گردشگری
سفر به روش بوم‌گردی
خراسان شمالی به دلیل داشتن جاذبه‌های متنوع طبیعی و همچنین فرهنگ‌های گوناگون، مستعد توسعه گردشگری به شیوه بوم‌گردی است
بوم‌گردی تعریف جدیدی از سفر است. تصویری که ما در گذشته از سفر داشتیم این روزها دگرگون شده و بسیاری از سختی‌هایی که در گذشته به عنوان مسافر متقبل می‌شدیم به دست فراموشی سپرده شده است. امروزه گردشگری دیگر نه به شکل سنتی بلکه کاملا نوین و هوشمندانه برگزار می‌شود و در این میان استفاده از جذابیت سنت‌ها در جوامع محلی بحث روز گردشگری است. به گزارش ایرنا، طبیعت بکر و دست‌نخورده خراسان شمالی ظرفیت بزرگ و بی‌بدیلی است که بستر طبیعت‌گردی و بوم‌گردی را با رویکرد توسعه پایدار برای علاقه‌مندان این حوزه فراهم کرده است. این استان سرزمین چشمه، رود، کوه، دشت و حتی بیابان و کویر است. هریک از این موارد مجموعه‌ای منحصربه‌فرد و خاص از زیستگاه‌های گیاهی و جانوری را دربر می‌گیرد.
رابطه بوم‌گردی و توسعه پایدار
در واقع بوم‌گردی یا اکوتوریسم، به معنای واقعی آن، رابطه مثبتی با توسعه پایدار دارد و در همین مورد یک کارشناس ارشد محیط زیست طبیعی در خراسان شمالی معتقد است که اگر بوم‌گردی رونق بگیرد، متعاقب آن بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی نیز رفع می‌شود. «نرگس پویا» با تشریح معنای بوم‌گردی می‌گوید: بوم‌گردی، به معنای واقعی آن، پایبندی به اخلاق زیست‌محیطی ایجاد می‌کند و سبب می‌شود به گونه‌های غیرانسانی در طبیعت آسیب‌های رفتاری و فیزیکی وارد نشود.
وی در ادامه بیان می کند: بوم‌گردی ارزش‌های سازگار با محیط زیست و اخلاق محور را در اولویت قرار می‌دهد و چیزی جز سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست‌بوم نیست. این کارشناس ارشد محیط زیست طبیعی با برشمردن اصول اصلی این نوع خاص از گردشگری می‌افزاید: به حداقل رساندن آسیب های فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روانی در طول مسافرت، ایجاد آگاهی فرهنگی و زیست محیطی، ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و مردم بومی از اصول بوم‌گردی است.
بوم‌گردی درآمدزایی به دنبال دارد
یک کارشناس گردشگری در خراسان شمالی نیز بوم‌گردی را منبع کسب درآمد در جوامع محلی می‌داند و می‌گوید: بوم‌گردی با فراهم آوردن فرصت پیشرفت و توسعه اقتصادی می‌تواند جایگزینی برای سایر منابع درآمد مردم هر بوم محسوب شود. «سوده ایمانی» ادامه می‌دهد: این منبع درآمد از رو آوردن محلی‌ها به راه‌های دیگر کسب درآمد مانند فروش زمین‌های کشاورزی و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی جلوگیری می‌کند. به بیانی دیگر، ارتقای اقتصاد بومی با اکوتوریسم به پایداری و حفظ فرهنگ مردم منطقه هم کمک خواهد کرد.
وی تصریح می‌کند: مردم محلی با نمایش آداب و رسوم خود به گردشگران، فروش محصولات صنایع دستی و مشارکت دادن گردشگران در فعالیت‌های روزمره خود به ارزش میراث فرهنگی خود پی می‌برند و هرچه بیشتر در حفظ آن می‌کوشند. این کارشناس گردشگری در ادامه می‌افزاید: در این شرایط، بومی‌های هر منطقه تلاش می‌کنند از آنچه برای بوم‌گردان جذاب است نگهداری کنند، چراکه بوم‌گردی به یکی از راه‌ها و منابع اصلی کسب درآمد برایشان تبدیل خواهد شد. ایمانی یادآور می‌شود: از دیدگاه توسعه پایدار اگر هدف از توسعه، گسترش امکانات و بهبود شرایط و کیفیت زندگی انسان‌هاست، این امر نه تنها درباره نسل کنونی بلکه برای نسل‌های آینده نیز باید مد نظر قرار گیرد.
