یادداشت
هفته حمل‌ونقل پاک و مسئولیت ما
شینا انصاری/ مدیرکل محیط‌زیست شهرداری تهران
هفته بین‌المللی حمل‌ونقل پاک، رویدادی جهانی است برای توجه به همه مزیت‌هایی که خودروها از شهرهای ما گرفته‌اند و به جای آن آلودگی، ترافیک، سروصدا، کم تحرکی و کاهش تعاملات انسانی را جایگزین کرده‌اند. این رویداد که از 25 الی 31 شهریور در شهرهای مختلف جهان برگزار می‌شود، از سال 2002 تحت نظارت اتحادیه اروپا آغاز شده‌است و هر سال شهرهای بیشتری از جهان در این برنامه مشارکت کرده‌اند، به‌نحوی که در سال گذشته بیش از 50 کشور و 2800 شهر جهان در این رویداد شرکت داشته‌اند. امسال برای نخستین بار شهر تهران به‌عنوان نخستین شهر از جمهوری اسلامی ایران به این پویش بین‌المللی ملحق شده است. این اتفاق با توجه به عوارض عدیده ناشی از کثرت خودروها در کلانشهر تهران به‌ویژه آلودگی هوا، صدا و ترافیک و تبعات اقتصادی و اجتماعی مترتب برآن حائز اهمیت است. طی دهه‌های گذشته «خودرومحوری» به‌نحوی در شهرهای ما گسترش یافته که فضاهای شهری به‌عنوان مهم‌ترین مراکز حضور و تعامل شهروندان به سیطره خودروها در آمده است، گویی هیچ موضوع دیگری مهم‌تر از عبور و مرور خودروها در فضاهای شهری نبوده است. این تصور به‌گونه‌ای در اذهان ما جای گرفته که اصولا تلقی ما از زندگی کلانشهری، انسان سواره است نه پیاده،و به همین دلیل اولویت را همواره به سواره با خودروی شخصی داده‌ایم. دغدغه روان کردن ترافیک را داریم، پیاده‌ها را از یاد برده و فراموش کرده‌ایم که این احجام بزرگ و آهنین بیشتر فضاهای شهری ما را اشغال کرده‌اند!
تغییرات شهرهای ما نیز اغلب معطوف به حرکت سواره و تسهیل ترافیک وسائط نقلیه خصوصی بوده است، تا جایی که بر پیکر شهرهای ما مستمرا خراش‌های عمیقی به نام اتوبان، بزرگراه، پل و تقاطع‌های همسطح و غیرهمسطح ایجاد می‌شود تا با گسترش بی‌رویه اتومبیل‌های شخصی، به غلبه هرچه بیشتر خودرو در شهرها بینجامد. نکته اینجاست که هر چقدر بر تعداد بزرگراه‌ها افزوده شده، تنها مدت کوتاهی وضعیت ترافیک بهبود یافته و اندک زمانی بعد، امواج ورودی خودرو این بزرگراه‌ها را نیز
در نوردیده است. از این‌رو راهکار مؤثرحل مشکلات موجود، کاهش استفاده از خودروهای شخصی، گسترش حمل‌ونقل عمومی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای حمل‌ونقل‌های پایدار و پاک است؛ موضوعاتی که در اهداف این پویش جهانی مطرح است. قابل تامل آنکه از بانیان اصلی این مناسبت جهانی، کشورهای توسعه‌یافته‌ای هستندکه جهان را به عصر اتومبیل کشانده‌اند و امروزه با توجه به پیامدهای منفی حاصل از خودرومحوری می‌کوشند از وابستگی به اتومبیل رها شوند. خوشبختانه در کشور ما طی چند سال اخیر پویش‌های مردمی مناسبی برای توجه بیشتر به سفرهای شهری سازگار با محیط‌زیست شکل گرفته است. پویش «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» که بدوا از جانب کنشگران محیط‌زیست آغاز شده بود، هم‌اکنون با همراهی و حمایت مدیران شهری در شهرهای مختلف کشور رفته رفته به حرکتی اثرگذار برای توجه به حمل‌ونقل پاک تبدیل شده است. امید آنکه پیوستن تهران به این پویش جهانی موجب غلبه نگاه انسان محور در برنامه‌ریزی‌های شهری و ارجحیت بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل پاک، بر ساخت بزرگراه، تعریض خیابان و اختصاص فضا برای خودروها و احساس مسئولیت بیشتر و مشارکت وسیع‌تر شهروندان عزیز تهرانی در تغییر سبک سفرهای درون شهری و کاهش استفاده از خودروهای شخصی شود.
