مقصر آتش‌سوزی بازار کهنه معلوم نشد

مریم رضوی| قم - خبرنگار:

 
 چند هفته از آتش‌سوزی کاروانسرای ملاحسین پشت بازار کهنه قم گذشته، اما هنوز سئوال‌ها و ابهام‌های بی‌پاسخ زیادی درباره آن باقی مانده است؛ از دلیل آتش‌سوزی که هنوز هیچ یک از مراجع رسمی درباره آن صحبتی نمی‌کنند تا نحوه اطفا و از همه مهم‌تر ریشه این حادثه. بزرگ‌ترین سوال این است که روند فرسودگی میراث ارزشمند شهر قم تا کجا باید پیش برود تا نسل حاضر برای کم‌کاری‌های خود در حراست از نشانه‌های گذشته شهر چاره‌اندیشی کند.

رئیس کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر قم در این زمینه اظهار کرد: تأسف واقعی تنها یادگار از مدیریت کنونی بر آثار تاریخی شهر قم است و باید قبول کرد که در این دوره تاریخی مسئولیت‌های خود را برای حفظ ریشه‌های تاریخی شهر به درستی انجام نداده‌ایم.


محدودیت منابع مالی

«روح‌الله امراللهی» با اشاره به این‌که میراث فرهنگی و کل مجموعه دولت و نهادهای عمومی و شهرداری‌ها ظرفیت مشخص و محدودی دارند گفت: وقتی منابع محدود است ما 2 راه‌حل داریم. یکی این‌که دقیقا نقاط هدف که دارای اولویت است مشخص کنیم و آن مناطق محدود را با مشارکت همه دستگاه‌ها حفظ کنیم یا این‌که پراکنده‌کاری و موازی‌کاری کنیم. گستره‌ها را بزرگ بگیریم و خیلی از موضوع‌هایی را که اولویت ندارد پیگیری کنیم. 
این عضو شورای شهر قم به ایجاد محدودیت از سوی سازمان میراث فرهنگی برای 300 هکتار از بافت شهری قم اشاره کرد و افزود: خود این افراد قائل هستند که بخش عمده‌ای از این 300 هکتار واجد ارزش‌های بافت تاریخی نیست و از طرفی توانایی اداره، حمایت و بهسازی از این محدوده را ندارند. همین موضوع موجب می‌شود که مناطقی که اولویت جدی‌تر برای رسیدگی و حمایت دارند فراموش شوند.

وی به خراب شدن سقف تیمچه بازار قم و آتش‌سوزی کاروانسرای ملاحسین اشاره کرد و افزود: وقتی از منابع و ظرفیت‌ها به درستی استفاده نشود نتیجه‌اش آسیب به 2 بنا با قدمت 400 تا 700 ساله است. سازمان میراث فرهنگی نامه‌نگاری‌هایی کرده و تقاضاهایی که داده را ارائه دهد و بگوید چه کاری برای بازار کهنه و مسجد جامع و بازار نو انجام داده است؟ آیا وظیفه این سازمان فقط ایجاد محدودیت برای مردم بدون هیچ حمایتی است؟

امراللهی معتقد است صاحبان اصلی بناهای ارزشمند تاریخی خود مردم هستند و تاکنون هم مردم از آنها محافظت کرده‌اند اما وقتی قوانین در این زمینه تسهیلگر نیست، مردم هم در جایی شانه خالی می‌کنند.

وی گفت: حالا ما باید بگوییم که متولی میراث فرهنگی کجاست؟ فقط موقع حرف زدن راجع به محدوده بافت تاریخی و این‌که متولی پیدا نمی‌شود صحبت نکنیم. یا اینکه قبول کنید که شما وظیفه حمایت دارید یا از بخش‌هایی که قصد مرمت شهری دارند حمایت کنید.

وی با بیان این‌که حتی در جاهایی که شهرداری‌ها وارد این عرصه شده‌اند حمایت کافی از سوی میراث فرهنگی صورت نگرفته ادامه داد: بیشترین تجربه مثبت را در شهر اصفهان در این زمینه داشتیم، اما بیشتر تجربیات کشور در این عرصه قائم به شخص و مقطعی است.

وی معتقد است دستگاه‌های متولی در بحث بافت تاریخی مانند استانداری، میراث فرهنگی، راه و شهرسازی، شهرداری، اوقاف و... باید کنار هم جمع شده و هر کدام سهمی را وسط بگذارند. اگر این شرایط اتفاق بیفتد مردمی که زندگی و کسب و کارشان در این فضاها شکل گرفته است هم به میدان خواهند آمد.


