شیراز شهر بی‌دفاع

محمد باریکانی| روزنامه‌نگار:

تخریب‌کنندگان بافت تاریخی شیراز در هفته‌های گذشته از فرصت استفاده کرده و 2خانه ارزشمند تاریخی و ملی کشور را با خاک یکسان کردند.

اطلاعات همشهری از وضعیت بافت تاریخی شیراز بیانگر آن است که از سال 74 تاکنون 972 پلاک ثبتی در این بافت تخریب شده است. اما پشت پرده تخریب بافت تاریخی شیراز که از اواخر دهه 80آغاز شده است، چیست؟ چه کسانی به بهانه توسعه حرم مطهر شاهچراغ(ع) پشت ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز قرار دارند؟ طرح توسعه 57هکتار از بافت تاریخی شهر شیراز از مدت‌ها قبل آغاز شده است؛ طرحی که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی نه طرح توجیهی دارد و نه برای آن اقدام کارشناسی صورت گرفته است. این طرح حتی پیوست میراث فرهنگی هم ندارد؛ طرحی که دولت تمامی دستگاه‌های اجرایی را  به تهیه پیوست سازمان میراث فرهنگی برای پروژه‌های توسعه‌ای ملزم کرده است. سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری 2روز پیش در بیانیه‌ای اعلام کرد: مجری طرح توسعه حرم شاهچراغ مقصر تخریب این بافت ارزشمند است؛ بافتی که پرونده ثبت جهانی آن در مرحله تدوین بود.

با این حال آستان شاهچراغ، همه تقصیرها را متوجه سازمان میراث فرهنگی و شهرداری شیراز می‌داند. اما پشت پرده این تخریب‌ها چیست و به کجا می‌رسد؟

در انتظار پاسخگویی

سیدعلی اصغر دستغیب، تولیت آستان شاهچراغ(ع) و رئیس هیأت امنای آستان شاهچراغ از گفت‌وگو با همشهری درخصوص تخریب‌های اخیر صورت گرفته در بافت تاریخی شیراز خودداری و معاون اجرایی آستان را پاسخگوی طرح توسعه حرم شاهچراغ اعلام کرد.کیانی، معاون اجرایی آستان نیز حاضر به گفت‌وگو با همشهری درخصوص چرایی تخریب خانه‌های تاریخی و ثبت ملی شده بافت تاریخی شیراز نشد.

مقصر اصلی ویرانی بافت تاریخی

احمدرضا دستغیب، نماینده سابق شیراز در مجلس و رئیس کنونی شورای شهر شیراز و برادرزاده سیدعلی اصغر دستغیب تولیت آستان مقدس شاهچراغ(ع) است. او به همشهری گفت: ماجرای تخریب چند روز گذشته بناهای تاریخی در بافت تاریخی شیراز به اظهارات چندی پیش رئیس مجلس در سفر به شیراز بازمی‌گردد که اعلام کرد باید چهره بافت تاریخی شیراز تغییر کند و همین اظهارات، عاملان تخریب بافت تاریخی شیراز را بر آن داشت تا شبانه 2خانه ثبت ملی شده دیگر را در بافت تاریخی با خاک یکسان کنند. وی افزود :«شورای شهر شیراز پیش‌تر درباره اظهارات رئیس مجلس درخصوص تغییر چهره بافت تاریخی شیراز اعلام خطر کرد.» آنچه اکنون برای فعالان میراث فرهنگی و حتی مسئولان شهری و سازمان میراث فرهنگی مشخص است، اینکه نفوذ تخریب‌کنندگان بافت تاریخی شیراز موجب شده است تا آنها دستور انهدام بافت تاریخی ارزشمند شیراز را صادر کنند.

احمدرضا دستغیب، رئیس شورای شهر شیراز از مخالفان جدی تخریب بافت تاریخی این شهر به همشهری گفت: جلسه علنی دیروز شورای شهر شیراز با حضور فرماندار، رئیس اداره میراث فرهنگی و نیروی انتظامی، معاون استاندار و نماینده تولیت آستان شاهچراغ(ع) به تخریب بناهای تاریخی ثبت ملی شده اختصاص یافت تا شاید بتوان راه‌حلی برای جلوگیری از تخریب بیشتر بافت تاریخی یافت. به گفته او، وضعیت بافت تاریخی شیراز اکنون به جایی رسیده است که تخریب‌کنندگان این بافت حتی کلانتر منطقه را نیز به بافت فنس‌کشی‌شده در طرح 57هکتاری توسعه حرم راه نمی‌دهند و به احکام دادستانی هم بی‌توجهی می‌کنند.

دستغیب با اعلام اینکه طرح 57هکتاری توسعه حرم شاهچراغ(ع) عملا در حال نابود‌کردن بافت تاریخی شیراز است، گفت: برای ما مشخص است که مجری این طرح به حکم قانون تمکین نمی‌کند و حتی اجازه جلوگیری از تخریب بناهای تاریخی را هم نمی‌دهد و شبانه اقدام به تخریب بافت تاریخی می‌کند.  سازمان میراث فرهنگی پیش‌ترشکایت‌هایی به دستگاه قضایی برای جلوگیری از تخریب بافت تاریخی شیراز ارائه داده است.

