برای رهایی از زیر بار فشار اقتصادی، هر نوع شغلی را بپذیرند و چه بخواهند و چه نخواهند خودرا با ملزومات شرایط کار تطبیق دهند. گفته می‌شود اکنون 10میلیون نفر در آلمان به ازای دستمزدی کمتر از 10یورو در ساعت کار می‌کنند که باعث فقر رو به گسترش در این کشور شده است. البته آلمان اخیرا در مورد قوانین مربوط به اصلاحات هارتز تجدید‌نظرهایی را در دست اقدام قرار داده است. اما به‌نظر می‌رسد که در آمریکا اوضاع متفاوت است. ماهانه ده‌ها هزار شغل جدید در آمریکا ایجاد می‌شود. فقط در‌ماه آوریل سال 2019معادل 263هزار شغل و در‌ماه مارس 196هزار شغل جدید ایجاد و باعث شد کارفرمایان حتی برای جذب نیروی کار میزان پرداختی‌های خود را بالا ببرند و در مورد آموزش کارکنان خود سختگیرتر عمل کنند. میانگین درآمد ساعتی افراد در آمریکا 2/3درصد افزوده شده است؛ چرا که میان شرکت‌ها برای پرکردن شغل‌های خالی رقابت در گرته است. کار به جایی رسیده که عده‌ای از مدیران کسب و کارها می‌گویند حالا چالش نخست‌شان این است که برای پست‌های مختلف کارمند مناسب پیدا کنند. دولت ترامپ برخی از مقررات و قوانین دست و پاگیر گذشته را کنار گذاشته و برای سرمایه‌گذاران در مشاغل جدید انگیزه‌های زیادی ایجاد کرده است. یکی از سیاست‌های اصلی ترامپ در این زمینه کاهش مالیات‌ها و جذب شرکت‌های خارجی یا آمریکایی‌های خارج از این کشور بوده است. این انگیزه‌ها علاوه بر افزایش مشاغل باعث شده تا کارگران نیز از حاشیه‌ها و مشاغل کاذب به بازار اصلی کار بازگردند.

کشورهای گروه اول (کمتر توسعه‌یافته)
کشورهای کمتر توسعه‌یافته بیشتر شامل کشورهای آفریقایی و در آسیا شامل کشور افغانستان و بعضی دیگر کشورها می‌شوند. برای مقایسه تعدادی از این کشورها را انتخاب کردیم که از نظر مجاورت منطقه‌ای با ایران شباهت دارند و البته بعضی از آنها مثل عربستان و عراق از نظر اقتصادی و دیگر شاخص‌های توسعه کمی بالاتر از بقیه می‌ایستند. با این حال مشاهده می‌کنید که جز یمن و عراق که هر دو با یک‌سوم جمعیت ایران، نرخ بیکاری بالاتری از ما دارند، حتی افغانستان که در بیشتر رده‌بندی‌های جهانی، توسعه نیافته‌ترین کشور دنیا محسوب می‌شود، از نظر نرخ بیکاری در جایگاه بهتری از ایران قرار گرفته است. پاکستان با جمعیتی بیش از 2 برابر ایران نرخ بیکاری‌ای کمتر از نصف ایران را دارد. این کشور از سال 2010 تا امروز همواره نرخ بیکاری خود را بین اعداد 6 و 5درصد حفظ کرده است. تاجیکستان با نرخ بیکاری 3/2 یکی از کشورهایی است که نرخ بیکاری بسیار پایینی دارد. از میان جمعیت فعال این کشور 22میلیون نفر شاغل و فقط 52هزار نفر بیکارند.


کشورهای گروه دوم(در حال توسعه)
در این گروه تعدادی از جالب‌توجه‌ترین کشورها و آمار را مشاهده می‌کنیم. قطر کشوری در حاشیه خلیج‌فارس و در حال توسعه، کمترین نرخ بیکاری را در دنیا دارد. این کشور 2میلیون و 700هزار نفری، 2میلیون و 100هزار نفر شاغل دارد. از آن طرف نرخ بیکاری در روسیه با 145میلیون نفر جمعیت، فقط 5/4درصد است. از جمعیت فعال این کشور، 72میلیون نفر شاغل و فقط 3.4میلیون نفر بیکارند. هندوستان یکی دیگر از کشورهای جالب توجه این فهرست است. البته نرخ بیکاری در هند روند افزایشی داشته است و از 5/3 درصد در سال 2010به 6درصد در سال 2018رسیده است. با این حال از آن جمعیت یک میلیارد و 300میلیون نفری 44میلیون نفر بیکارند. اما از آن طرف ترکیه را داریم که با جمعیتی مشابه ایران و درحالی‌که از آن به‌عنوان یکی از کشورهایی که به سمت توسعه‌یافتگی پیش می‌رود، نام برده می‌شود، نرخ بیکاری 13درصدی دارد و 28میلیون نفر از جمعیت فعال در این کشور شاغلند و بیش از 4میلیون نفر هیچ شغلی ندارند.


کشورهای گروه سوم (توسعه‌یافته)
در کشورهای توسعه‌یافته نرخ بیکاری روزبه‌روز کاهش می‌یابد. اگر به‌عنوان مثال آمریکا را درنظر بگیرید. این کشور 327میلیون نفری، از سال 2010 که نرخ بیکاری در آن به 10درصد هم رسیده بود، روند مثبتی را در کاهش تعداد افراد بیکار در پیش گرفت. از آن زمان نرخ بیکاری در آمریکا همواره کاهشی بوده ، تا جایی که این نرخ در سال 2019به 7/3درصد رسیده است که کمترین نرخ بیکاری از سال 1969 به‌شمار می‌آید. ژاپن نیز نرخ بیکاری خود را از 5درصد در سال 2010به کمتر از 5/2 درصد در سال 2019رسانده است که با جمعیت 127میلیون نفری این کشور یکی از بهترین نرخ‌های بیکاری در دنیا را به نام خود ثبت کرده است. آلمان نیز یکی از کشورهای توسعه‌یافته است که همواره توانسته نرخ بیکاری را کم کند و آن را از 8درصد در سال 2010به 3درصد کاهش دهد. آلمان مانند ایران 82میلیون نفر جمعیت دارد. 45میلیون نفر از جمعیت فعال این کشور شاغل و 2میلیون نفر بیکارند. کانادا نیز با سیاست‌هایی که در زمینه اشتغال‌زایی در پیش گرفت، نرخ بیکاری خود را از 9درصد در سال 2010به 7/5 درصد در سال 2019 رسانده است. 19میلیون نفر از جمعیت فعال این کشور شاغل و فقط یک میلیون نفر بیکارند.