جامعه
کودکانی که پشت چراغ‌های قرمز قد می‌کشند
مدیر بهزیستی خرم‌آباد: ۸۰ درصد کودکان کار شناسایی‌شده در خرم‌آباد ساکن یک محله خاص در حاشیه این شهر هستند
اینجا پشت چراغ قرمز حال و هوای دیگری دارد. شادی کودکانهای با گرفتن مبلغ ناچیزی بابت دود کردن اسپند و فروش گل و فال به دست می‌آید و شیشه‌شوهایی را می‌بینیم که با دستان کوچکشان خود را به سختی هم‌قد شیشه جلوی ماشین می‌کنند.
به گزارش ایرنا، ثانیه‌های پشت چراغ قرمز را با تماشای پسران و دخترانی می‌گذرانم که برخی گستاخانه، برخی ملتمسانه و برخی با بی‌تفاوتی به سرنشینان خودروها نزدیک می‌شوند؛ کودکانی که برای فروش یک شاخه گل یا شستن شیشه در عرض چند ثانیه ماشین را دوره می‌کنند.
به گفته کارشناسان، امروز کودکان کار تنها به کار اجباری و ناخواسته بر سر چهارراه‌ها و در برخی کارگاه‌ها وادار نمی‌شوند، بلکه گاه از آنها به عنوان ابزاری برای فروش مواد مخدر نیز استفاده می‌شود. این‌که کودکی با دریافت مبلغ ناچیزی از یک غریبه خوشحال شود و در واقع شادی کودکانه‌اش در کار روزمره در چهاراه‌ها خلاصه شود، بسیار غم‌انگیز است؛ کودکانی که به جای شادی در بوستان‌ها و شهربازی‌ها، روحشان زخم می‌خورد؛ زخمی که هر روز عمیق‌تر می‌شود.
در لرستان هزار کودک کار، بی‌سرپرست و بدسرپرست شناسایی شده‌اند که ساماندهی آنها به کار مستمر نیاز دارد چون به گفته مسئولان استان، بسیاری از این کودکان پس از ساماندهی، دوباره به چهارراه‌ها بازمی‌گردند و خیلی از آنها نیز از کار خود راضی هستند.
شکل‌گیری شخصیت کودکان کار در محیط نامناسب
یک جامعه‌شناس می‌گوید: پدیده کودکان کار در لرستان شخصی و غیرسازمان‌یافته است، هرچند در برخی چهارراه‌های اصلی خرم‌آباد، بروجرد و الیگودرز مواردی از کودکان کار سازمان‌یافته هم مشاهده می‌شود. «فرهاد طهماسبی» اظهار می‌کند: کودکان کار عموما در بزرگسالی جذب مشاغلی می‌شوند که در کودکی انجام می‌دهند و چناچه ارتقا یا تحرک اجتماعی هم برای آنها صورت بگیرد، جنبه منفی دارد.
وی می‌افزاید: کودکان کار به مرور با کارهای خلاف آشنا می‌شوند و ممکن است جذب باندهای تبهکار شوند. آنها شاید مشاغل کودکی را کنار بگذارند، اما بسیاری در بزرگسالی شغل آبرومندی انتخاب نمی‌کنند. طهماسبی تاکید می‌کند: این افراد به دلیل شکل‌گیری شخصیتشان در محیط‌های نامناسب، در بزرگسالی بیشتر به سمت کارهای منفی گرایش می‌یابند، بنابراین آسیب کودک کار تا همیشه همراه او خواهد بود.
کودکان کار فقط در چهارراه‌ها نیستند
این استاد رشته جامعه‌شناسی ادامه می‌دهد: بسیاری از مردم فقط کودکان فعال در چهارراه‌ها و خیابان‌ها را کودکان کار می‌دانند، اما باید گفت برخی کودکان هم هستند که در کارگاه‌ها به کار گرفته می‌شوند و تا حدی از آنها غفلت شده است. این کودکان در محیط‌هایی به مراتب زیان‌آورتر و سخت‌تر از کودکان چهارراه‌ها کار می‌کنند و باید شناسایی شوند.
