صلح افغانستان، به وقت واشنگتن

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

دونالد ترامپ دیروز 3هزار کیلومتر دورتر از کاخ سفید، در باشگاه گلف خود میزبان مقام‌های سیاسی و نظامی آمریکا بود تا با آنها بر سر جزئیات توافق‌ اولیه صورت‌گرفته با طالبان به مشورت بنشیند تا شاید پیش از داغ‌شدن تنور انتخابات ریاست‌جمهوری، بتواند برگ برنده‌ای در عرصه سیاست خارجی ارائه کند.
مایک پنس معاون رئیس‌جمهور، مایک پمپئو وزیر خارجه، مارک اسپر وزیر دفاع، جان بولتون مشاور امنیت ملی و جوزف دانفورد رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا به باشگاه گلف ترامپ در ایالت نیوجرسی رفتند تا سخنان زلمای خلیل‌زاد، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان و همچنین سرپرست تیم مذاکره‌کننده با طالبان را ‌بشنوند. خلیل‌زاد پس از 8دور مذاکره با طالبان که حدود یک سال زمان برده است، اکنون به آمریکا بازگشته تا مفاد توافق را با روسای خود در میان بگذارد.
در مورد جزئیات توافق میان آمریکا و طالبان در این مرحله اطلاعات زیادی منتشر نشده اما از میان اظهارنظرهای خلیل‌زاد و برخی اعضای تیم مذاکره‌کننده طالبان می‌توان فهمید که محور توافق، تعیین تکلیف یک جدول زمانبندی برای خروج نیروهای آمریکایی از خاک افغانستان است تا نقطه آغازی باشد برای پایان‌دادن به 18سال جنگ در این کشور. روزنامه نیویورک‌تایمز از احتمال خروج مرحله‌ای نیروها طی 2سال خبر داده است. به نوشته این روزنامه، در فاز اول احتمالا حدود 5هزار نیروی نظامی آمریکا از افغانستان خارج خواهند شد. براساس توافق شکل‌گرفته، طالبان در مقابل به ارتباط خود با گروه‌های تروریستی ازجمله القاعده و داعش یا هر گروه دیگری که در خاک افغانستان فعالیت دارد، پایان می‌دهد و متعهد می‌شود از هیچ گروه تروریستی علیه آمریکا و منافع این کشور در منطقه حمایت نکند.
پیش از این اعلام شده بود که مذاکرات میان آمریکا و طالبان بر 4محور خروج نیروهای خارجی، مقابله طالبان با گروه‌های تروریستی مستقر در خاک افغانستان، آتش‌بس و آغاز گفت‌وگوهای صلح میان طالبان و دولت مرکزی افغانستان متمرکز است. طالبان پیش‌شرط پرداختن به مسائل دیگر را تعیین جدول زمانبندی خروج نیروهای آمریکایی اعلام کرده بود که اکنون به‌نظر می‌رسد با توجه به توافق‌های صورت‌گرفته، به خواسته خود رسیده است.
دونالد ترامپ دیروز در پستی توییتری، نشست با مشاوران و مقام‌های سیاسی و نظامی کابینه‌اش را مثبت ارزیابی و برای رسیدن به توافق صلح با طالبان ابراز امیدواری کرد. حمایت از روند مذاکرات صلح، برای رئیس‌جمهوری که 2سال قبل وعده کاربرد زور حداکثری برای شکست طالبان می‌‌داد و با افتخار از کاربرد «مادر همه بمب‌‌ها» علیه مواضع این گروه سخن می‌گفت، اتفاق تازه‌ای است. او که نه از مذاکرات با کره‌شمالی و دیدارهایش با کیم جونگ اون، دستاوردی داشته و نه در سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران و ونزوئلا موفق عمل کرده، اکنون نیازمند یک پیروزی هرچند نیمه‌کاره در عرصه سیاست خارجی است. به‌نظر می‌رسد افغانستان انتخاب فعلی او‌ست؛ چرا‌که تا انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا فرصت زیادی باقی نمانده و او در فهرست بلندبالای بحران‌های سیاست خارجی آمریکا نیازمند یک دستاورد مهم است. چه چیزی بهتر از پایان‌دادن به جنگی که باراک اوباما برای خاموش‌کردن شعله‌هایش اقدام کرد اما هرگز موفق نشد.

