چالش کیفیت در مدارس دولتی و غیردولتی

زهرا علی‌اکبری ـ کارشناس حوزه آموزش

نتایج حاصل از یک مطالعه (Janelle Cox, 2018) در سال2018 نشان می‌دهد که مدارس غیردولتی در آموزش کودکان بهتر از مدارس دولتی نیست؛ درحالی‌که تحقیقات ممکن است تأیید کند که هیچ تفاوتی هم وجود ندارد. اما با شروع فصل ثبت‌نام مدارس، والدین به‌دنبال انتخاب مدرسه‌ای برتر برای دوران تحصیل فرزندشان هستند تا مسیر آینده دانشگاهی و شغلی وی تضمین شود. برای چندین دهه در نظام‌های آموزشی روی انتخاب و برتری مدارس دولتی و غیردولتی بحث‌های زیادی شده است. جدا از اینکه هم‌اکنون در کشورهای توسعه‌یافته با نظام آموزشی موفق، نشانی از مدارس غیردولتی نیست اما با این حال والدین معتقدند که مدارس غیردولتی منحصر به فرد است و می‌گویند که در این انتخاب فواید بسیاری برای تصمیم‌گیری آنها وجود دارد.
یک نمونه اینکه تراکم دانش‌آموزی در کلاس درس کم‌ است و البته تحقیقات نشان می‌دهد که نسبت مطلوب دانش‌آموزان و معلمان می‌تواند به‌معنای افزایش عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان باشد.
 مدارس غیردولتی نیز مشارکت بیشتری از والدین را به همراه دارد؛ زیرا والدین هزینه مدرسه را می‌پردازند و این بدان معناست که آنها بیشتر درگیر حلقه تحصیل فرزند خود هستند.
  مدارس غیردولتی اغلب امنیت روانی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را بهبود بخشیده‌اند؛ زیرا آنها از معیارهای سختگیرانه‌تر و نسبت معلم و دانش‌آموزی بهتری برخوردار هستند و این باعث می‌شود تا محیط مدرسه‌ ایمن‌تری ایجاد شود. اما والدین و معلمان موافق با مدارس دولتی معتقدند که اشکالاتی در مدارس غیردولتی نیز وجود دارد. بعضی اوقات مدارس غیردولتی برای تیم‌های ورزشی یا باشگاه‌های مدارس گزینه‌های زیادی ندارند. اغلب معلمان مدارس غیردولتی به میزان معلمان مدارس دولتی دارای معیارهایی مطابق با معیارهای استاندارد برای معلم شدن، نیستند.
مطالعه دیگری در سال2018، روی تفاوت‌های مدارس دولتی و غیردولتی انجام گرفت که نشان می‌دهد، مدارس غیردولتی در آموزش کودکان بهتر از مدارس دولتی نیست؛ هرچند که دانش‌آموزان مدارس غیردولتی از دانش‌آموزان مدارس دولتی بهتر عمل می‌کردند اما وقتی به عامل درآمد و تحصیلات والدین توجه می‌شود، این تفاوت از بین می‌رود؛ چراکه دانش‌آموزان از خانواده‌های با درآمد بالاتر آمده‌اند و منابع آموزشی دیگری هم داشته‌اند که دیگران ندارند. از طرف دیگر، هنگامی که نگرش دانش‌آموزان، رفتارهای پرخطر، سازگاری اجتماعی، همکاری و همراهی و... را درنظر بگیرید، همه این موارد می‌تواند با آموزش در مدارس دولتی در ارتباط باشد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مدارس غیردولتی از مدارس دولتی برای تقویت موفقیت دانش‌آموزان مؤثرتر هستند.

انتخاب درست چیست؟
وقتی بحث بین مدارس غیردولتی و دولتی مطرح می‌شود، هزینه، اندازه کلاس، تعداد دانش‌آموزان، تجربه معلم، شرایط ویژه تحصیلی، دوره‌های آمادگی دانشگاه، الزامات پذیرش، تیم‌های ورزشی، فضای مدرسه و کیفیت آموزش و... از جمله مواردی است که در اولویت‌بندی انتخاب والدین در نوع مدرسه فرزندشان نقش دارد.
هم‌اکنون نظام آموزشی کشور ما به‌دلیل شرایط اقتصادی و سیاست‌های دولتی به سمت خصوصی‌سازی‌ آموزش گام برداشته است  یا حداقل می‌توان گفت که اقتضای حاکم بر شرایط بودجه‌ای باعث این سیاستگذاری شده است. در این میان، مدارس غیردولتی توانسته‌اند با برخورداری از منابع مالی متنوع و مناسب (شهریه ثبت‌نام، مشارکت والدین، فوق برنامه‌ها و...) ضمن استخدام معلمان حاذق و دارای برند آموزشی و برگزاری دوره‌های آموزشی و مهارتی متناسب موفقیت‌های بهتری در عملکرد تحصیلی و مهارتی دانش‌آموزان داشته باشند. هرچند که مدارس دولتی نیز وجود دارد که به همان میزان مدارس غیردولتی خروجی‌های موفق دارند؛ چراکه به‌دلیل نوع مدرسه (سمپاد، شاهد، هیئت امنایی و...) شهریه‌ای از والدین به هنگام ثبت‌نام دریافت می‌کنند که در طول سال تحصیلی برای فوق‌برنامه‌ها استفاده می‌شود.
با این حساب باید واکاوی شود که چرا با وجود اصل آموزش رایگان در قانون اساسی (اصل سی‌ام)، خواسته یا ناخواسته آموزش و پرورش به همراه دولت در مسیر خصوصی‌سازی‌ آموزش گام ‌برداشته است؟ وجود مدارس غیردولتی منافاتی با وظایف آموزشی نظام تعلیم و تربیت ندارد؛ درصورتی‌که ساختار آموزشی کشور به وظایف خود بپردازد و موجب فربه شدن مدارس دولتی شود. هم‌اکنون این خلأ حس می‌شود که مدارس دولتی آنچنان که باید حمایت و تضمین کیفیتی نمی‌شوند و البته باید به والدین حق داد که با وجود آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر و نگرانی از آینده شغلی، مدرسه‌ای را برای فرزند خود انتخاب کنند که روی آموزش و پرورش متعالی دانش‌آموزان تمرکز داشته باشد.