وی با بیان این‌که تمرکز دستگاه‌های دولتی نباید فقط بر افزایش تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی باشد، می‌گوید: افزایش کمی بدون آن‌که قواعد مشخصی برای این توسعه وجود داشته باشد ممکن است حیات طبیعی و هویت اصیل روستاها را به خطر بیندازد و این جریان را که با هدف توسعه پایدار روستاها آغاز شده بود به انحراف بکشد و در عین حال این مساله چالش‌های اقتصادی را متوجه بومی‌ها خواهد کرد. این کارشناس گردشگری توضیح می‌دهد: در واقع تشویق روستاییان به ساخت این واحدها برای تحقق ۲ هزار اقامتگاه بوم‌گردی تا پایان برنامه ششم توسعه این جریان را از مسیر اصلی خود خارج و گردشگران را به این اقامتگاه‌ها بدبین می‌کند.
ایمانی خاطرنشان می‌کند: باید به این نکته هم توجه کرد که فراهم نبودن سایر زیرساخت‌‌های لازم در مناطق محلی که پیش‌نیاز ورود گردشگران است، در کنار معرفی نشدن این مناطق در شمار مقاصد گردشگری، جوامع محلی امیدوار را از کسب درآمد مطلوب بی‌نصیب خواهد گذاشت. وی با بیان این‌که اقامتگاه بوم‌گردی به معنای محل اقامت مسافر است، می‌گوید: در عین حال این محل باید منطبق با فرهنگ و جغرافیای آن منطقه نیز باشد که در واقع وجه تمایز بین اقامتگاه و هتل است. به گفته این کارشناس گردشگری، هتل‌ها و مهمانسراها در کل ویژگی‌های مشترک زیادی با یکدیگر دارند و فرق چندانی بین یک هتل در زاهدان با هتل دیگری در تبریز نیست، اما نقطه مقابل هتل و مهمانسراها اقامتگاه‌های بوم‌گردی هستند.
ایمانی با بیان این‌که اقامتگاه‌های بوم‌گردی اکثرا تشابه کمی به یکدیگر دارند، ادامه می‌دهد: این اقامتگاه‌ها حتی اگر در یک منطقه جغرافیایی واقع شده باشند باز هم هریک با دیگری متفاوت است، چراکه قاعده خاصی برای ساخت چنین اقامتگاه‌هایی وجود ندارد و بومیان هر منطقه جغرافیایی براساس شرایط ساخت‌وساز و مهم‌تر از آن فرهنگ منطقه خود دست به ساخت چنین اقامتگاه‌هایی می‌زنند. وی مساله مهمی را که در این اقامتگاه‌ها وجود دارد شیوه زندگی در آنها می‌داند و می‌افزاید: داشتن یک سبک سنتی خاص زندگی در اقامتگاه‌ها، مهم‌ترین وجه تمایز آنها با هتل‌های چندستاره است و گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب می‌کند.
آمادگی ذهنی و روانی روستاییان
مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در این باره می‌گوید: قبل از هر اقدامی آنچه در مورد روستاها مهم است توانمندسازی و آمادگی ذهنی و روانی روستاییان برای پذیرش گردشگران است. «سیداصغر مطهری» بیان می‌کند: روستاییان باید در مورد بوم‌گردی ظرفیت‌های خود را برآورد کنند و بدانند چه دارند و از داشته‌های خود چگونه می‌توانند استفاده کنند و نداشته‌هایشان در این مورد چیست که باید مهیا شود. وی با بیان این‌که منابع طبیعی و حیات وحش اول از همه متعلق به جوامع محلی هر منطقه است، می‌افزاید: بوم‌گردی برای استفاده یکی، دو سال یا یکی، دو نسل نیست و اگر با سازوکار درست انجام شود، ظرفیتی فراهم می‌آورد که آیندگان در نسل‌های متوالی می‌توانند از آن استفاده کنند.
مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی توضیح می‌دهد: اگر نگاه به این حوزه صرفا اقتصادی و بدون در نظر گرفتن اهدافی باشد که برای آن تعریف شده است، به تخریب منابع طبیعی و حیات وحش می‌انجامد به همین دلیل در ابتدا فراهم آوردن زمینه‌های فکری برای توسعه این صنعت مهم است.
ظرفیت بزرگ گردشگری استان
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی می‌گوید: تاکنون ۶۱ موافقت اصولی برای اجرای پروژه‌های گردشگری استان صادر شده است، اما یکی از ظرفیت‌های توسعه گردشگری، تقویت فعالیت‌های واحدهای بوم‌گردی است. «علی کاظمی» تصریح می‌کند: به همین دلیل در سال‌های ۹۷ و ۹۸ برای توسعه بوم‌گردی در روستاهای استان بیش از ۶۰ میلیارد ریال تسهیلات پرداخت شده است. وی با بیان این‌که شمار اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان امسال به طور چشمگیری افزایش خواهد داشت، می‌افزاید: شمار اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان اکنون ۳۳ باب است که تا پایان امسال به ۵۰ اقامتگاه افزایش می‌یابد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی با تاکید بر این‌که برای توسعه گردشگری باید زیرساخت‌ها فراهم باشد، ادامه می‌دهد: استان‌های بزرگ که سابقه خوبی در گردشگری دارند، در زمینه‌های مختلف، توسعه یافته‌اند و به همین دلیل می‌توانند به راحتی برای جذب گردشگر برنامه‌‌ریزی کنند، اما در استان خراسان شمالی با وجود ظرفیت‌ها هنوز برای رسیدن به اهداف و جایگاه مطلوب، زیرساخت‌ها مهیا نیست. خراسان شمالی حلقه اتصال شمال و شرق کشور است و سالانه بیش از ۱۵ میلیون مسافر از آن گذر می‌کنند.
این استان با دارا بودن ۸۶۳ هزار نفر جمعیت و در حالی که ۷۵ درصد مساحت آن را منابع طبیعی تشکیل داده است، دارای رودها، جنگل‌ها، چشمه‌ها و کوه‌ها و بیابان‌های بکر است. همچنین روستاهای زیبا، آبشارها و چشمه‌های آبگرم برای تقویت بوم‌گردی، اکوتوریسم، توریسم درمانی و گردشگری فرهنگی بستر مناسبی را فراهم کرده است. زندگی ۴۴ درصد از جمعیت خراسان شمالی در نواحی روستایی، ظرفیت بوم‌گردی این استان را ارتقا می‌دهد و 8 شهرستان خراسان شمالی هریک مهد فرهنگ‌ها و قومیت‌هایی است که جاذبه گردشگری استان محسوب می‌شوند.
آثار کشف‌شده در این استان نشان از قدمت تاریخی آن دارد به طوری که محوطه باستانی معروف به پهلوان و تپه حیدران جاجرم، قدمتی بیش از ۱۲ هزار سال دارند. قدیم‌ترین اثر باستانی پا برجای قبل از اسلام «بنای سنگی اسپاخو» در غرب شهرستان مانه و سملقان در ۵ کیلومتری شمال شاهراه آسیایی در روستای اسپاخو نیز دلیل دیگری بر صحت این ادعاست. این استان از نظر موقعیت جغرافیایی از شمال با کشور ترکمنستان و از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌جوار است و داشتن مرز خارجی به طول ۳۰۱ کیلومتر از ویژگی‌های مهم آن است.
در همینه زمینه :
