مرغزاری که ریزگرد تولید می‌کند

   برداشت‌های بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی در کنار کاهش بارش‌ها و مدیریت نامناسب، موجب خشک شدن مرغزار شهرکرد و تبدیل آن به یک کانون تولید گرد و غبار شده است.

به گزارش مهر، طی سال‌های اخیر گرد و غبار و مشاهده ریزگردها در آسمان یکی از مهم‌ترین مشکلات در کشور بوده است و آب و هوای بسیاری از استان‌های کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
اگرچه بسیاری از مردم منشاء این آلودگی‌ها را کشورهای عربی از جمله عراق می‌دانند و تصور می‌کنند آلودگی گرد و غبار به خاطر بی‌توجهی در این کشورها بوده است، اما شاهد این هستیم که در برخی استان‌ها از جمله چهارمحال و بختیاری به علت مدیریت نامناسب، کانون‌های گرد و غبار محلی ایجاد شده است و این کانون‌های گرد و غبار در برخی از روزهای سال نقش مهمی درکاهش کیفیت هوا دارند. صدور بی‌رویه مجوزهای حفر چاه آب کشاورزی و برداشت بی‌رویه منابع در برخی مناطق استان چهارمحال و بختیاری در کنار مدیریت نامناسب زمینه‌ساز خشک شدن بسیاری از دشت‌ها و ایجاد کانون‌های گرد و غبار شده است. در حال حاضر طی تحقیقات انجام‌شده، 3 کانون تولید گرد و غبار داخلی در استان چهارمحال و بختیاری شامل دشت شهرکرد، دشت بروجن و دشت خانمیرزا شناسایی شده است. مرغزار شهرکرد بخشی از دشت شهرکرد است که بیش از ۵۰۰ هکتار وسعت دارد.
 گستره این مرغزار در سال‌های گذشته بیش از این بوده و از جنوب تا شهرهای هفشجان، بهرام‌آباد و طاقانک امتداد داشته است. این مرغزار در گذشته به علت داشتن آب، محلی برای زندگی پرندگان مهاجر به شمار می‌رفته است.

پایان مهاجرت پرندگان به مرغزار شهرکرد
آثار به جای مانده از خانه‌سازی لک‌لک‌ها روی دکل‌های مخابراتی نزدیکی این منطقه گواه ورود پرندگان مهاجر به مرغزار شهرکرد بوده است. افت سطح منابع زیرزمینی آب، خشک شدن گیاهان و از بین رفتن پوشش گیاهی موجب شده است که پرندگان دیگر به این منطقه مهاجرت نکنند.
حفر چاه‌های بی‌شمار آب شرب و کشاورزی در اطراف این مرغزار، خشکسالی و تغییر اقلیم، چرای دام و مدیریت نامناسب در حفظ این مرغزار موجب شده است که این مرغزار خشک شود و هم‌اکنون به یک کانون تولید گرد و غبار تبدیل شود و کیفیت هوا را در بزرگ‌ترین سکونتگاه شهری چهارمحال و بختیاری تحت تاثیر قرار دهد. گرد و خاک با کوچک‌ترین وزش باد از منطقه مرغزار شهرکرد بلند و راهی آسمان شهر شهرکرد می‌شود.

کانونی برای تولید گرد و غبار
مدیر کل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری در این زمینه می‌گوید: مرغزار شهرکرد که جزو دشت شهرکرد به شمار می‌رود نیز یکی از کانون‌های تولید گرد و غبار محلی در استان است.
شهرام احمدی وقوع خشکسالی و کاهش بارش‌ها طی ۱۰ سال گذشته در این استان، بهره‌برداری ناپایدار طی دهه‌های گذشته و برداشت‌های بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی را از دلایل اصلی خشک شدن این منطقه بر شمرد و بیان کرد: احیای مرغزار شهرکرد نیازمند مدیریت بهره‌برداری و ایجاد تعادل منابع و مصارف در این منطقه است. وی در خصوص آلودگی هوا ادامه داد: در دشت شهرکرد برای مدیریت گرد و غبار برنامه‌های متعددی از جمله تعادل‌بخشی، ایجاد ضریب تعدیل، کاشت و تغییر در الگوی کشت گیاهان و بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی توسط دستگاه‌های متولی پیگیری می‌شود. مدیر کل محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری بیان کرد: اقدامات لازم برای مدیریت آلودگی هوا در شهرکرد باید سال‌ها به صورت منظم اجرا شوند تا شاهد نتایج مطلوب باشیم.

