جهان‌شهری به نام تهران

عباس ثابتی‌راد/ دبیر گروه شهر
ما در آستانه فروریزی مرزهای جغرافیایی و سیاسی هستیم. زمان زیادی نیست که هارپر کالین سخن از ارتباط و جغرافیا به میان آورد. او گفت که: «جغرافیا بدون ارتباط معنی ندارد. جایی که ارتباط نیست، جغرافیا هم شکل نمی‌گیرد.»

ارتباط شهرهای بزرگ جهان این روزها بیش از پیش شده‌است. روابط میان شهرهای جهان، حتی از ارتباطات بین‌المللی متکی بر سیاست فراتر رفته و به جای حفظ منافع، در عرصه سیاسی، شهرهای جهان به سمت همگرایی پیش رفته‌اند. در واقع شهرهای بزرگ جهان، بدون رویکردهای سیاسی سیاستمداران، در راستای توسعه همکاری‌ها و روابط، گام‌های نوینی برداشته‌اند. به همان اندازه نیز جایگاه شهرهای بزرگ بیشتر شده و در برخی سطوح نیز، فراتر از کشورها رفته‌اند.

ما در روزگار دولت-شهرهای جدید ایستاده‌ایم. جایی که هر شهر روابط و ارتباطات مستقل خود را دارد و هیچ تحریم و انزوا و دیگر تکانه‌های سیاسی نمی‌تواند یک شهر را به حاشیه براند.

هنگامی که «ساسکیا ساسن» در سال 2007 در کتاب «جامعه‌شناسی جهانی‌شدن» از مفهوم «جهان‌شهر» سخن گفت، فروریزی مرزهای سیاسی و جغرافیایی کشورها را نوید داد. البته قبل از او میلتون فریدمن از «شهر جهانی» سخن گفته بود. اما این روزها شهرها آنگونه که ساسن و حتی فریدمن پیش‌بینی کرده بودند، روابط مستقلی با یکدیگر دارند و ارتباط آنها بیشتر بر مبنای همگرایی و گفت‌وگو است.

شهرهای جهانی، نقطه تلاقی تولید هستند و جهان‌شهرها نیز آنگونه که ساسن گفته، مرکز تولیدات و خدمات پیشرفته‌‌اند.

تهران در طول تمام سال‌های گذشته، نه‌تنها در رده‌بندی‌های شهرهای باکیفیت در جهان جایگاهی نداشت، بلکه همواره در رده‌ بدترین‌ها و آلوده‌ترین‌ها زبانزد بود. اما حالا تهران برخاسته‌است. آنهم با رویکرد همگرایی مثبت میان شهرهای توسعه یافته. سفرهای خارجی تنها بر مدار وارد کردن فلان تکنولوژی یا به‌دست آوردن توافقی برگزار نمی‌شود. بلکه از تجارب تهران در مجامع جهانی سخن گفته می‌شود و آمادگی انتقال تجربه به دیگر شهرهای جهان. شهردار تهران در ابتدای سفرش به اتریش و آلمان از توسعه مترو به‌عنوان یک اقدام بزرگ یاد کرده و گفته که آمادگی همکاری بیشتر برای انتقال تجربه توسعه مترو به دیگر شهرهای جهان وجود دارد.

عجیب نیست اگر تهران بخواهد تجربه مدیریتش را به دیگر شهرها منتقل کند. دسته‌بندی شهرهای جهان به دو گروه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، دسته‌بندی مناسبی نیست. قطعا تجارب تهران در بخش‌هایی از مدیریت شهری می‌تواند به کمک دیگر شهرهای جهان بیاید، همانطور که تجارب دیگر شهرها نیز می‌تواند در تهران به‌کار بسته شود. آنچه مهم است، رویکردی است که مدیران شهری باید داشته باشند.

دیگر روزگار «سفرهای قجری به فرنگ» گذشته است. آنچه امروزه در ارتباطات شهرها مؤثر است، روند توسعه همگرایی و دیپلماسی مؤثر است. دیپلماسی که به افزایش توانمندی شهرها منتهی شود و شهرها را به جایی بهتر برای زندگی شهروندانش تبدیل کند.

انکاری نیست که به لحاظ کیفی، تهران قابل مقایسه با بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته جهان است. این را می‌توان از نگاه بهت‌زده گردشگران خارجی متوجه شد که تازه به این شهر پا می‌گذارند. یا حتی اگر تجربه اندکی در شهرهای جهانی داشته باشید، می‌توانید به این نتیجه برسید. این شهر نهفته‌های بسیاری دارد که به چشم ما نمی‌آید. حالا شهردار تهران درنظر دارد تا آنچه تجربه مدیریت شهری است به جهان عرضه کند. قطعا این نخستین گام است. نخستین گام برای جهانی شدن تهران. نخستین گام برای اینکه تهران با تکیه بر جوانانش، به جهان‌شهری بزرگ تبدیل شود و کانون تولیدات و خدمات گسترده در غرب آسیا باشد.