فضای دوم زندگی

روابط در فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با این‌که عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته‌اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. افراد زیادی در سنین مختلف و از گروه‌های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده‌اند و از فاصله‌های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می‌کنند. به گزارش ایسنا، امروزه روش‌های ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت افزایش یافته است. پست الکترونیک، پیام‌های کوتاه، چت‌روم‌ها و وب‌پایگاه‌ها و بازی‌ها روش‌هایی برای گسترش و حفظ روابط اجتماعی شده‌اند. شاید عیب اصلی ارتباط‌های اینترنتی آن است که ارتباط در فضای مجازی، بر متن استوار است بنابراین از نشانه‌های دیداری و شنیداری در تعامل‌های رودررو بی‌بهره است.فضای مجازی آمیزه‌ای از فرصت‌ها و تهدیدهاست. امروز فضای مجازی تبدیل به فضای جنگ نرم شده که جنگی تمام‌عیار و در طول تاریخ اسلام بی‌سابقه است. هدف اصلی آن نیز ضربه زدن به اعتقادات جوانان است.


ردپای فضای مجازی در زندگی روزمره

یک استاد دانشگاه با بیان این‌که امروزه فضای مجازی تبدیل به فضای دوم زندگی ما شده است، گفت: فضای سایبری روز به روز در حال گسترش و پیشرفت است و این پیشرفت به گونه‌ای است که می‌توان رد پای آن را در زندگی روزمره افراد دید.«فاطمه تقی‌زاده» در خصوص علت رواج مجازی‌گری در جامعه گفت: فناوری‌های نوین و پیشرفت‌های بشری همواره رفاه را برای جوامع به ارمغان آورده‌اند، اما در مقابل آن آسیب‌هایی نیز به همراه داشتند. رسانه‌های اجتماعی، بسیاری از معادلات، تعاملات، فضای کسب و کار و حتی سبک زندگی انسان‌ها را دچار تغییر کرده‌اند. بخشی از این گرایش‌ها نیز مبتنی بر مقتضیات و نیازها و نیز حرکت به سمت تسهیل بوده و گاه نیز گریزی از آنها نیست. حتی سبک تعاملات خانواده به سمت تغییر در سبک زندگی مجازی در حرکت است.این مدرس دانشگاه ادامه داد: واقعیت این است که امروزه فضای مجازی تبدیل به فضای دوم زندگی ما شده است.

 از یک سو فراهم‌آوری سرویس‌های امن با سرعت مناسب در چنین فضایی مستلزم زیرساخت مناسب به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و همچنین به لحاظ امنیتی است و از سوی دیگر مطالعه تاثیرات فردی و اجتماعی فضای دوم بر زندگی ما نیز بعد دیگری را پوشش می‌دهد.تقی‌زاده بیان کرد: امروز با اهداف مختلف آموزشی، پژوهشی، اطلاع‌رسانی، ارتباطی، سرگرمی، کسب و کار، خدمات‌رسانی و تبلیغی از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در بستر وب استفاده می‌شود. با شبکه وب، گرایش به فضای مجازی افزایش یافته و با ایجاد شبکه فراگیری که همه چیز را به اینترنت و فضای مجازی متصل خواهد کرد، این گرایش بیش از پیش افزایش خواهد یافت. با اینترنت و نقش‌آفرینی بیشتر هوش مصنوعی، زندگی بشر بر مدار تعامل و تلفیق با فضای مجازی شکل گرفته و ادامه خواهد یافت.


نمی‌توانیم مقابل فضای مجازی منفعل باشیم

این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که برای از بین بردن ضعف فضای محتوایی به عنوان یکی از مشکلات در حوزه فضای مجازی چه باید کرد، گفت: یک عبارت معروف درباره محتوا وجود دارد و این است که «محتوا پادشاه است.» در دنیای امروز محتوای رسانه‌ای، در ایجاد عادات زندگی روزمره، تعیین روابط اجتماعی و حتی در ایجاد رفتارهای سیاسی دخیل است.تقی‌زاده با بیان این‌که در عرصه‌ی فضای مجازی توان کار داریم و نمی‌توانیم در برابر این فضای جدید منفعل باشیم، اظهار کرد: اطلاع‌رسانی سریع و گسترده، صرفه‌جویی در وقت و هزینه، کاهش حمل‌و‌نقل، گسترش تبادل نظرها و تعاملات اجتماعی، مشارکت اجتماعی، زدودن فضای سانسور و ایجاد عدالت رسانه‌ای از نتایج مثبت گسترش فضای مجازی است.

