امپراتوران آشوب در قرن بیست و یک

شبنم سیدمجیدی - سمیرا مصطفی‌نژاد_ روزنامه نگار

ما در دنیای آشوب زندگی می‌کنیم. طبق اعلام یونیسف تخمین زده می‌شود که 535میلیون کودک (یعنی تقریبا یک کودک از هر 4 کودک) در کشوری زندگی می‌کند که با آشوب، درگیری و مصیبت مواجه است. میلیون‌ها نفر در دنیا به مراقبت‌های پزشکی، آموزش باکیفیت، تغذیه مناسب و امنیت دسترسی ندارند و به‌خاطر جنگ و درگیری از خانه‌هایشان بیرون رانده شده‌اند. شاید جنگ‌های قرن بیست‌ویک، کمتر از درگیری‌های قرون گذشته مرگبار باشند اما این هیچ آرامشی را برایمان به ارمغان نمی‌آورد. می‌توانیم تروریسم را مقصر بدانیم، می‌توانیم رسانه‌های جدید و اخباری که یک نفس درباره خشونت منتشر می‌شوند را مقصر بدانیم اما حقیقت این است که این جنگ‌ها هستند که تیترهای خبری زیادی را به‌خود اختصاص داده‌اند و اضطراب ما را همواره برمی‌انگیزانند. و حالا می‌دانیم که شاید هرگز هیچ خاتمه‌ای برای این جنگ‌ها نتوان تصور کرد. در طول 20سال گذشته یعنی از سال 2000 تا 2019 تنش‌ها، درگیری‌ها، شورش‌ها و جنگ‌های زیادی در دنیا اتفاق افتاده که در ادامه آنها را به تفکیک هر قاره بررسی می‌کنیم.

صلح جوترین کشورهای دنیا
فهرست صلح‌جو‌ترین کشور‌های دنیا در سال2019 که با تحقیق میان 163 کشور مستقل انجام شده است نشان می‌دهد که ایسلند امن‌ترین نقطه دنیاست. این جای تعجب ندارد چرا که در طول 10سال گذشته این کشور در رتبه نخست این فهرست قرار داشته است. در این کشور میزان جرم و جنایت، خشونت و تنش بسیار اندک است. در رتبه دوم، نیوزیلند به‌عنوان امن‌ترین نقطه دنیا قرار دارد که در طول 10سال گذشته همواره یکی از 4 کشور اول بوده است. پرتغال سومین کشور است که جایگاه خود را 2 رتبه بهبود بخشیده و میان 4 کشور اول ایستاده است. اتریش رتبه چهارم را دارد. بقیه کشورهای صلح‌طلب دنیا به‌ترتیب دانمارک، کانادا، سنگاپور، اسلوونی، ژاپن و جمهوری چک هستند.
اما از آن طرف افغانستان در قعر جدول ایستاده است و به‌عنوان ناامن‌ترین کشور دنیا شناخته می‌شود. بعد از آن سوریه و سودان جنوبی قرار دارند. یمن، عراق، سومالی، جمهوری مرکزی آفریقا، لیبی، کنگو، روسیه و پاکستان هم کشورهای دیگری هستند که در آخر ایستاده‌اند.
خاورمیانه و شمال آفریقا به‌عنوان ناامن‌ترین نقاط دنیا باقی مانده‌اند. هیچ کشوری در منطقه نیست که بالاتر از رتبه 30 ایستاده باشد. میزان صلح جهانی از سال2008 به مقدار جزئی یعنی 78/3 درصد بهبود یافته است.

آسیا


درباره تنش‌ها
جنگ بزرگ آمریکا در عراق، جنگ‌های افغانستان و شورش‌های مختلف در این سو و آن سوی قاره، نشان می‌دهد که آسیا چه 2 دهه خونباری را پشت سر گذاشته است! از سال 2010نیز موجی به نام بهار عربی از شمال آفریقا شروع شد و به خشونت‌های بزرگی در خاورمیانه ختم شد. جنگ‌های مسلحانه در سوریه از سال 2011 تا 2014میزان کشته‌های دنیا را به بالاترین حد خود در طول 20سال گذشته رساند. از 2014آمار تلفات این کشور کاهش یافت اما همچنان به‌عنوان مرگبارترین کشور دنیا شناخته می‌شود. به‌دنبال آن قطعاً عراق با بیش از 100هزار کشته و یمن با 50هزار کشته مرگبارترین کشورهای آسیا در طول 2 دهه گذشته هستند. سازمان ملل متحد در سال 2016میزان کشته‌های جنگ در سوریه را 400هزار نفر اعلام کرد. 3 جنگی که در این 3 کشور درگرفت، سرجمع باعث مرگ 550هزار نفر شد. جنگ سوریه به‌عنوان دومین جنگ مرگبار قرن بیست و یک شناخته می‌شود.

