بدهی؛ گریبانگیر اردوگاه باهنر

فهیمه طباطبایی ـ خبرنگار

اردوگاه شهید باهنر یا باغ منظریه تهران که در دامنه کوه کلکچال و همجوار با پارک جمشیدیه در منطقه نیاوران تهران واقع شده، نخستین اردوگاه دانش‌آموزی در ایران است که این روزها نامش به واسطه شائبه «فروش» ، «واگذاری» و یا «وثیقه بدهی قرار دادن آن» بر سر زبان‌ها افتاده و بسیاری از فرهنگیان، دانش‌آموزان، معلمان، مردم عادی و حتی طرفداران محیط‌زیست را نگران کرده است. اردوگاهی با 47هکتار مساحت و گونه‌های گیاهی مختلف و ارزشمند در آب و هوایی خوش و امکاناتی همچون خوابگاه، زمین بازی فوتبال، بسکتبال، والیبال، بدمینتون، تنیس، استخر، چندین سالن همایش و... که از پیش از انقلاب محل اردوهای بزرگ دانش‌آموزی بوده است.
تاریخچه این باغ بزرگ و زیبا که از درختان تنومند و قطور چنار و سرو و کاجش پیداست، به عهد ناصری بر‌می‌گردد. ظاهرا این باغ شخصی و اختصاصی منظرخانم، همسر ناصرالدین‌شاه قاجار بوده که بعدا توسط خود او به وزارت معارف آن روز (آموزش و پرورش) اهدا‌ می‌شود. در دوره رضا‌شاه پهلوی این باغ بار دیگر به اموال سلطنتی بر‌می‌گردد ولی در زمان محمدرضا‌شاه پهلوی آن را تبدیل به مرکز اصلی برنامه‌های پیشاهنگی برای دختران و پسران دانش‌آموز می‌کنند.

ساختمان‌سازی‌ یک بانک در اردوگاه باهنر
حالا اما چند‌سالی است که سرنوشت این اردوگاه بزرگ کشوری در ابهام است و کسی نمی‌داند قرار است چه بلایی بر سر آن بیاید. آیا قرار است از دل آن برج و مجتمع تجاری در‌بیاید یا می‌خواهند یک مال بزرگ همچون مالی که در غرب تهران ایجاد کرده‌اند، برای شمال تهران هم بسازند؟ اصلا ماجرا چیست و چرا وزارت آموزش و پرورش باید این دارایی بزرگ خود را که یکی از پهنه‌های وسیع زیست‌محیطی در شمال شهر هم به‌حساب می‌آید و ریه شمیران است، به خطر بیندازد و آن را وثیقه قرار دهد و احتمال واگذاری و فروش بخشی از آن در ازای بدهی های آموزش و پرورش مطرح شود؟
چهاردهم دی‌ماه سال 1395بود که محمد حقانی، رئیس سابق کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران از خیز یکی از بانک‌ها برای ساخت‌وساز در اردوگاه شهید باهنر خبر داد. حقانی در سیصد‌و‌هجدهمین جلسه شورا گفته بود: «متأسفانه باخبر شدیم که یکی از بانک‌ها می‌خواهد در قسمتی از این باغ ساخت‌وساز انجام دهد و طی مکاتبه‌ای که این بانک و وزارت آموزش و پرورش با شهرداری داشته‌اند، به آنها گفته شده که این پهنه، پهنه سبز و حفاظت ویژه است و اجازه تغییر کاربری داده نمی‌شود.»
اما حالا حقانی، عضو سابق شورای شهرتهران روایت چگونگی با‌خبر‌شدن از ساخت‌وساز در اردوگاه را اینگونه برای همشهری بازگو می‌کند: «آن زمان خبر را از طریق یکی از مدیران شهرداری متوجه شدم که اتفاقا خیلی هم تعجب کردم، چون این اردوگاه جزو اموال دولتی است و در طول تاریخ کسی به آن دست‌درازی نکرده بود. جالب آنکه ما در شورای شهر دنبال بازگشایی این باغ و امکان استفاده همه مردم از فضای بسیار زیبا و بکر آن بودیم که ناگهان این خبر آمد و به‌طور کل ما را شوکه کرد و اصلا موضوع بازگشایی را رها کردیم.»

