روز پاکسازی کوهستان
عباس محمدی _ دیده‌بان کوهستان
چهارم مهر، در تقویم کوهنوردی «روز پاکسازی کوهستان» است. از 30سال پیش رسم شده در یکی دو روز تعطیلِ پیش و پس از 4 مهر، کوهنوردان زباله‌های رهاشده در طبیعت را جمع‌آوری می‌کنند تا به زدودن آثار زشت زباله از کوهستان و بازیابی چهره طبیعی کمک کنند و در عمل آموزش دهند که رفتار مسئولانه نسبت به محیط‌زیست یعنی چه. برگزاری برنامه‌های چهارم مهر، سبب چند مناسبت مشابه شده که افزایش آگاهی محیط‌زیستی را در زمینه‌های دیگر موجب شده‌اند؛ از این دست مناسبت‌ها، می‌توان به روز غار پاک (دوم مهر)، روز پاکسازی تفرجگاه‌های کنارجاده‌ای، روز توچال (در آخرین جمعه تابستان) و روز پاکسازی پیست اسکی دیزین (دومین جمعه مهرماه) اشاره کرد. در این روزها صدها طبیعت‌دوست، ساعت‌هایی از طبیعت‌گردی خود را به جمع کردن زباله از کوه و دشت اختصاص می‌دهند.
این فعالیت‌ها، نشانه این است که در ایران کارهای جمعی طرفدار دارد و مردم مشتاق همکاری در راه خیر همگانی هستند. ایرانیان دوستدار طبیعت هستند و آنچه تاکنون سبب آلودگی و تخریب محیط‌زیست کشور شده، ناشی از سودجویی فردی و مکتب‌های فکری است که در‌پی خصوصی‌سازی فضاهای عمومی و بهره‌کشی بی‌رحمانه از آنهاست. در این مکتب‌ها، کوه و کوهپایه «منبع» طبیعی برای ثروت‌اندوزی است که کاربری آن بهره‌برداری معدنی، اجرای بی‌ملاحظه پروژه‌های راه‌سازی، انتقال نفت و گاز، سدسازی، احداث تله‌کابین، ویلاسازی و مانند اینهاست و نتیجه نهایی همه‌شان دگرگون‌سازی سیمای طبیعت در گسترده‌ترین ابعاد است. ریخت‌و‌پاش پسماند در کوهستان نیز تا حد زیادی نتیجه ترویج ضدفرهنگ مصرف‌گرایی و نگاه آزمندانه به طبیعت است. در این نگرش، آموزش‌های محیط‌زیستی نادیده گرفته می‌شود یا کاملا در حاشیه قرار می‌گیرد و در هیاهوی تبلیغات برای مصرف، گم می‌شود. جمع کردن چند کیسه زباله، شاید در برابر موج سهمگین تخریب و تصرف طبیعت کاری بی‌اثر به‌نظرآید، اما گذشته از تأثیر مشخصی که در عرصه‌هایی محدود دارد، چون قابلیت فراگیر شدن در میان گروه‌های اجتماعی را دارد و حساسیت مردمی را نسبت به ثروت‌های ملی همچون کوه و جنگل و دشت و تالاب و ساحل بیشتر می‌کند، عملی ارزشمند و در خور ترویج هرچه بیشتر است.