اروپا

درباره تنش‌ها
از مهم‌ترین تنش‌های اتفاق افتاده در اروپا تظاهرات مردمی در کیف -پایتخت اوکراین- بود که در پایان آن رئیس‌جمهور اوکراین توافقنامه‌ای با مخالفان امضا کرد و بعد از آن دولت جدید بر سر کار آمد. این شورش با تظاهرات 20هزار نفری مردم آغاز شد و در طول چند سال 4200نفر کشته و تعداد زیادی مجروح شدند. در پی تشکیل دولت جدید نیروهای روس وارد شبه‌جزیره کریمه شدند و این شبه‌جزیره را اشغال کردند. بعد از آن یک همه‌پرسی از مردم کریمه انجام شد و با رأی مثبت واجدان شرایط، کریمه از اوکراین جدا و به روسیه پیوست. بعد از این اتفاق مناقشات میان این دو کشور هنوز ادامه دارد.
شورش جلیقه‌زردها نیز یک جنبش اعتراضی با مرکزیت پاریس فرانسه است که به سرعت به کشورهای دیگری همچون بلژیک، هلند و عراق گسترش یافت. این تظاهرات ابتدا در اعتراض به افزایش قیمت سوخت و مالیات‌ها راه افتاد و بعدها به سیاست‌های کلی امانوئل مکرون سوق پیدا کرد. آنها تظاهرات متعددی را در فرانسه ترتیب دادند که نوامبر سال گذشته با شرکت 300هزار نفر آغاز شد.
همچنین علاوه بر این درگیری‌ها و شورش‌ها در طول 2 دهه بارها حمله‌های تروریستی مختلف در سراسر اروپا بین سال‌های 2001تا 2019 اتفاق افتاد و در هر کدام از آنها بین 12تا 298نفر کشته و صدها نفر زخمی شدند. کشورهایی که هدف این حمله‌های تروریستی قرار گرفته‌اند؛ فرانسه، اسپانیا، انگلستان، بلژیک، اوکراین، آلمان، نروژ، بلاروس و یوگسلاوی بوده‌اند.

آفریقا


درباره تنش‌ها
درگیری‌های قومی و داخلی همواره یکی از اصلی‌ترین چالش‌های دولت‌های آفریقایی بوده‌است. بیشتر کشورهای آفریقایی سابقه دست‌کم یک‌سال درگیری نظامی را طی 2 دهه گذشته داشته‌اند و درگیری‌های قومی، به‌دلیل بالابودن تنوع اقوام آفریقایی، بدترین شکل درگیری‌ها در این قاره به‌شمار می‌رود، زیرا این درگیری‌ها معمولا از منطقه‌ای کوچک آغاز شده و با پیدا کردن ابعادی جدید، اقوام بیشتری را درگیر خود می‌کند. درحال حاضر سودان جنوبی یکی از اصلی‌ترین مراکز توجه در قاره آفریقا به‌شمار می‌رود زیرا از سال 2011 تاکنون درگیر انواع شورش‌ها و نبردهای داخلی و خارجی بوده‌است. جدید‌ترین موج درگیری‌های داخلی سودان از سال 2013 آغاز شده‌است؛ ناآرامی‌هایی که اختلافات درون ارتش آغازگر آن بود و اکنون به یک درگیری‌ داخلی و قومی تمام‌عیار تبدیل شده‌است. اصلی‌ترین طرف‌های این درگیری دولت سودان و ارتش آزادیبخش سودان و نیروهای شبه‌نظامی هستند. اگرچه میزان تنش و خشونت در سال 2018 و پس از امضای توافقنامه خارطوم کاهش پیدا کرد اما انتظار می‌رود تا پایان سال 2019 و سال‌های آینده، درگیری‌های قومی با شدت بیشتری ادامه پیدا کنند. گفته می‌شود از ابتدای درگیری قومی سودان جنوبی از سال 2013 تا به امروز بیش از 400هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند، بیش از 2میلیون نفر آواره شده‌اند و بیش از 2.5میلیون نفر به دیگر کشورها پناه برده‌اند.