طهماسبی می‌گوید: دستگاه‌های مربوط همچون اداره کار می‌توانند با آمارگیری از واحدهای زیرمجموعه، اطلاعات کودکان کار را دریافت کنند و گزارش آن را به ستاد ساماندهی ارائه دهند تا برای ساماندهی این کودکان کاری انجام شود. وی تاکید می‌کند: کار کودکان را نباید تنها محدود به چهارراه‌ها کرد. بلکه باید با شناسایی تمام جامعه هدف، برای همه آنها برنامه‌ریزی کرد.
جذابیت پول در آوردن در چهارراه‌ها
طهماسبی اظهار می‌کند: هرچند اقداماتی برای ساماندهی کودکان کار انجام و مستمری‌هایی برای آنها توسط بهزیستی برقرار شده، اما با توجه به ناچیز بودن مبالغ این کمک‌ها، کودکان و خانواده‌های آنها تمایل ندارند که کار کردن در چهاراه‌ها را کنار بگذارند چون درآمدزایی در چهارراه‌ها برای آنها جذابیت دارد. خیلی از آنها پول خوبی درمی‌آورند. وی با اشاره به این‌که وزارت کشور هر سال اعتباری برای ساماندهی کودکان کار در اختیار سازمان بهزیستی قرار می‌دهد، می‌گوید: این کودکان و حتی خانواده آنها باید حرفه‌ای بیاموزند و دست‌کم تحصیل کنند.
برخورد قهری جواب نمی‌دهد
این جامعه‌شناس در خصوص راهکارهای کاهش یا حذف پدیده کودکان کار بیان می‌کند: برزیل مهد کودکان کار است. بسیاری از کشورها از جمله جوامع اروپای مدرن و پیشرفته ابتدا از طریق قوه قهریه با این موضوع برخورد کردند. طهماسبی می‌گوید: مساله رعایت چراغ قرمز یا بستن کمربند ایمنی و... از ابتدا با مخالفت‌های مردم مواجه می‌شد و کمتر کسی به آن تن می داد، اما درنهایت از طریق اعمال جریمه و فرهنگ‌سازی مکرر و مستمر به یک فرهنگ تبدیل شد.
وی می‌افزاید: برخورد با پدیده کودکان کار هم باید ترکیبی از رفتارهای قهری و فرهنگ‌سازی باشد. البته باید دقت داشت که این کار بدون بگیر و ببند انجام شود. طهماسبی تاکید می‌کند: باید اقدامات ترمیمی انجام داد و همزمان با منع کودکان از کار، آنها را به سمت فعالیت‌های دیگر سوق داد. به این ترتیب بساط باندهای فعال در حوزه کودکان کار و متکدی به تدریج برچیده خواهد شد.
کودکان حاشیه‌نشین
رئیس اداره بهزیستی خرم‌آباد نیز به نکات جالبی درباره کودکان کار این شهر اشاره می‌کند. «حجت حق‌نظری» می‌گوید: بیش از ۸۰ درصد کودکان کار شناسایی‌شده در این شهرستان ساکن یک محله خاص در حاشیه این شهر هستند. این محله حدود ۲۰۰ کودک کار دارد.
وی می‌افزاید: در بررسی این کودکان مشخص شد که پدران بیشتر آنها زندانی، کارگر، معتاد یا بی‌سواد هستند که به نظر می‌رسد برای پیشگیری از بروز آسیب‌های بیشتر باید با آنها برخورد قهری انجام شود. این مسئول می‌گوید: کودکانی هستند که بیش از ۲ بار توسط بهزیستی جمع‌آوری اما وقتی بعد از مدتی رها شده‌اند و برای کار به چهارراه‌ها برگشته‌اند.
