نگاه
ارتقای فرهنگ شهروندی در سایه مسئولیت اجتماعی
شهرام فیروزی/ مشاور عالی سازمان پسماند شهر تهران
دهه اول محرم، آغاز عزاداری عاشقان و دلدادگان امام حسین(ع) است. نمایش عشق و دلدادگی است که با آداب و رسوم، آیین‌ها و برنامه‌های خاصی اجرا می‌شود. در همین ایام است که شهر پر می‌شود از تکیه‌ها، ایستگاه‌های صلواتی و پرچم‌هایی که بوی عشق به اباعبدالله الحسین(ع) را می‌دهد.
کوچه و خیابان‌ها، در این روزها رنگ و بوی عزاداری به‌خود می‌گیرند و رخت ماتم به تن می‌کنند. در میان عزاداری‌ها و سوگواری‌ها، سال‌هاست شاهد صحنه‌های نه‌چندان مورد قبول هستیم که در دهه نخست محرم دیده می‌شوند و آن هم، استفاده بیش از اندازه ظروف یکبار مصرف در توزیع نذورات امام حسین(ع) و رهاکردن پسماند در معابر و خیابان‌هاست که به اوج خود می‌رسد. جوی‌‌ها پر از لیوان، قاشق و کاسه‌های یکبار مصرف شده و صحنه ثابت و تکرار‌شونده شب‌های محرم را شکل می‌دهد. حتی اگر به آمارها هم مراجعه نکنیم، وضعیت کوچه‌ها و خیابان‌ها حاکی از افزایش پسماندهای رها شده روی زمین است.
هر سال ماه محرم که از راه می‌رسد به‌دلیل افزایش تولید، قیمت ارزان، حمل‌ونقل آسان و دسترسی سریع به ظروف یکبار مصرف، بازار استفاده از آن داغ‌تر از هر زمان دیگری است که البته حقیقتی تلخ را به‌دنبال خود یدک می‌کشد. این ظروف علاوه بر زیاد کردن ساعت کار پاکبانان، لطمه‌ای جدی به محیط‌زیست و بهداشت عمومی وارد می‌کنند. شاید صدها سال زمان لازم باشد تا یک قطعه پلاستیکی تجزیه شود. از تولید نخستین کالای پلاستیکی در دنیا حدود ۷۵سال می‌گذرد، اما هنوز سالم است.
استفاده از این ظروف برای سلامتی انسان مضر است چرا که استفاده از آن برای مواد غذایی و آشامیدنی با دمای بالای ۶۵درجه سانتی‌گراد و مواد غذایی چرب، موجب آزاد شدن مونومرها می‌شود. مونومرهای شیمیایی که سلامت انسان‌ها را با خطر جدی مواجه می‌کند و در واقع سرطان‌زا هستند؛ بنابراین توصیه می‌شود حتی‌الامکان در این ایام برای توزیع نذورات از ظروف یکبار مصرف بادوام و یا با پایه گیاهی استفاده شود.
مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، چهره شهر است. هنگامی که معابر عمومی از حضور شهروندان و دسته‌های عزادار خالی می‌شود، تنها چیزی که به چشم می‌خورد ظروف یکبار مصرف و پلاستیکی است که در گوشه گوشه شهر رها شده و چهره آن را نازیبا کرده است.
باید توجه داشته باشیم که در این دهه، تعداد نیروهای خدماتی شهرداری همانند روزهای دیگر است و قرار بر اضافه شدن پاکبان‌ها و خودروهای مربوط به جمع‌آوری پسماند نیست؛ بنابراین تنها اتفاقی که در این ایام رخ می‌دهد، اضافه شدن شیفت‌کاری پاکبان‌های زحمتکش و نیروهای آماده‌باش حوزه خدمات شهری است.
شهروندان و به‌طور کلی همه ما، می‌توانیم با رعایت چند نکته، در این روزها بدون ازدیاد پسماند و رها کردن آن در معابر، عزاداری کرده و به سوگ امام حسین(ع) بنشینیم.در راستای این نکات، می‌توان به استفاده از لیوان‌های یکبار مصرف گیاهی یا لیوان‌های شیشه‌ای برای نوشیدنی‌ها، جایگزین کردن ظروف بادوام به جای استفاده از ظرف‌های یکبار مصرف پلاستیکی برای غذاهای نذری، همراه داشتن قاشق و چنگال و جایگزین کردن آن به جای قاشق و چنگال‌های یکبار مصرف و در نهایت انداختن پسماند و ظروف یکبار مصرف درون مخازن زباله اشاره کرد. محرم، ماه ترویج فرهنگ‌های انسانی است. ماهی که می‌توانیم با بهره‌گیری از آموزه‌های آن، جهان بهتری برای نسل‌های آینده فراهم کنیم. امیدوارم روزی برسد که همه ما در حفاظت از منابع طبیعی و محیط‌زیست و حمایت از نیروهای خدوم خدمات شهری (پاکبانان) گامی مؤثر برداریم.
