سمی‌های خوشمزه؛ از ساحل تا سفره

فواید استفاده از ماهی به عنوان یک منبع غنی از مواد مفید از جمله امگا ۳ و ویتامین D چیزی است که هر روز از منابع رسانه‌ای مخابره می‌شود، اما نکته‌ای که کمتر به آن توجه می‌شود خطراتی است که مصرف ماهیان صیدشده از مناطق آلوده به فاضلاب به دنبال دارد.


وقتی به جای ماهی سم صید می‌شود

به گزارش ایسنا، کارشناس و پژوهشگر جهاد دانشگاهی بوشهر می‌گوید: فاضلاب‌هایی که در مناطق ساحلی کشور بدون انجام هیچ فرایند تصفیه‌ای وارد دریا می‌شوند میزان بالایی مواد مغذی یا نوترینت‌ها (یعنی مواد ضروری برای رشد آبزیان مثل نیتروژن، فسفر و آهن) دارند. افزایش مواد مغذی در دریا باعث افزایش جمعیت پلانکتون‌ها (موجودات زنده کوچک شناور در آب) می‌شود و موجوداتی که از این جانداران کوچک تغذیه می‌کنند به سمت محل ورود فاضلاب جذب می‌شوند. ماهی‌ها از پلانکتون‌ها یا موجوداتی که پلانکتون‌ها را می‌خورند تغذیه می‌کنند. با افزایش میزان غذای در دسترس این ماهی‌ها در مناطق آلوده به فاضلاب، گاهی شاهد ماهیانی با اندازه‌های بزرگ‌تر از مناطق غیرآلوده دریا هستیم. صید این ماهی‌های بزرگ شاید در لحظه‌ای که به قلاب ماهیگیران می‌افتند لبخندی بر لبان آنان بنشاند، ولی این آبزیان می‌توانند آلوده به مواد خطرناکی باشند.

دکتر «احمدرضا کهن» اظهار کرد: فاضلاب‌های شهری دارای مواد آلاینده از جمله باکتری‌های بیماری‌زا، مواد نفتی، حشره‌کش‌ها و داروها هستند که بخشی از آنها از طریق ماهی‌هایی که در این مناطق زندگی می‌کنند قابل انتقال به انسان هستند. در مناطقی که تاسیسات صنعتی آلاینده‌های خطرناک خود را به همراه فاضلاب وارد دریا می‌کنند وضع از این هم بحرانی‌تر است. فلزات سنگینی مثل جیوه، سرب، مس و کادمیوم که وارد دریا می‌شوند توسط موجودات ریز دریایی جذب می‌شوند و ماهیانی که این موجودات را مصرف می‌کنند این مواد سرطان‌زا و خطرناک را در بدن خود ذخیره می‌کنند. اینجاست که خوردن این ماهی‌ها نه‌تنها چندان سودی ندارد، بلکه می‌تواند سلامت مصرف‌کنندگان را هم تهدید کند.


هجوم زباله به دریا

وی ادامه می‌دهد: در سرتاسر خط ساحلی دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان شهرهایی را می‌بینیم که دریا را یک سطل زباله با ظرفیت بی‌نهایت می‌بینند. در این مناطق، با لوله‌ها و کانال‌های غول‌آسا حجم زیادی از فاضلاب هر روز وارد دریا می‌شود که معمولا هیچ گونه فرایند تصفیه‌ای روی آنها انجام نشده است. در استان‌های جنوبی، به‌ویژه بوشهر و خوزستان، مناطق آلوده زیادی به فاضلاب‌های صنعتی وجود دارند که بخش عمده آن مربوط به پساب‌های خروجی صنایع نفت و گاز است. این فاضلاب‌ها علاوه بر از بین بردن اکوسیستم‌های دریایی، مواد مضر و آلاینده‌ای در خود دارند که از راه‌های مختلف از جمله ماهیگیری به ساکنان منتقل می‌شود.


راه‌حل چیست؟

دکتر «احمدرضا کهن» کارشناس و پژوهشگر جهاد دانشگاهی بوشهر، در توضیح راهکارهایی برای حل این معضلات عنوان کرد: در مرحله اول کاهش میزان تولید پساب‌ها و فاضلاب‌های شهری و صنعتی باید مورد توجه قرار بگیرد. در گام بعد نیز فاضلاب تولیدشده قبل از ورود به دریا توسط روش‌های مختلف باید پالایش و از بار مواد سمی و خطرناک آنها کاسته شود. وی تصریح کرد: یکی از روش‌های جدید و سازگار با محیط ‌زیست برای کاهش این آلاینده‌ها ‌زیست‌پالایی است. در این روش موجودات زنده شامل گونه‌های گیاهی، جانوری یا میکروبی برای حذف مواد آلاینده از آب به کار گرفته می‌شوند. در این روش علاوه بر احیای اکوسیستم‌های ساحلی، تنوع زیستی افزایش می‌یابد و سطح بهداشت و سلامت شهروندان نیز تا حدودی ارتقا پیدا می‌کند.

این کارشناس و پژوهشگر توصیه می‌کند تا زمانی که فاضلاب‌ها به شکل تصفیه‌نشده وارد دریا می‌شوند، اگر قصد ماهیگیری دارید، از مناطقی که از محل‌های تخلیه فاضلاب به دریا دور هستند و از سلامت آب آن منطقه اطمینان دارید ماهی صید کنید و یا از ماهی‌ و سایر آبزیانی که صیادان از مناطق دور از ساحل صید کرده‌اند استفاده کنید. خواص ماهی جایگزینی این موجود در سبد غذایی را ناممکن می‌کند. استفاده از ماهی‌های سالم و عاری از آلاینده می‌تواند باعث ارتقای سطح سلامت شهروندان به‌ویژه ساکنان مناطق ساحلی به عنوان عمده مصرف‌کنندگان این نعمت خدادادی شود.