چالش گندم

سید ‌مرتضی احمدپور| تبریز – خبرنگار:


در حالی که فصل کشت پاییزه در اراضی آذربایجان شرقی چند روزی است آغاز شده و کشاورزان باید با توجه به الگوی کشت و نیاز کشور و استان و موارد اعلامی از سوی جهاد کشاورزی اقدام به کشت کنند، هنوز انبارهای کوچک و بزرگ گندم در روستاها پر از گندم‌هایی است که به دولت و سیلوهای موجود فروخته نشده و هر دو طرف این معامله منتظر تسلیم شدن طرف دیگر مبتنی بر شرایط دلخواه خودشان هستند. 

آذربایجان شرقی به واسطه تولید و مصرف گندم یکی از استان‌های تراز اول کشور و جزو 5 استان نخست در تولید و مصرف گندم است. از سوی دیگر، کارخانه‌های بزرگی که مایل به خرید گندم برای تولید محصولات غذایی هستند در روزهای اخیر با چالش‌های بیشتری مواجه شده‌اند. همشهری در هفته‌های اخیر موضوع خرید تضمینی گندم و مشکلات پیش رو را بررسی کرد و بر اساس وعده مسئولان باید تا اولین روزهای مهر گندم مورد نیاز استان تامین می‌شد، اما در آخرین پیگیری‌ها این مهم محقق نشده و گندم‌ها در انبار کشاورزان باقی مانده است. 

همچنین حضور دلالان نیز در بازار مشاهده می‌شود که با قیمت بالاتر از نرخ خرید تضمینی حاضر به خرید گندم هستند. البته اما و اگرهای فروش گندم به دلالان که به عنوان محصولی استراتژیک محسوب می‌شود و امکان قاچاق آن را افزایش می‌دهد، موجب شده کشاورزان زیادی همچنان منتظر عقب‌گرد دولت در این زمینه باشند.


کاهش بی‌سابقه خرید تضمینی گندم 

بر اساس آنچه آمارها اعلام می‌کنند، امسال در مقایسه با سال‌های گذشته کمترین میزان خرید گندم رخ داده است، در حالی که در 5 سال گذشته تا اول مهر بالای 500 هزار تن گندم حتی در سال‌های وابستگی گندم به خارج در استان تولید و فروخته می‌شد. اما امسال این خرید تضمینی بنا بر اعلام مسئولان، غله استان کمتر از 250 هزار تن بوده و کشاورزان همچنان در برابر فروش گندم به دولت مقاومت می‌کنند. نتیجه این فرایند هم به اعلام مسئولان محلی و تایید کارشناسان بروز مشکلات متعدد برای اقتصاد کشاورزی استان است. 

بر همین اساس بود که در روزهای گذشته جلسه‌ای با حضور نمایندگان مجلس و روسای اتحادیه‌های کشاورزی در تبریز برگزار شد، اما خروجی این جلسه نتوانست کشاورزان و نمایندگان آنان را راضی کند و در عمل هم مصوبه خاصی تصویب نشد، چراکه به گفته مسئولان دولتی نه بودجه اضافی در اختیار دولت است که به گندم‌کاران پرداخت شود و نه این‌که کشاورزان مایل به فروش گندم زیر قیمت بازار هستند. 

از سوی دیگر هم، بازار گندم استان ظرفیت گندم بیشتر از 300 هزار تنی را که سالانه از سوی کارخانه‌ها و موسسات مختلف خریداری می‌شود ندارد و باید برای حدود 300 هزار تنی که تاکنون به مراکز خرید دولتی تحویل داده نشده تدبیری اندیشیده شود. از سوی دیگر، تاخیر در زمان کشت، مشکلات انبارداری گندم و کمبود کود و نوع آن هم دردسر‌ساز شده است.


قیمت تمام‌شده گندم؛ 1900 تومان 

رئیس اداره مکانیزاسیون سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی می‌گوید: در استان ۴۰۰ هزار هکتار زیر کشت گندم دیم و ۷۲ هزار هکتار گندم آبی است که از این اراضی سالانه ۸۸۰ هزار تن محصول برداشت می‌شود. «محسن قهرمان‌نژاد» با بیان این‌که در سال جاری ۱۵ هزار و ۹۷۰ تن بذر گندم کشاورزان از سوی این سازمان تامین شده است می‌افزاید: قیمت تمام‌شده گندم در اراضی دیم و آبی به طور میانگین حدود 1900 تومان است.


خرید کمتر از 10 درصد گندم به صورت توافقی 

مدیر غله منطقه 8 کشور با بیان این‌که 225 هزار تن گندم به صورت تضمینی از کشاورزان خریداری شده است می‌گوید: علاوه بر این، حدود 18 هزار تن یعنی کمتر از 10 درصد خرید توافقی گندم از کشاورزان داشته‌ایم که قیمت خرید متفاوت با 1700 تومان اعلامی بوده و این خرید محدود با توجه به نیاز و مرغوبیت گندم و با تصمیم مسئولان صورت گرفته، ولی بیشترین خرید همان خرید تضمینی 
بوده است. 