نامه به رئیس جمهور
بعد از این تذکر عضو سابق شورای شهر، رسانه‌ها و مسئولان آموزش و پرورش واکنش جدی و مهمی نسبت به اتفاقات پیش‌آمده در اردوگاه نشان ندادند و موضوع تا سال‌97 که بار دیگر از سوی یکی از نمایندگان مجلس مطرح شد، مسکوت ماند. در واقع بیست‌و‌پنجم تیر‌ماه سال گذشته بود که حمیدرضا حاجی‌بابایی، وزیر اسبق آموزش و پرورش و نماینده فعلی مجلس به حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشور نامه نوشت و در آن از «فروش غیرقانونی» اردوگاه شهید باهنر به یک شرکت بی‌نام‌و‌نشان خبر داد. او در این نامه گفته بود: «گزارش‌های واصله حکایت از اقدام تأسف‌بار وزارت آموزش و پرورش در واگذاری اردوگاه ملی شهید باهنر تهران به شرکتی تحت عنوان «واسط مالی شهریور‌سوم» دارد. براساس این خبر، وزارتخانه مذکور مبادرت به فروش این اردوگاه به ثمن‌بخس (یک‌سوم قیمت واقعی) در قالب اجاره به شرط تملیک در اسفندماه‌۱۳۹۵ کرده است. با توجه به اهمیت و نقش حیاتی این اردوگاه در نظام تعلیم و تربیت و بهره‌برداری مستمر از آن توسط خانواده بزرگ فرهنگیان و دانش‌آموزان، قطعا این موضوع موجب جریحه‌دار‌شدن احساسات آنان شده و تبعات گسترده‌ای را در پی خواهد داشت.»
حاجی‌بابایی در پایان نامه از رئیس‌جمهور خواسته بود: «دستگاه‌های نظارتی با قید فوریت نسبت به بررسی موضوع اقدام و گزارش آن را به فرهنگیان عزیز و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی ارائه کنند. درصورت صحت خبر، صدور دستور قاطع در برخورد با مسببان آن، مورد انتظار است.»

موضوع فروش در کار نیست
این نامه اگرچه از سوی حسن روحانی حداقل در رسانه‌ها بی‌پاسخ ماند، اما باعث شد که مسئولان آموزش و پرورش توضیح دهند که چرا و در چه زمانی اقدام به فروش اردوگاه کرده‌اند. سی‌و‌یکم تیر‌ماه‌97 دقیقا 8روز بعد از نامه حاجی‌بابایی، علی اللهیار ترکمن، معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش در جمع خبرنگاران در این‌باره گفت: «اصلا موضوع فروش اردوگاه مطرح نیست و ما اجازه نداریم ملک دولتی را بفروشیم. ماجرا این است که در سال95 به استناد تبصره12 قانون بودجه، اوراق صکوک می‌توانست در اختیار دستگاه‌ها قرار بگیرد که یکی از آنها اجاره به شرط تملیک بود و بر این اساس وثیقه ملکی گذاشته و پولی دریافت می‌شد که بعد از سررسید، وثیقه ملکی عینا عودت داده می‌شود.»
معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش‌وپرورش گفته بود:‌ «اردوگاه باهنر در قالب وثیقه در اختیار قرار گرفته ‌و 4هزار میلیارد تومان در قالب اوراق صکوک به‌دست آوردیم که سازمان برنامه و بودجه مرتب اقساط آن را پرداخت می‌کند و وزارت آموزش‌وپرورش رصد می‌کند تا پرداخت‌ها به‌موقع و در سررسید خود انجام شود و پس از آن کل کشور خواهان آن است که اردوگاه شهید باهنر به آموزش‌وپرورش برگردد. بنابراین اردوگاه شهید باهنر به‌صورت اجاره به شرط تملیک واگذار است و قانون بودجه اینگونه نبود که بتوانیم اردوگاه باهنر را مازاد اعلام کنیم و بفروشیم. هم‌اکنون وزارت علوم هم این کار را کرده و ملک دانشگاه کاشان را وثیقه گذاشته و پولی را دریافت کرده است.»

