قهر گیشه از جایزه

زهرا رستگارمقدم/روزنامه‌نگار

 در ایران شرایط فروش فیلم در گیشه با مورد‌های مشابه خارجی بسیار متفاوت است. گیشه‌های ایران از شرایط معمول و متعارفی تبعیت نمی‌کنند؛ مثلا اگر بازیگری جوایز بسیاری برای بازی در فیلمی خاص کسب کرده باشد، دلیل موجهی بر این نیست که آن فیلم فروش کند. این سلایق خاص و پیگیران سینما هستند که گاهی به داوری داوران جشنواره‌ها اهمیت می‌دهند و فیلم جایزه گرفته را تماشا می‌کنند که بی‌شک این علاقه‌مندان نیز در اقلیت هستند. البته گیشه‌های ایران از قوانین خاصی پیروی می‌کند. بد نیست در این میان به جدول ارائه شده در همین صفحه اشاره کنیم؛ مثلا در سالی که فیلم سینمایی «محمد رسول‌الله(ص)» با زمان اکران طولانی و قیمت بلیت بالا و سالن‌های پرتعدادش به موردی خاص در سینمای ایران تبدیل شد، امکان قیاس از نظر اقتصادی با دیگر فیلم‌های اکران شده در آن سال را ناممکن کرد. محمد رسول‌الله(ص) فیلم بازیگر محوری نبود و نمی‌توان بازیگر خاصی را در توفیق آن مؤثر دانست. با این‌حال در فهرست پرفروش‌ترین‌ها قرار گرفت و شاید باید دلیل آن را استقبال نهادها از این فیلم و خارج از گردش مالی سینما به‌حساب آورد. از این‌رو برای فروش یک فیلم باید به عوامل متعددی توجه کرد که با توجه به اینکه یکی از آن علل بازیگران هستند، روی همین علت خاص بیشتر تامل می‌کنیم.

جایزه‌بگیران بداقبال و خوش‌شانس
بیایید به شهاب حسینی اشاره کنیم که برای بازی در فیلم «فروشنده» برنده بهترین بازیگر مرد جشنواره کن شد. حسینی وقتی این جایزه را از آنِ خود کرد خیلی‌ها برای او در گیشه آینده درخشانی را متصور شدند. اما عده‌ای هم بودند که فروش این فیلم را به اصغر فرهادی ربط دادند و دلیل‌شان هم این بود که اگر حسینی در فروش فیلم فروشنده که پرفروش‌ترین فیلم سال95 بود، تأثیر داشت، همان سال فروش فیلم «سایه‌های موازی» را هم دستخوش تغییراتی می‌کرد، درحالی‌که این فیلم با بازی شهاب حسینی روی پرده با شکست روبه‌رو شد. اما بازیگران جایزه‌بگیر همگی به بدشانسی او نبودند. شاید موفق‌ترین نمونه خوش‌شانس در این‌باره نوید محمدزاده باشد. محمدزاده ازجمله بازیگرانی‌ است که فروش فیلم‌هایش با جوایزی که می‌گیرد مطابقت دارد. محمدزاده که برای بازی در فیلم «ابد و یک روز» در سی‌و‌چهارمین جشنواره فیلم فجر موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شده بود توانست در فروش، خودش را تا نزدیکی‌های فروشنده بالا بکشد. او همچنین در سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را برای فیلم «بدون تاریخ بدون امضاء» از آن خود کرد و فیلم را به جدول فروش میلیاردی‌ها کشاند. محمدزاده حتی برای این فیلم، موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر مرد بخش افق‌های جشنواره ونیز شد. آثار تازه او نیز در همین دسته قرار می‌گیرند؛ «سرخپوست» و «متری شیش‌و نیم» شاید بیشترین اتکایشان به همین بازیگر است که توانسته نقش محوری با جوایز خود در تعیین سرنوشت تجاری فیلم‌هایش ایفا کند. همین امر باعث شد محمدزاده گزینه‌ای برای تماشای فیلم در سینما باشد.

گران‌ترین‌های بی‌جایزه
اما فروش فیلم‌های میلیاردی دستاورد بازیگرانی است که جوایز چندان روی خوشی به آنان نشان نداده‌اند. بیایید به سابقه گران‌ترین بازیگران سینمای ایران نگاهی بیندازیم که چندان برای فروش فیلم‌هایشان محتاج این جوایز نیستند. در صدر جدول گران‌ترین بازیگران می‌توان به رضا عطاران و جواد عزتی اشاره کرد که فروش فیلم‌هایشان با تضمین گیشه مواجه است. جالب است بدانید که عطاران در هر فیلمی که بازی کرده، چه در آن فیلم نقش جدی داشته یا غیرجدی، چه در ژانر کمدی ایفای نقش کرده باشد و چه درام، کسانی هستند که برای تماشایش پول خرج کنند و به سینما بیایند. بد نیست برای این گزاره شاهد مثالی بیاوریم. مثلا فیلم دهلیز که در ژانر درام ساخته شده است با بازی رضا عطاران در سال92 به فروش میلیاری دست پیدا کرد. او با بازی در فیلم‌های کمدی چند سال اخیر (هزارپا- نهنگ عنبر ۲- من سالوادور نیستم- مصادره- نهنگ عنبر) برابر با 96میلیارد و 165میلیون و 572هزار تومان به سینمای ایران تزریق کرده است. پرکارترین‌های دیگر پس از عطاران، جواد عزتی است که در تزریق مالیِ 69میلیارد و 394میلیون و 944هزار تومان (برای بازی در فیلم‌های هزارپا- آینه بغل- اکسیدان) به سینمای ایران نقش داشته‌ است.
اما در بازگشتی به بررسی پیشین می‌توان به این نکته رسید که جوایز، چندان نقشی در فروش فیلم ایفا نمی‌کنند. چنانچه رضا عطاران در بازیگری تنها صاحب یک سیمرغ پرحرف و حدیث شده که محمدزاده به حق آن را از آن خود می‌دانسته و عزتی تا امروز جایزه‌ای نبرده که در فروش فیلم‌هایش مؤثر بوده باشد.