«اسفندیار ابوالحسن‌زاده» با بیان این‌که مطالبات گندم‌کاران تا 90 درصد به صورت تضمینی پرداخت شده است ادامه می‌دهد: برای تشویق گندم‌کاران برای تحویل دادن گندم به سیلوها با قیمت تضمینی، امسال مطالبات آنان زودتر و به صورت نقدی پرداخت شده است و مشکل سال گذشته وجود ندارد. اما در زمینه خرید توافقی شرایط پرداخت متفاوت خواهد بود. چنانچه تاکنون 357 میلیارد تومان پرداخت کرده‌ایم و 31 میلیارد تومان هنوز پرداخت نشده است. 

این مسئول با اشاره به استقبال نکردن بخش خصوصی از خرید گندم از طریق سامانه می‌گوید: علت استقبال نکردن آنان اعمال ۹ درصد ارزش افزوده به قیمت خرید گندم است. وی اظهار می‌کند: مدیریت غله استان آماده دریافت گندم و ذخیره در سیلوها است و ظرفیت خالی داریم. بنابراین نگهداری گندم خارج از سیلوهای تحت مدیریت این مرکز صحیح نیست. تدبیر مسئولان و خواسته آنان از کشاورزان تحویل گندم با قیمت‌های تضمینی یا توافق با مراکز خرید بر اساس شرایط فروش است که البته باید شرایط درخواستی نیز منطقی باشد.


سردرگمی کشاورزان در انتخاب کشت پاییزه 

رئیس اتحادیه گندم طلایی آذربایجان با بیان این‌که زمان کشت پاییزه در استان و مناطق کوهستانی شمال غرب کشور از اول مهر آغاز شده است بیان می‌کند: زمان کشت پاییزه محدود به 25 مهر است و اگر در این 25 روز محصولی انتخاب نشود، زمان از دست می‌رود و با بارش برف و باران فصلی عملا امکان کشت نخواهیم داشت. 

«سعید فرامرزی» ادامه می‌دهد: حدود 400 هزار هکتار از اراضی استان به کشت گندم اختصاص دارد که بیش از 80 درصد این اراضی دیم است. در حال حاضر، اکثر کشاورزان دیمی‌کار در سردرگمی انتخاب محصول برای کشت قرار دارند. وی تاکید می‌کند: در حالی که محصول گندم روی دست کشاورزان مانده و انبارهایشان حتی پستوی خانه برخی کشاورزان محل نگهداری گندم شده، آنان در انتخاب محصول برای سال بعد سردرگم هستند و انتظار دارند دولت هرچه سریع‌تر قیمت تضمینی گندم برای سال بعد را اعلام کند و از سوی دیگر، برای خرید گندم‌ها هم تدبیری بیندیشد. 

وی می‌افزاید: برای انتخاب کودی که باید هرچه سریع‌تر خریداری کنیم هم دچار مشکل هستیم، چراکه متناسب با دانه کشت‌شده باید کود انتخاب شود، اما در حال حاضر دولت برای گندم کود یارانه‌ای در اختیارمان می‌گذارد که این یارانه باید به محصولات دیگر هم تزریق شود.


ضرورت حضور نماینده کشاورزان در شورای اقتصاد

رئیس انجمن گندم‌کاران کشور و رئیس نظام صنفی کشاورزی استان هم با بیان این‌که کاهش قیمت جهانی گندم از علل بی‌میلی دولت برای خرید گندم با قیمت بالاتر از کشاورزان است می‌گوید: سوال ما این است که مسئولان قیمت گندم را با کدام ارز محاسبه می‌کنند و آیا مبنای آنان در قیمت‌گذاری ارز 4200 تومانی است یا ارزی که امروز در بازار مبادله می‌شود. از سوی دیگر، آیا گندم به عنوان یک محصول استراتژیک باید وابسته به خارج باشد؟ حتی اگر قیمت این محصول کمتر از داخل باشد؟ 

«عطاءالله هاشمی» ادامه می‌دهد: برخی مسئولان به ما می‌گویند که اگر گندم را نفروشید، از خارج تامین خواهیم کرد. آیا این روند به معنای وابستگی دوباره کشور به گندم نیست؟ با ادامه چنین روندی وابستگی به گندم خارج در سال‌های آتی دور از انتظار نیست، چراکه بسیاری از گندم‌کاران اعلام می‌کنند که سال آینده گندم نخواهند کاشت. وی تاکید می‌کند: ضرورت حضور نماینده کشاورزان در شورای اقتصاد و اظهار نظر در هنگام تعیین قیمت تضمینی وجود دارد و در صورت ادامه چنین وضعیتی و فاسد شدن گندم در سیلوهای خانگی، زیان بزرگی در انتظار کشاورزان و دولت خواهد بود. 

هاشمی می‌گوید: کشاورزان و گندم‌کاران جزو معدود تولیدکنندگانی هستند که همیشه منافع ملی را بر منافع خود ترجیح داده‌اند، ولی آنان در کنار این فداکاری خود نیازمند حمایت و توجه از سوی دولت هستند، زیرا در صورت تداوم بی‌توجهی‌ها به خواسته کشاورزان و گندم‌کاران، کشور با مشکل مواجه می‌شود، به طوری که امسال این مشکل در خرید تضمینی گندم خود را نشان داد.