وثیقه به‌خاطر پرداخت پاداش فرهنگیان
اینکه چرا آموزش و پرورش دست به چنین اقدامی زده تا اردوگاه شهید باهنر را که در یکی از موقعیت‌های بسیار خوب شهر تهران واقع شده، ‌چنین به خطر بیندازند و احتمال واگذاری آن مطرح شود، مسئولان وزارت آموزش و پرورش به‌درستی پاسخ نداده‌اند. برخی می‌گویند با پول اوراقی که فروخته شده و اردوگاه وثیقه آن شده، پاداش پایان خدمت فرهنگیان را که سال‌ها روی هم تلنبار شده بود، پرداخت کرده‌اند و برخی می‌گویند که این پول معلوم نیست صرف چه اقدامی شده است. تنها چیزی که روشن است، وثیقه قرار دادن این ملک 47هکتاری است که گویا نهادهای نظارتی همچون سازمان بازرسی از آن با خبر بوده‌اند. حسین فرزانه، معاون سابق وزارت آموزش و پرورش در این‌باره به همشهری گفت: «این کار پنهانی صورت نگرفته و حتی سازمان بازرسی از آن با‌خبر بود و به آنها اطلاع دادیم، بنابراین کار مطابق قانون انجام شده و هیچ مشکلی در روند صدور اوراق صکوک وجود ندارد.»
اما حالا یک سال و چند‌ماه بیشتر به سر‌رسید این اوراق نمانده است. آنطور که اللهیار ترکمن می‌گوید، سازمان برنامه و بودجه تا سال99 باید اصل پول و سود این اوراق را به سپرده‌گذاران پس بدهد تا سند این اردوگاه از رهن بانک در‌بیاید. او می‌گوید که جای هیچ نگرانی نیست و تا‌کنون سازمان برنامه و بودجه به‌عنوان فروشنده به وعده خود عمل و سودها را کامل پرداخت کرده و مشکلی در این زمینه نیست؛ «اخیرا نامه‌ای از سازمان برنامه و بودجه به تاریخ 13مرداد98 دریافت کرده‌ایم که رئیس امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع در این سازمان اینگونه نوشته است: «‌تأمین مالی 40هزار میلیارد ریالی که در سال95 انجام گرفته، تمام تعهدات آن توسط دولت انجام شده و منابع حاصل به‌طور کامل در اختیار آموزش و پرورش قرار گرفته است و دولت نسبت به پرداخت سود اوراق منتشره و واگذار‌شده به‌صورت مرتب و در مواعد مقرر حتی بدون یک روز تأخیر اقدام کرده است، اصل اوراق نیز در انتهای سال آینده تسویه می‌شود.»

فسخ معامله اردوگاه باهنر سخت شده است
البته این روایت که می‌خواهد نشان دهد برای اردوگاه شهید باهنر هیچ اتفاقی نیفتاده و خطری آن را تهدید نمی‌کند، مخصوص مسئولان آموزش و پرورش است که اتفاقا تا بهمن سال‌99 که بازپرداخت اصل و سود پول سر می‌رسد، آنها نیز تقریبا به پایان کارشان می‌رسند و دیگر در قبال اردوگاه مسئولیتی ندارند اما روایت نمایندگان مجلس و برخی ‌مدیران میانی وزارتخانه چیز دیگری است و آنها نگرانند که این باغ بزرگ و با‌ارزش، مالکان متعددی پیدا کند و به‌طور کلی از بین برود. بهرام پارسایی، سخنگوی کمیسیون اصل‌90 مجلس در این‌باره به همشهری گفت: «ما در کمیسیون اصل‌90 از برخی منابع استعلام کردیم و متوجه شدیم که تخلف وسیعی در نحوه واگذاری انجام شده که حدود 8هزار میلیارد تومان است.»
او توضیح داد: «قبلا هم گفتم و باز هم می‌گویم که برخی تلاش دارند با فروش بیشتر سهام آن شرکت، خریداران متعددی را درگیر این موضوع و فسخ معامله را سخت‌تر کنند. به هر حال، ما اجازه چنین کاری را نمی‌دهیم و می‌خواهیم فرابورس توضیح دهد که توضیحاتی که وزارت آموزش و پرورش می‌دهد، آیا صحت دارد یا نه.»
حقانی، عضو سابق شورای شهر هم در این‌باره می‌گوید: «اعضای شورای شهر تهران، نمایندگان مجلس، مسئولان محیط‌زیست و سایر نهادهای نظارتی اجازه ندهند که چنین فاجعه‌ای رخ دهد. این باغ 47هکتاری تقریبا آخرین بازمانده طبیعت این منطقه است و نباید اجازه جولان‌‌ بانک‌ها، شرکت‌ها و افراد مختلف در این منطقه را بدهیم.»
اما میرزاده، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس همان روایت مسئولان آموزش و پرورش را به همشهری می‌گوید. او معتقد است که جای هیچ نگرانی و شکی نیست و اصل و سود پول در حال بازپرداخت است؛ «ما بارها با مسئولان آموزش و پرورش در این‌باره جلسه گذاشته‌ایم و آنها درباره فرایند واگذاری کاملا توضیح دادند و جای هیچ نگرانی نیست و سال آینده سند اردوگاه به آموزش و پرورش بر‌می‌گردد.»
هر چه که باشد، اردوگاه شهید باهنر فعلا در مالکیت وزارت آموزش و پرورش نیست (سند  آن به عنوان وثیقه در نظر گرفته شده) و ممکن است تا پایان دولت در صورت عدم پرداخت تعهدات وزارت آموزش و پرورش واگذار شود و سرنوشتی تلخ پیدا کند؛ باغی با تاریخچه طولانی که هم محل امن اردو و بازی هزاران دانش‌آموز در طول سال است و هم یک پهنه سبز در شمال تهران که اگر نباشد، دیگر از آن هوای مطبوع و گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری خبری نیست. این روزها یکی دیگر از دامنه‌های کوه البرز حسابی لرزان است و کسی نمی‌داند چه بلایی بر سر آن باغی که منظریه خانم جهت تفرج کودکان و نوجوانان به وزارت معارف اهدا کرد، خواهد آمد؛ آن باغ پرخاطره می‌میرد یا باز هم صدای بچه‌ها میان آن سروها و چنارهای بلند خواهد پیچید؟