عجله برای توافق با طالبان
طی حدود یک سال گذشته، قطر میزبان مذاکرات میان آمریکا و طالبان بوده است. در ماه‌های ابتدایی، در مذاکرات هیچ پیشرفتی حاصل نشد و تنها طی چند‌ماه اخیر بوده‌ که دو طرف از پیشرفت مذاکرات سخن به میان آورده‌اند. برای آمریکایی که 18سال را در جنگ با طالبان سپری کرده، جمع‌بندی مذاکرات طی چند‌ماه اتفاقی غیرمعمول است و از عجله دولت ترامپ برای رسیدن به یک توافق حکایت دارد؛ موضوعی که نگرانی‌هایی را در آمریکا و افغانستان به‌دنبال داشته است.
لیندزی گراهام، از چهره‌های کلیدی جمهوریخواهان در مجلس سنای آمریکا، دیروز در رشته توییت‌‌هایی از توافق‌ صورت‌گرفته میان آمریکا و طالبان ابراز نگرانی کرد. او اعتماد به طالبان برای مقابله با القاعده و داعش را اشتباهی بزرگ خواند و نوشت: «هر نوع توافق صلحی که توانایی‌های عملیات ضد‌تروریستی آمریکا در افغانستان را نفی کند، یک توافق صلح نیست، بلکه راهی است که برای یک حمله دیگر به خاک آمریکا هموار می‌شود.» گراهام توافق صورت‌گرفته با طالبان را «دستورالعمل فاجعه» خواند و از دونالد ترامپ خواست وقت بیشتری برای روند صلح با طالبان بگذارد. سخنان گراهام برآیند سخنان گروه بزرگی از سیاستمداران جمهوریخواه و ژنرال‌های آمریکایی است. همزمان، ژنرال پترائوس نیز که زمانی فرمانده نیروهای آمریکایی در عراق و افغانستان بوده در یادداشتی در روزنامه وال‌استریت‌ژورنال به دولت ترامپ هشدار داد که خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان، اشتباهی بزرگ‌تر از تصمیم برای خروج نیروها از عراق در دوره باراک اوباما خواهد بود.
فارغ از نگرانی‌ها در داخل آمریکا، برخی چهر‌‌ه‌های سیاسی در افغانستان نیز نسبت به روندی که در مذکرات با طالبان پیش رفته، ابراز نگرانی کرده‌اند. گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی که اکنون در کنار 17سیاستمدار دیگر در رقابت‌های انتخابات ریاست‌‌جمهوری افغانستان حاضر شده، دیروز در یک گردهمایی انتخاباتی نسبت به خروج نیروهای آمریکایی از این کشور هشدار داد و تأکید کرد که درصورت خروج این نیروها، حکومت مرکزی در کابل بلافاصله سقوط خواهد کرد. طبق گزارش تلویزیون طلوع افغانستان، حکمتیار خروج نیروهای خارجی را در نهایت ضروری خواند اما اجرایی‌شدن این تصمیم در شرایط کنونی را با سقوط دولت مرکزی افغانستان «طی چند هفته» برابر دانست. موضوع خروج نیروهای آمریکایی در شرایطی مطرح می‌شود که حملات طالبان در خاک افغانستان همچنان ادامه دارد. همزمان، گزارش‌ نهادهای امنیتی نشان می‌دهد که دولت مرکزی افغانستان تنها بر حدود نیمی از خاک این کشور تسلط دارد و نیم دیگر افغانستان یا تحت کنترل طالبان است یا صحنه درگیری میان دوطرف‌. به همین دلیل است که برخی معتقدند صلح میان آمریکا و طالبان براساس مقتضیات سیاسی در واشنگتن طرح‌ریزی شده و نه واقعیات پیچیده جنگ در کابل.