 افت ۲۰ متری سطح سفره‌های آب زیرزمینی
برداشت‌های بی‌رویه منابع آب از دشت شهرکرد یکی از مهم‌ترین دلایل خشک شدن این منطقه به شمار می‌رود و هم‌اکنون افت سطح سفره‌های زیرزمینی در این منطقه بیش از ۲۰ متر گزارش شده است. با این میزان افت سطح آب‌های زیرزمینی، سال‌ها بارندگی نیاز است تا این افت ۲۰ متری آب جبران شود و این در حالی است که برداشت آب در این منطقه همچنان ادامه دارد. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال‌و‌بختیاری  نیز در این زمینه اظهار کرد: دشت شهرکرد یکی از دشت‌های بحرانی و ممنوعه استان است که از یک طرف به دلیل بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی برای مصارف شرب، صنعت و کشاورزی و از طرف دیگر تغذیه نشدن این منابع، شاهد افت سطح آب‌های زیرزمینی آن به میزان حدود ۲۰ متر هستیم. «علی محمدی مقدم» با بیان این‌که نزدیک به ۵۰۰ هکتار از مساحت دشت شهرکرد را مرغزار تشکیل می‌دهد، تاکید کرد: متاسفانه در حال حاضر پوشش گیاهی مرغزار شهرکرد از بین رفته و این مرغزار به یک کانون تولید ریزگرد و گرد و غبار تبدیل شده است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال‌و‌بختیاری  بیان کرد: چرای مفرط و ورود دام بیش از ظرفیت مجاز، افت آب‌های زیرزمینی و خشکسالی چند سال اخیر موجب شده مرغزار شهرکرد که در گذشته دارای رطوبت بود، خشک شود و پوشش گیاهی آن از بین برود.
محمدی‌مقدم تاکید کرد: باید مدیریت جامع برای دشت شهرکرد صورت گیرد تا زمینه برای حفظ مرغزار فراهم شود.
وی در زمینه هدایت روان‌آب‌ها به دشت شهرکرد، گفت: در سال گذشته توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان 3 سدخاکی کوتاه زیر ۱۳ متر در منطقه قلنگان که مشرف بر دشت شهرکرد است، احداث شده و عملیات سنگی ملاتی برای کنترل رسوب آب دشت نیز صورت گرفته است.

هدایت روان‌آب‌های شهر به مرغزار شهرکرد 
محمدی‌مقدم افزود: شرکت آب منطقه‌ای مطالعاتی به منظور تغذیه دشت شهرکرد انجام داده و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال‌و‌بختیاری  در این زمینه نیز مطالعه‌ای با همکاری دانشگاه شهرکرد برای احیای مرغزار شهرکرد انجام داده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال‌و‌بختیاری  تصریح کرد: طبق بررسی‌های انجام شده یکی از اقداماتی که می‌تواند مرغزار شهرکرد را احیا کند، این است که روان‌آب‌هایی که در فصل‌های مختلف سال در سطح شهرکرد جاری می‌شود را به سمت مرغزار هدایت کنیم.
وی با بیان این‌که این روان‌آب‌ها با یک کانال ذوزنقه‌ای از کنار فرودگاه به خارج از شهر شهرکرد هدایت می‌شوند و وارد مرغزار شهرکرد می‌شوند، بیان کرد: در نهایت در مطالعات انجام شده با همکاری دانشگاه شهرکرد تصمیم بر این شد که از زیر میدان چهارمحال شهرکرد واقع در بلوار فارابی با ایجاد کانال چهار کیلومتری، آب به صورت ثقلی به مرغزار هدایت شود.
محمدی‌مقدم ادامه داد: این راهکار همراهی کشاورزان را می‌طلبد زیرا بخشی از این کانال باید از اراضی کشاورزی عبور کند.
وی بیان کرد: اعتبار لازم برای اجرای این پروژه 4میلیارد تومان است که نیمی از این اعتبار توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور تامین شده و نیاز است ۵۰ درصد دیگر این اعتبار نیز از محل اعتبارات حوادث توسط فرمانداری شهرکرد و سازمان برنامه و بودجه از محل اعتبارات استانی تامین شود.
محمدی‌مقدم احیای پوشش گیاهی، کنترل ریزگرد داخلی و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی دشت را از اهداف مهمی دانست که با هدایت آب‌های سطحی به سمت مرغزار شهرکرد محقق خواهند شد.
وی با بیان این‌که منافع برخی دستگاه‌ها با انتقال آب به دشت شهرکرد تامین می‌شود، بیان کرد: منافع برخی دستگاه‌ها از جمله شرکت آب‌منطقه‌ای در زمینه تغذیه سفرهای زیرزمینی دشت، سازمان حفاظت محیط‌زیست در زمینه کنترل ریزگردها و جهاد کشاورزی در حوزه تولید آب کشاورزی تامین خواهد شد. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال‌و‌بختیاری  بیان کرد: نجات دشت شهرکرد نیازمند عزم همگانی دستگاه‌های متولی مانند منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای، محیط زیست، فرمانداری شهرکرد و همراهی بهره‌برداران است.

   انتقال آب به دشت شهرکرد در انتظار اعتبار

اگرچه مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال‌و‌بختیاری  پیش از این گفته بود که پروژه انتقال آب به دشت شهرکرد برای احیای مرغزار شهرکرد در خردادماه امسال عملیاتی می‌شود و در صورت همراهی کشاورزان، نیمه نخست سال جاری به اتمام می‌رسد اما گفته‌های جدید بیانگر این است این پروژه در گام اول انتظار تامین اعتبار است. قول دادن برای انجام عملیات آبخیزداری در دشت شهرکرد درمانی برای احیای مرغزار شهرکرد به شمار نمی‌رود و باید تلاش جدی در این زمینه صورت گیرد تا گرد و غبار از چهره شهر پاک و خطر بیماری‌های تنفسی در این منطقه رفع شود.