میراث فرهنگی هشدار داده بود

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم اظهار کرد: نامه‌ای از آتش‌نشانی قم دریافت کرده که ایرادهای بازار کهنه از جمله فرسودگی، نبود تجهیزات اعلام حریق، تجمع کالاهای غیرمصرفی و نبود خاموش‌کننده‌های متعارف را به این سازمان تذکر داده است.

«شاهین ایل بیگی‌پور» اما گفته، نامه نخست را میراث فرهنگی 5 ماه پیش به آتش‌نشانی و شرکت برق نوشته و درباره تجهیزات برق بازار کهنه و نو هشدار داده است.

اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم در این نامه از آتش‌نشانی و شرکت برق خواسته تا بخش‌نامه‌های خود را در این زمینه ابلاغ کنند تا میراث فرهنگی اجرای آن را از مالک مطالبه کند.

همچنین به گفته معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم، این سازمان آمادگی مشارکت 50 درصدی در بازسازی و بهسازی املاک موجود در بازار نو و کهنه و همچنین تیمچه قم را به مالکان در نامه‌هایی اعلام کرده است.

عوض کردن در حجره‌ها، استحکام‌بخشی پایه‌ها، مرمت و... از جمله مسائلی است که میراث فرهنگی در این محدوده‌ها درباره آن مشارکت خواهد کرد.

ایل بیگی‌پور تأکید کرد: با وجود همه این‌ها هیچ کس سراغ ما برای مشارکت نمی‌آید و نمی‌توانم ملکی که در آن کار تجاری صورت می‌گیرد برای همیشه تعطیل کنم. از طرفی حاضرم مکاتباتم با دستگاه‌های مسئول را در اختیار رسانه‌ها بگذارم و از آنها خواهش کردم که در این موضوع مشارکت کنیم اما محقق نشد.

وی با اشار به این‌که اداره کل میراث فرهنگی 7 میلیارد و 500 میلیون تومان اعتبار برای بهسازی بخشی از آثار تاریخی قم در نظر گرفته است ادامه داد: در جلسه ستاد بازآفرینی اعلام کردیم که استان هم سهم خودش را برای این کار بیاورد اما نه اعتباری از محل ستاد به ما دادند و نه مالکان حاضر به مشارکت هستند.

به گفته وی، تنها موضوعی که در آن همراهی صورت گرفته کف‌سازی و بدنه‌سازی است که سازمان میراث فرهنگی هم همکاری می‌کند، اما این تنها کاری است که نیاز به مشارکت ندارد. اگر قرار باشد وارد مغازه‌ها و انبارها برای حل معضلات ایمنی شویم نیاز به مشارکت مالک یا بهره بردار حتمی است. همچنین به گفته او مالک بخشی از املاک شهرداری است که مشارکت در این املاک حداقل باید زودتر صورت می‌گرفت.

بناهای تاریخی آن هم با قدمت 700 ساله، گنجینه‌های ارزشمندی هستند که همه مردم در مالکیت معنوی آنها به نوعی سهیم هستند. حالا که 2 هفته از حادثه آتش‌سوزی گذشته و خسارات غیر قابل جبرانی به بخشی از بازار کهنه وارد شده، سوال این است که مسئولان چه توضیحی درباره علت آتش‌سوزی و حاشیه‌های ایجاد شده بر سر نوع اطفای حریق دارند؟


5 سهمیه برای بهسازی بازار

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم گفت: هر سال 5 سهمیه برای بهسازی در مجموعه بازار داشتیم. امسال می‌توانیم 25 نفر را معرفی کنیم، اما مردم باید پای کار بیایند. در کنار این اعتبارات ستاد بازآفرینی هم هست. سال گذشته 70 میلیارد تومان اعتبار داشتند اما 7 ریال هم به میراث فرهنگی نداده‌اند. امسال که دیگر مشکل فهرست‌ بها هم حل شده می‌توانند مشارکت بیشتری با میراث فرهنگی داشته باشند.

به گفته «شاهین ایل بیگی‌پور»، سازمان میراث فرهنگی حاضر به هزینه کردن 3 میلیارد تومان در مجموعه بازار قم است، اما این کار را به شرط مشارکت استان انجام می‌دهد.

وی افزود: در همین زمینه به استاندار نامه نوشتیم تا سهمی را که استان می‌تواند برای این موضوع تأمین کند به ما اعلام کنند اما خبری نشد. ما تنها ماندیم جایی که اسمش اثر ثبتی است. نه مالک نه شهرداری نه استان هیچ کس با ما مشارکت نمی‌کند.