نوای مهجور دهل و سرنا

 موسیقی نواحی از دیرباز تاکنون جایگاه ویژه‌ای در خراسان جنوبی داشته که با زندگی مردم این منطقه عجین بوده است و آیین‌هایی همچون عروسی، تولد، کاشت و برداشت محصول و آیین مذهبی هر کدام موسیقی خاص خود را دارد. به گزارش ایرنا، طبیعت خشک و بیابانی و زندگی همراه با تلاش و سختکوشی مردم، موسیقی نواحی در این منطقه را منحصر به فرد کرده است. موسیقی نواحی یا مقامی در خراسان جنوبی با سازهای دهل و سرنا اجرا می‌شده که در حال حاضر به دلیل کم‌توجهی رو به فراموشی است. 

سرنا یک ساز بادی است که ساخت آن توسط خود نوازنده‌ها انجام می‌شده است. سرنا به معنی نوای شادمانی است که در مراسم عروسی، تولد، کاشت و برداشت محصول، آیین‌های مذهبی و... نواخته می‌شده است. چوب‌بازی و حرکات موزون در موسیقی خراسان جنوبی رواج داشته که به همراه آوای سرنا و دهل اجرا می‌شده است. دهل ‌‌سازی کوبه‌ای است. ریتم موسیقی دهل در این استان ریتم پیچیده‌ای است که به شکل 5 ضربی و 7 ضربی اجرا می‌شود. 


ریشه در فرهنگ خراسان

رئیس انجمن موسیقی خراسان جنوبی گفت: موسیقی ریشه در اعماق باورهای مردم استان دارد و نمی‌توان برای آن تاریخی مشخص کرد. «عادل قاسمی» افزود: دهل، سرنا، دایره و نی سازهای سنتی و متداول در خراسان جنوبی بوده که با گذشت زمان و بی‌توجهی رو به خاموشی و فراموشی است. وی اظهار کرد: سازهای سرنا و دهل از گذشته جایگاه ویژه‌ای در خراسان جنوبی داشته اما امروز با گذشت زمان رو به انقراض و فراموشی است. قاسمی گفت: وسایل ارتباط جمعی، تلویزیون، ماهواره و فضای مجازی سازهای قدیمی مثل سرنا و دهل را از رواج انداخته، مسئولان هم به موسیقی سنتی کمتر توجه دارند که اگر موسیقی سنتی استان مورد حمایت قرار نگیرد به زودی برای همیشه به فراموشی سپرده می‌شود. وی افزود: برای احیای سازهای سنتی باید به دنبال نوآوری در کنار حفظ اصالت آن باشیم، آشنایی و آموزش این نوع موسیقی به نسل جوان از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ و احیا موسیقی سنتی است. 


نیاز به تبلیغات برای موسیقی سنتی 

استاد موسیقی نواحی خراسان جنوبی درباره این 2 ساز سنتی استان گفت: موسیقی سنتی در استان در گذشته‌ها توسط ۲ ساز سرنا و دهل انجام می‌شد اما امروز با گذشت زمان و توجه نکردن، این نوع موسیقی رو به انقراض و فراموشی است. «فرامرز محمودی» افزود: ساز سرنا با چوب درخت شاتوت ساخته می‌شود؛ نوعی درخت توت که میوه قرمز و ترش دارد. ساز دهل به عنوان زوج سرنا شناخته می‌شود که از شاخه درخت چنار ساخته شده و ساخت این ساز توسط شخص نوازنده انجام می‌شود. استاد موسیقی نواحی خراسان جنوبی بیان کرد: این سازها در همه استان نواخته می‌شده اما بیشترین مورد استفاده آن در شهرستان‌های خوسف و سربیشه بوده است. 

وی اظهار کرد: انتظار جامعه این است که موسیقی سنتی که ریشه در اعماق فرهنگ ما دارد بیشتر توسط مسئولان مورد حمایت قرار گیرد و صدا و سیما و رسانه‌ها هم بیشتر این نوع موسیقی را تبلیغ کنند تا از انقراض آن جلوگیری شود. استاد محمودی ادامه داد: متاسفانه بیشتر موسیقی اجرا شده در صدا و سیما موسیقی پاپ است، این نوع موسیقی حالت تحمیلی دارد. هر چند جوانان به آن علاقه‌مندند، ولی شاید عده‌ای هم موسیقی مقامی را ترجیح دهند. این نوازنده سازهای سنتی یادآور شد: موسیقی سنتی که توسط سرنا و دهل اجرا می‌شود آرام‌بخش بوده و افراد شنونده احساس آرامش به آنها دست می‌دهد، رسانه‌ها و مسئولان باید به این موسیقی بیشتر بها دهند. 


معیشت نوازندگان و آموزش اصولی سازها

استاد محمودی گفت: یکی از مشکلات موسیقی سنتی بحث مشکل در معیشت نوازندگان است و باید با یک ساز و کار صحیح این معضل توسط مسئولان مربوط رفع شود. وی ادامه داد: سازهای سرنا و دهل با زندگی مردم سر و کار داشته و در زمان برداشت و یا کاشت گندم به شکل نمادین جشن گندم با نواختن این سازها برگزار می‌شده است. در آیین عید باستانی نوروز و دعای باران، موسیقی با نواختن سرنا و دهل اجرا می‌شده و با توجه به خلوص نیت مردم، خداوند باران رحمت خود را نازل می‌کرده است. استاد موسیقی نواحی خراسان جنوبی گفت: سازهای دهل و سرنا با زندگی مردم خراسان جنوبی عجین بوده که متاسفانه امروز رو به فراموشی است.

اگر به این موسیقی سنتی که توسط دهل و سرنا اجرا می‌شده و یادگار نیاکان ماست توجه نشود، به‌زودی نامی از آن باقی نخواهد ماند. متاسفانه بعضی از مسئولان بهانه‌تراشی می‌کنند و به این موسیقی بها نمی‌دهند، در صورتی که این نوع موسیقی در آیین‌های مذهبی مثل دعای طلب باران هم اجرا می‌شده است. وی اظهار کرد: در جامعه‌ای که موسیقی وجود ندارد آن جامعه مرده تلقی می‌شود و باید سنت‌های گذشتگان خود را حفظ کنیم. برای احیای سازهای دهل و سرنا باید به دنبال آموزش نحوه صحیح این سازها به نسل جوان باشیم، هر چند در این نوع سازها استادانی که صد درصد تسلط کامل داشته باشند بسیار کم است اما با استفاده از ظرفیت استادان فعلی و برگزاری دوره‌های آموزشی امکان احیای این سازها وجود دارد.