دفاع از تغییر چهره بافت تاریخی

در شیراز اما یک احمدرضا دستغیب دیگر نیز وجود دارد که موافق تغییر چهره بافت تاریخی شیراز است. او فرزند آیت‌الله سیدعلی اصغر دستغیب، تولیت آستان شاهچراغ(ع) و پسر عموی رئیس شورای شهر شیراز است. احمدرضا دستغیب که در دوره‌های هشتم و نهم نماینده شیراز در مجلس بود، اکنون مشاور رئیس مجلس و جانشین حوزه ریاست مجلس است. او البته عضو هیأت امنای آستان مقدس شاهچراغ(ع) و مدافع طرح توسعه 57هکتاری بافت تاریخی شیراز است.  دستغیب در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد که از تخریب‌ 2بنای ثبت ملی شده در بافت تاریخی شیراز بی‌اطلاع است.

او اعلام کرد: حفاظت از بناهای تاریخی وظیفه سازمان میراث فرهنگی و شهرداری است. این عضو هیأت امنای آستان شاهچراغ(ع) افزود: مجموعه آستان شاهچراغ بیشترین هزینه را برای احیای خانه‌های تاریخی انجام داده و نمونه آن هم خانه حسنی‌نسب است.

به گفته دستغیب، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مجموعه میراثی بافت تاریخی شهر شیراز، مجموعه آستان شاهچراغ است که برای نگهداری و مراقبت از آن نیز هزینه زیادی در سال صورت می‌گیرد.

او اعلام کرد: برخی مجموعه‌ها و منازلی که کاربرد تجاری در اطراف حرم شاهچراغ داشتند به‌منظور حفظ چشم‌انداز، منظر پیرامونی و بنای آستان شاهچراغ که مجموعه‌ای تاریخی است، توسط مجموعه آستان در حال تملک است. مشاور رئیس مجلس گفت: منازل تجاری هم تملک می‌شود و برای استفاده زائران، مجاوران و گردشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دستغیب افزود: چشم‌انداز ضلع شرقی آستان شاهچراغ و بزرگ‌ترین ضلع مسجد جامع عتیق که در همین بخش قرار دارد، براساس مصوبه هیأت امنای آستان شاهچراغ به‌زودی آزادسازی و به چشم‌اندازی مناسب برای گردشگران تبدیل می‌شود.

او درخصوص تخریب‌های اخیر صورت‌گرفته در بافت تاریخی شیراز ونقش تولیت آستان شاهچراغ در این تخریب‌ها گفت: بار دیگر می‌گویم که اطلاعی از تخریب 2بنای تاریخی ندارم و مصوبات هیأت امنای شاهچراغ محور برنامه‌های تولیت آستان است و برنامه ما در آن محدوده تبدیل خانه‌ها و مراکز تجاری به زائرسرا در ضلع شرقی برای آزادسازی حریم مسجد جامع عتیق و آستان مقدس شاهچراغ است.

وی با تأکید بر اینکه طرح توسعه 57هکتاری حرم شاهچراغ سرو‌سامان ندارد، افزود: مجموعه بافت تاریخی شیراز نیازمند متولی واحد است اما الان دستگاه‌ها و نهادهای مختلف در این بافت فعال هستند درحالی‌که یک سازمان و یک دستگاه یا مجری مستقل باید به این بافت رسیدگی کند.

احمدرضا دستغیب، افزود: بافت تاریخی جنبه لوکس و تزیینی ندارد و باید به محیطی امن و آرام با خدمات خوب برای ساکنان تبدیل شود. همچنین باید راه دسترسی گردشگران و زائران به اماکن موجود در آن تسهیل شود.

از نگاه او، حضور مردم در بافت‌های قدیمی باید اقتصادی شود چون تا وقتی توجیه اقتصادی وجود نداشته باشد، مردم و بخش خصوصی نمی‌توانند در بافت‌های تاریخی و قدیمی همچون بافت تاریخی شیراز زندگی و فعالیت کنند.

   واکنش یگان حفاظت میراث به تخریب‌ بافت تاریخی شیراز

صبح دیروز همزمان با برگزاری جلسه شورای شهر شیراز با حضور مقامات و مسئولین آن شهر برای رسیدگی به موضوع تخریب بناهای تاریخی و ثبت ملی شده در بافت تاریخی شیراز، سردار امیر رحمت‌اللهی، فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی که از ورود نیروهایش به محوطه تخریب شده در شیراز جلوگیری شده بود در نشست با خبرنگاران این حوزه اعلام کرد: قانون برای همه یکسان است، حتی تولیت شاهچراغ. به گزارش همشهری، او گفت: اینکه تولیت آستان شاهچراغ با میراث فرهنگی همکاری نمی‌کند و حتی از ورود مأموران میراث فرهنگی به محوطه‌های تحت اختیارش جلوگیری می‌کند، باید در شورای تأمین استان مطرح و حل‌وفصل شود و متجاوزان به بافت‌ تاریخی شیراز و میراث فرهنگی در سراسر کشور، تحت تعقیب قرار بگیرند، چون قانون برای همه یکسان است. او تأکید کرد: تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات از بازدارندگی لازم برخوردار نبوده اما تأکید می‌کنیم که نص صریح قانون وجود دارد و شفاف است و میراث فرهنگی از هر اتفاقی در این خصوص جلوگیری می‌کند.