آمریکای شمالی

درباره تنش‌ها
فاجعه 11سپتامبر 2001بی‌تردید دلخراش‌ترین و جنجالی‌ترین حمله تروریستی در تاریخ ایالات متحده به شمار می‌رود؛ حملاتی که از سوی القاعده علیه آمریکا انجام گرفت و طی این حملات 4هواپیمای تجاری به‌صورت همزمان ربوده شدند، 2 هواپیما مستقیم به برج‌های تجارت جهانی در نیویورک کوبیده شدند، هواپیمای سوم با ساختمان پنتاگون در خیابان آرلینگتون برخورد کرد و هواپیمای چهارم که قرار بود به سوی واشنگتن هدایت شود، پس از درگیری خدمه و مسافران با تروریست‌ها برای به‌دست گرفتن کنترل هواپیما که مانع از برخورد هواپیما با ساختمانی دولتی شد، در شانکسویل پنسیلوانیا سقوط کرد. 2996نفر از 90 کشور مختلف جهان، شامل تمامی سرنشینان4هواپیما و تعداد زیادی از ساکنان طبقات مختلف برج‌های دوقلو و ساختمان پنتاگون و هر 19نفر تروریست در این حملات جان خود را از دست دادند، بیش از 6000نفر مجروح شدند و خسارتی بالغ بر 10میلیارد دلار به شهرهای بزرگ آمریکا زده‌شد. حملات 11سپتامبر 2001به‌عنوان بزرگ‌ترین عملیات تروریستی تاریخ ایالات متحده آمریکا به‌شمار می‌آید که پیامدهای مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی و نظامی برای این کشور و جامعه جهانی به‌دنبال داشته‌است. این حملات مشابه حمله ژاپن به بندر پرل‌هاربر، تاریخ آمریکا را دستخوش تغییر کرده‌است.

اقیانوسیه

درباره تنش‌ها
قاره اقیانوسیه متشکل از 3 پهنه وسیع خشکی، استرالیا، نیوزیلند و پاپوآ گینه‌نو است که دو مورد اول، تأثیرگذارترین کشورها در این قاره به شمار می‌روند. مابقی اقیانوسیه از جزایر کوچک و بزرگی تشکیل شده‌اند با جمعیتی محدود و آماری غیردقیق که بیشتر درگیر حوادث طبیعی مانند زلزله و آتشفشان هستند تا تنش‌های منطقه‌ای و سیاسی-اجتماعی. صرف‌نظر از گینه‌نو که سالانه حدود صدها نفر در آن در درگیری‌های قبیله‌ای، کشتارهای فرقه‌ای و تحت‌تأثیر تفکرات و سنت‌های خرافی جان خود را از دست می‌دهند، (آمار دقیقی از تعداد رویداد‌ها و کشته‌ها در دست نیست) شاید بتوان تیراندازی به 2 مسجد در نیوزیلند که در 15مارس 2019 رخ داد را مهم‌ترین ناآرامی در این قاره نامید. این حمله نژادپرستانه و تروریستی توسط 4مهاجم با گرایش‌های نئونازی در مسجد نور و مرکز اسلامی لینوود در کرایست‌چرچ انجام گرفت که طی این حمله بیش از 50نفر جان خود را از دست دادند. پلیس همچنین چندین خودروی انفجاری را در اطراف این مساجد کشف کرد که تمامی آنها با موفقیت خنثی شدند. این حمله به‌عنوان نخستین تیراندازی بزرگ نیوزیلند در قرن 21شناخته می‌شود و آن روز را تیره‌ترین روزهای تاریخ نیوزیلند نامیده‌اند.

امریکای لاتین

درباره تنش‌ها
در آمریکای جنوبی میزان قتل و آدمکشی 5برابر میانگین دنیاست. 5کشور السالوادور، هندوراس، جامائیکا، سنت‌کیتس و ونزوئلا بالاترین آمار قتل را در دنیا دارند. درگیری بین باندهای مختلف، فساد نهادهای عمومی و... به سطح بالای خشونت در منطقه کمک می‌کند. یک تحقیق جدید نیز نشان می‌دهد 47شهر از 50شهر خونین دنیا در آمریکای لاتین قرار دارند. از درگیری‌های گروه‌های مختلف تبهکار و آدمکشی‌ها که بگذریم، در این کشورها نیز شورش‌ها و اعتراضاتی شکل می‌گیرد. یکی از این اعتراضات تظاهرات مردمی ونزوئلاست که از زمستان 2018 آغاز شد. این اعتراضات به‌طور هماهنگ برای حذف نیکلاس مادورو از ریاست‌جمهوری و انجام تغییرات در قانون اساسی انجام گرفت. در زمان ریاست‌جمهوری او، ونزوئلا با سقوط اقتصادی و کمبود غذا و دارو مواجه شده است. خوان گوایدو - رهبر مخالفان- خود را به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت ونزوئلا معرفی کرد و آمریکا نیز از این اقدام حمایت کرد. درگیری‌ها در ونزوئلا میان خوان گوایدو و مادورو همچنان ادامه دارد و ده‌ها هزار نفر از مردم بارها در این تظاهرات‌ شرکت کرده‌اند.