داستان عرضه اوراق اجاره و اردوگاه که وثیقه شد

قصه سرنوشت اردوگاه باهنر به‌عنوان نگین دارایی‌های وزارت آموزش و پرورش و بزرگ‌ترین مرکز تفریحی دانش‌آموزی کشور، این روزها بسیار پیچیده شده و بزرگ‌ترین چالش این پرونده به عدم‌شفافیت در این خصوص بازمی‌گردد. مسئولان وزارت آموزش و پرورش در زمستان سال 1395برای تامین منابع لازم برای پرداخت «پاداش پایان خدمت فرهنگیان» به فکر انتشار اوراق صکوک اجاره افتادند و اینگونه بود که نام گرانبهاترین دارایی این وزارتخانه یعنی اردوگاه شهید باهنر با 47هکتار (در خوش آب و هواترین نقطه تهران - منطقه نیاوران) به این ماجرا باز شد. وزارت آموزش و پرورش اواخر بهمن سال 1395برای تامین مبلغ 2هزار میلیارد تومان، 20میلیون برگه اوراق در قالب «اوراق صکوک اجاره» منتشر و از طریق فرابورس عرضه کرد و ملک اردوگاه شهید باهنر را به‌عنوان پشتوانه (وثیقه) قرار داد. البته طبق ضوابط انتشار اوراق اجاره در بازار سرمایه؛ پس از پایان دوره 4ساله درنظر گرفته شده با تسویه سود و اصل مبلغ اوراق، سند ملک (اردوگاه باهنر) دوباره در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار خواهد گرفت اما ظاهرا یک سال و چند ماه به پایان زمان تسویه مانده، مشکلاتی در این بین پیش آمده است که باعث شده نام اردوگاه سر زبان‌ها بیفتد.
طبق اطلاعات منتشر شده در «سایت شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه» که زیرنظر سازمان بورس و اوراق بهادار است اوراق اجاره «عرصه ملک مجتمع فرهنگی اردویی شهید باهنر» از طریق «شرکت کارگزاری بانک ملی» در فرابورس با سود 20درصد عرضه شده است. در این معامله افراد حقیقی و حقوقی خریدار 20میلیون اوراق بوده‌اند که به ارزش هر برگه یک میلیون ریال (100هزار تومان) با دوره بازپرداخت 4ساله، درنظر گرفته شده است. طبق این اسناد «خزانه‌داری کل کشور» ضامن آن است و وزارت آموزش و پرورش متعهد شده در مقاطع 6ماهه سود خریداران اوراق (حقیقی یا حقوقی) را پرداخت کند و تا پایان «عمر اوراق» یعنی 4سال همه تعهداتش را پاسخگو باشد. طبق اسناد وزارت امور اقتصادی و دارایی تا زمان پایان سر رسید این قرارداد تنها 6‌ماه باقی مانده و وزارت آموزش و پرورش تاکنون طی 7دوره پرداخت سود را باید صورت می‌داده است؛ اما هم‌اکنون هیچ اطلاعات شفافی در این خصوص وجود ندارد و مشخص نیست که این وزارتخانه چقدر از تعهداتش در این قرارداد را انجام داده. این روزها نگرانی‌های زیادی درباره سرنوشت اردوگاه شهید باهنر وجود دارد و بهترین پاسخ به این موضوع شفاف‌سازی‌ وزارت آموزش و پرورش خواهد بود. باتوجه به اینکه اوراق صکوک اجاره اردوگاه شهید باهنر از طریق فرابورس با 20میلیون برگه اوراق عرضه شده؛ مشخص نیست که مالکان این برگه‌ها چند درصد حقیقی و چند درصد افراد حقوقی هستند و اگر آموزش و پرورش نتواند تعهداتش را در زمان سررسید پاسخگو باشد، سرنوشت این خریداران چه خواهد شد. داستان اردوگاه شهید باهنر در ‌ماه‌های آینده و در آستانه انتخابات سال آینده مجلس می‌تواند به یک پرونده پیچیده اقتصادی بدل شود که در یک سوی آن خریداران بسیار اوراق قرار دارند و در سمت دیگرش وزارت آموزش و پرورش.