وی اظهار می‌کند: با برخورد قهری با کودکان موافق نیستیم، اما به نظر می‌رسد دستگاه قضایی باید با خانواده این کودکان برخورد کند. حق‌نظری ادامه می‌دهد: به طور قطع شرایط نامناسب اقتصادی دلیل اصلی بروز این پدیده است و چنانچه جمع‌آوری از خیابان سودمند بود، امروز تعداد این کودکان - به جای کمتر شدن - بیشتر نشده بود.
شناسایی هزار کودک کار در لرستان
مدیرکل بهزیستی لرستان نیز می‌گوید: هزار کودک کار، بدسرپرست و بی‌سرپرست در استان شناسایی شده است. «فاطمه‌زهرا توکلی» اظهار می‌کند: سال ۹۷ بیش از ۵۰۰ کودک کار با کمک تشکل‌های غیردولتی توانمند در استان شناسایی شدند که در کارگاه‌ها و چهارراه‌ها مشغول به کار بودند.
وی ادامه می‌دهد: اولین مرکز توانمندسازی کودکان کار و خانواده آنها سال ۹۶ در خرم‌آباد و ۲ مرکز نیز سال گذشته با هدف ارائه خدمات به این قشر و حذف بخشی از عوامل حضور کودکان در خیابان‌ها راه‌اندازی شد. توکلی می‌گوید: با عقد تفاهم‌نامه با آموزش و پرورش، دانشگاه علوم پزشکی، فنی و حرفه‌ای و نهضت سوادآموزی کودکان از خدمات آموزشی و تحصیلی، درمانی (دندانپزشکی و غربالگری سلامت) و فنی و حرفه‌ای به صورت رایگان استفاده کرده‌اند. این مسئول بیان می‌کند: از آنجا که کودکان کار بیشتر وقت خود را در خیابان می‌گذرانند، در برابر آسیب‌های اجتماعی نظیر اعتیاد، افت تحصیلی، سوءاستفاده، فروش مواد مخدر، مشروبات الکلی و تنش‌های محیطی آسیب‌پذیرترند.
کودکان کار؛ مولود فقر مالی و فرهنگی
توکلی با بیان این‌که فقر مالی و فرهنگی خانواده‌ها موجب بروز پدیده کودکان کار شده است، می‌گوید: این کودکان در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند و به همین دلیل تلاش می‌شود آموزش‌های لازم در مراکز توانمندسازی به آنها ارائه شود.
مدیرکل بهزیستی لرستان با اشاره به این‌که مستمری ۱۰۶ هزار تومانی برای ۲۶۲ کودک کار برقرار شده است، اظهار می کند: این به معنای حذف این کودکان از چرخه کار و آموزش خانواده آنان است، اما متاسفانه در مواردی دیده می‌شود که کودک و خانواده وی دوباره به جایگاه اول خود برمی‌گردند.
برخورد قهری با آسیب‌های اجتماعی سازگار نیست
مدیرکل بهزیستی لرستان در خصوص راهکار درمان پدیده کودک کار می‌گوید: بدون شک با هرگونه برخورد قهری با آسیب‌های اجتماعی موافق نیستیم چراکه این دو با هم سازگار نمی‌شوند. «فاطمه‌زهرا توکلی» بیان می‌کند: اگر دلیل وجود کودکان کار فقر خانواده است، پس باید خانواده را توانمند کرد. به همین منظور پارسال ۵۰ نفر از مادران را از طریق آموزش‌های رایگان فنی و حرفه‌ای توانمند کرده‌ایم.
اما برخی از آنها در نهایت حاضر نیستند فعالیت اشتغال‌زا داشته باشند و ترجیح می‌دهند در خانه باشند و کودک خود را راهی چهارراه کنند. وی با بیان این‌که ریشه‌کن کردن یک آسیب اجتماعی به سادگی تولید آن نیست، می‌گوید: باید با ایجاد تعامل میان مردم و دستگاه‌ها یک فرهنگ عمومی شکل بگیرد و شهروندان به صورت ناخواسته در تشدید این آسیب سهیم نشوند.
در همینه زمینه :