وی با بیان این‌که نتایج پژوهشی در سال 1393 نشان می‌دهد که بیش از 77 درصد جوانان نگاه مثبتی به فضای مجازی دارند، افزود: این نگاه مثبت یعنی این‌که فضا برای استفاده از فضای مجازی فراهم است و عملا منع مطلق نمی‌تواند کارساز باشد. باید نکات مثبت فضای مجازی را به اطلاع جامعه رساند تا با آگاهی بیشتری در این عرصه گام برداشته شود.این استاد دانشگاه در حوزه سواد رسانه‌ای تصریح کرد: استفاده‌ غیر علمی، حاکم بودن رویکرد سرگرمی فضای مجازی، دسترسی به شبکه‌های غیر اخلاقی، آسیب‌های جسمی و ایجاد اختلال در فرایند هویت‌سازی نوجوانان، آسیب ‌رساندن به کانون خانواده و اثر گذاشتن بر تعاملات انسانی از آسیب‌های فضای مجازی محسوب می‌شوند. برای مقابله با این آسیب‌ها باید بتوانیم محتوای مناسب جامعه را تهیه کنیم.


نهضت تولید محتوای فاخر

تقی‌زاده با تاکید بر لزوم توجه به تولید محتوای فاخر در حوزه فضای مجازی اظهار کرد: برای این‌که بتوان محتوایی با کیفیت تولید کرد باید چند نکته مهم و کلیدی را مدنظر قرار داد. ابتدا باید اهداف خود را از محتوا تعیین کرد و استراتژی‌های تولید محتوا را مد نظر قرار داد. یعنی محتوایی را تولید کرد که برای کاربران بیشتری قابل ‌رویت باشد. در واقع از محتوایی استفاده کنیم که امکان اشتراک‌گذاری آن بالا باشد. برای این امر نیازمند آموزش‌های مناسب هستیم.این مدرس دانشگاه افزود: لازم است مرجعی هماهنگ‌کننده برای فرهنگسازی در فضای مجازی ایجاد شود. علاوه بر این باید نهضت تولید محتوای فاخر در جامعه ایجاد شود تا کاربر ما از آن بهره‌‌مند شود. چون متاسفانه در شرایط کنونی فقط مصرف‌‌کننده‌ هستیم. البته یکی از مشکلات اساسی در حوزه فضای مجازی، تولید محتوا بدون توجه به مخاطب است. به هر میزان درگیری‌های شناختی و هیجانات عاطفی مخاطب را بهتر بشناسیم، می‌توانیم در تولید محتوا بهتر عمل کنیم.
 

نظارت والدین بر فضای مجازی

یک کارشناس فضای مجازی با بیان این‌که دنیای امروز نسبت به گذشته از پیچیدگی بیشتری برخوردار است، اظهار کرد: این پیچیدگی موضوعات جدیدی را در حوزه‌های مختلفی از دنیای جدید و ساعت‌های گوناگون زندگی تعریف کرده است.«سجاد ستوده» با اشاره به ‌‌زیست مجازی به عنوان ‌زیست نوع د، افزود: وقتی‌ زیست نوع دوم به وجود می‌آید، ساز و کار‌ها نیز باید تغییر کنند. اکنون مبنای تربیت علاوه بر فضای حقیقی در فضایی مجازی نیز قرار دارد. بنابراین به واسطه تدبیر و پیچیدگی زندگی، به موضوعات تربیتی باید با نگاه متفاوت نگریست. اگر خانواده‌ها قصد دارند در آزمون مهم تربیت فرزند موفق باشند باید ساز و کار‌های جدید را یاد بگیرند.

این کارشناس فضای مجازی با اشاره به پیچیدگی‌های فضای مجازی، یادآور شد: ‌‌زیست نوع دوم در راستای استفاده زیاد از فضای مجازی باید مورد توجه خانواده قرار بگیرد. در غیر این صورت توازن مربوط به تربیت به هم می‌ریزد. در حوزه تربیت فرزند در دنیای مبتنی بر فضای مجازی و رسانه امروز، باید به 2 اصل مهم توجه کنیم؛ نخست این‌که فضای رسانه دنیایی بی‌انتهاست و ما با همه بخش آن آشنا نیستیم. پس در گام نخست باید همراه فرزند خود باشیم تا در فضای مجازی تنها نباشد.

ستوده با تاکید بر این‌که در بسیاری از کشور‌ها والدین با سواد رسانه‌ای بالا در فضای مجازی و تا سن خاصی با کودکان خود همراه هستند، اظهار کرد: همان‌طور که در فضای حقیقی به همه بخش‌های مورد استفاده فرزند نظارت جدی داریم، در فضای مجازی نیز این نظارت باید وجود داشته باشد، اما نظارت نباید مستقیم باشد. نظارت به معنای تقابل و مچ‌گیری از فرزندان نیست بلکه باید بدانیم که فرزند در حوزه فضای مجازی چه نیاز‌هایی برای خود ایجاد می‌کند.وی با بیان این‌که نباید فرزندان را از فضای مجازی محروم و ممنوع کرد، افزود: فضای رسانه و مجازی تکنولوژی آینده است. اگر کودکان از آن محروم شوند در واقع از آینده محروم شده‌اند. خانواده‌ها باید مهارت تربیت فرزند را در عصر رسانه یاد بگیرند و اگر فرزند وارد صفحه نامناسب شد باید مهارت مقابله با آن را بدانند.