۱۴ آیین عاشورایی یزد در نوبت ثبت ملی

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد با اشاره به انتظار برای ثبت ۱۴ آیین مذهبی محرم استان یزد در فهرست آثار ملی، گفت: یزد قبل از برپایی چنین مراسمی به طور گسترده در کشور دارای حسینیه و مراسم مذهبی بوده است.

«سید مصطفی فاطمی» در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به ثبت 33 آیین مذهبی مربوط به محرم در استان یزد، اظهار کرد: 14 آیین نیز در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است که در این میان میبد و اردکان بیشترین تعداد آثار را به خود اختصاص داده‌اند.

وی با اشاره به مراسم خاص دهه اول محرم در حسینیه شاه‌ولی تفت و نخل‌برداری و نخل‌گردانی به عنوان یکی از مهم‌ترین مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی محرم، تصریح کرد: این مراسم به علت خاص بودن و تعداد زیاد شرکت‌کنندگان در سال 88 با شماره 31 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
این مسئول با بیان این‌که یزد از نظر جغرافیایی و فرهنگی پذیرنده ادیان گوناگون و تلفیق آنها تاکنون بوده است، گفت: جشن‌ها و آیین‌ها مراسم متنوعی دارد که به شیوه زندگی مردم نیز وابسته است، از طرفی رویدادهای فرهنگی به‌ویژه مربوط به محرم به فرهنگ زندگی اقوام مختلف ساکن در یزد نیز ارتباط دارد.

وی مراسم نخل‌برداری را مختص استان یزد خواند و گفت: مراسم نخل‌برداری که در سال 1390 به ثبت ملی رسید، تنها مختص استان یزد است و سایر مراسم‌ها مانند موسیقی محرم، زنجیرزنی، جوش دور، عمه کباروم (نوعی مراسم خاص در استقبال از محرم) و مراسم عاشورای شهرستان ابرکوه از دیگر مراسم‌ ثبت ملی شده هستند.
فاطمی مراسم‌های اشوره مسلم (استقبال از محرم)، جار زدن، شب فاتحه، یارون و آتش زدن خیمه‌های امام حسین(ع) را از جمله مراسم‌ ثبت شده در فهرست آثار ملی اردکان عنوان کرد که مختص شهر عقدا است و گفت: مراسم‌های بنی‌اسد، شده‌بندی و شده‌برداری روستای احمد‌آباد، مراسم عزاداری روستای توت و پرسه‌زنی تاسوعای حسینی ترک‌آباد از دیگر مراسم مهم شهرستان اردکان هستند.

وی درباره مراسم شهرستان میبد در محرم تصریح کرد: جغجغه‌زنی، نخل‌برداری مهرجرد، شاه‌حسن شاه‌حسین، نخل‌برداری و نخل گردانی فیروزآباد، بحر شهید، پرسه علی‌اکبر، پرسه گندم، نخل‌بندی و نخل‌گردی ندوشن نیز از مراسم‌های ثبت شده میبد هستند.
این مسئول با بیان این‌که علم‌برداری دهه اول حسینیه باغ بهار و بیدوک در مهریز از خاص‌ترین مراسم یزد محسوب می‌شود، گفت: این مراسم مربوط به قرن‌های گذشته است که همچنان برگزار می‌شود. مراسم دیگری مانند پامنبری و ذکرخوانی روستای فتح‌آباد در شهرستان خاتم نیز به ثبت ملی رسیده‌اند.

وی با اشاره به مراسم علم‌گردانی خاص روستای طزرجان با شیوه‌ای خاص و متفاوت گفت: شهرستان بافق نیز دارای مراسم‌هایی مانند اجغه‌زنی و پاجوش‌زنی و جوش‌دور در روستای تاریخی قطروم است که همگی این مراسم‌ها ملی شده‌اند.
فاطمی در ادامه از ثبت ملی مراسم جوش‌دور اشکذر یاد کرد و گفت: مراسم عزاداری محرم در حسینیه سفید اشکذر که با نظم خاصی برگزار می‌شود یکی از دیگر مراسم‌ استان یزد در ایام ماه محرم است.

فاطمی مراسم شب‌گیر عاشورایی و ماتم چهارمناره و علم‌برداری ابرکوه، علم‌برداری روستای قطروم، عزاداری تاسوعا و نماز ظهر عاشورای بافق، جوش‌ دور بختیاری، عزاداری جغجغه، طفلان حسین(ع) و کلاه جنی شهرستان بهاباد، شبیه‌خوانی بانوان میبد، نوای عاشورایی حسین سعادتمند و آیین سینه‌زنی شور و سینه‌زنی دور در شهرستان خاتم را از جمله آیین‌های عاشورایی در نوبت ثبت در فهرست آثار ملی اعلام کرد.
این مسئول نظم و هماهنگی مداحان و مردم در نوحه‌ها را یکی از ویژگی‌های مراسم مذهبی یزد عنوان کرد و گفت: این مراسم ریتم، آهنگ و تصاویری زیبا دارد که حزن‌انگیز و تاثیرگذار است و وجه معنوی آن افراد را درگیر می‌کند.

وی مراسم و آیین‌های ماه محرم در یزد را دارای ظرفیت ثبت در فهرست آثار جهانی عنوان کرد و گفت: فرایند پیشنهاد و ثبت در فهرست آثار ملی پیچیده و هزینه‌بر است و تاکنون نیز نسبت به ثبت این مراسم‌ها در فهرست آثار جهانی اقدامی صورت نگرفته است.
فاطمی در ادامه نخل میدان امیر چخماق و نخل روستای نیر را قدیمی‌ترین نخل استان و کشور خواند و در این زمینه اظهار کرد: البته نخل‌ قدیمی نیر که احتمالا قدمتی بالاتر از 400 سال دارد، قابلیت برداشته شدن و به حرکت درآوردن را ندارد و بخش زیادی از آن از بین رفته است که در صورت آزمایش کربن می‌توانیم قدمت دقیق آن را نیز شناسایی کنیم.

وی حسینیه‌های شاه ابوالقاسم، مناطق بفروئیه و عقدا و فهرج را از مناطقی با قدمت بالا عنوان کرد و گفت: احتمالا این حسینیه‌ها قدمت‌هایی بسیار بالا دارند، به طوری که حتی قبل از برپایی چنین مراسمی به طور گسترده در کشور، یزد دارای حسینیه و مراسم مذهبی بوده است.