تور دیپلماتیک طالبان

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

هیأت مذاکره‌کننده آمریکا و طالبان اکنون بر سر جزئیات خروج نیروهای آمریکایی از خاک افغانستان در دوحه قطر مشغول مذاکره هستند؛ روسای دو هیأت اما در اروپا و آسیای میانه مشغول رایزنی با کشورهایی هستند که به‌نظر می‌رسد در آینده افغانستان و مسیر صلح در این کشور ایفای نقش خواهند کرد.
حدود یک سال از آغاز مذاکرات میان آمریکا و طالبان می‌گذرد و به‌نظر می‌رسد دو طرف پس از سپری کردن 8دور مذاکره، اکنون رفته رفته به نقاط اشتراکی برای ترک مخاصمه رسیده‌اند. پایان جنگ در افغانستان، نقطه پایان 40سال کشمکش و درگیری در این کشور خواهد بود.
«زلمای خلیلزاد» فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور افغانستان که هدایت تیم مذاکره‌کننده آمریکایی را در گفت‌وگوهای قطر به‌عهده دارد، هفته گذشته در سومین روز از مذاکرات دوحه را به مقصد دهلی نو ترک کرد. همزمان «ملا برادر» فرد شماره 2طالبان و رئیس دفتر سیاسی این گروه در قطر که سرپرستی تیم مذاکره‌کننده طالبان را به‌عهده دارد، دوحه را به مقصد تاشکند ترک کرد تا با مقام‌های سیاسی ازبکستان بر سر میز مذاکره بنشیند.
سفر خلیلزاد به هند پس از آن انجام شد که تنش میان دهلی‌نو و اسلام‌آباد بر سر کشمیر وارد فاز تازه‌ای شد؛ وضعیتی که 2طرف را تا آستانه درگیری با یکدیگر پیش برده است. دولت هند با لغو خودمختاری بخش کشمیر تحت کنترل خود، نیروهای نظامی‌اش را در این منطقه مستقر کرده است. پاکستان هم که نیم دیگری از کشمیر را در اختیار دارد، با این اقدام مخالفت کرده و خواستار لغو تغییرات انجام شده از سوی هندی‌ها در منطقه مورد مناقشه شده است. روابط این 2 کشور همسایه همیشه بر وضعیت افغانستان اثرگذار بوده است. در صحنه سیاسی و امنیتی افغانستان، پاکستانی‌ها از طالبان حمایت می‌کنند و هندی‌ها حامی دولت مرکزی این کشور هستند. با ورود نیروهای نظامی هند به کشمیر، پاکستان اعلام کرد که این اقدام بر روند مذاکرات صلح افغانستان میان طالبان و آمریکا اثرگذار خواهد بود. معنای این موضع پاکستان آن بود که این کشور قصد دارد از نفوذ خود روی طالبان برای مختل کردن روند مذاکرات استفاده کند. از این رو، خلیلزاد در سفر به دهلی نو به‌دنبال یافتن راهی برای کاستن از تنش میان 2 کشور بود. روز پنجشنبه گذشته، تغییر در لحن مقام‌های پاکستانی نشان داد تلاش‌های آمریکا در دو سوی مرز موفق بوده و پاکستان اعلام کرد همچنان همراه مذاکرات دوحه خواهد ماند.
نماینده ویژه ترامپ پس از هند، به اروپا رفت تا با متحدان آمریکا در ناتو در مورد وضعیت مذاکرات گفت‌وگو کند. کشورهای عضو ناتو 18سال پیش آمریکا را در یورش به افغانستان و سرنگونی حکومت طالبان همراهی کردند .خلیلزاد پیش از این هم طی سفر به چین و روسیه، تلاش کرده این 2 کشور را با روند مذاکرات همراه کند.

ملا برادر در سفر منطقه‌ای
سفر زلمای خلیلزاد به کشورهای منطقه آنقدرها عجیب نیست؛ چرا که او پیش از این در پست‌های مختلف دیپلماتیک فعالیت داشته و در فضای سیاسی افغانستان پس از طالبان، نقش کلیدی بازی کرده است. عجیب اما سفر ملاعبدالغنی برادر به کشورهای منطقه است. ملا برادر که حدود یک دهه از عمرش را در زندان‌های پاکستان به سر برده، سال گذشته همزمان با جدی شدن مذاکرات میان آمریکا و طالبان آزاد شد. انتصاب او به‌عنوان معاون سیاسی طالبان از سوی رهبر این گروه ملا هبت‌الله و پیوستنش به هیأت مذاکره‌کننده در دوحه، خون تازه‌‌ای در رگ مذاکرات بود.
ملا برادر 52ساله یکی از بنیانگذاران طالبان در سال 1994بوده است. او زمانی که آمریکا به افغانستان حمله کرد، در حکومت طالبان معاون وزیر دفاع بود. سقوط طالبان باعث فرار سران این گروه به پاکستان شد. آنها در پاکستان شورای کویته که مهم‌ترین تشکل رهبری طالبان به شمار می‌رود را راه‌اندازی کردند. ملا برادر رئیس این شورا بود. گفته می‌شود تلاش‌های او برای صلح میان طالبان و دولت مرکزی افغانستان باعث دستگیری‌‌اش در سال 2010شد؛ یعنی زمانی که دولت پاکستان موافق صلح در افغانستان نبود آزادی او بااعمال فشار از سوی خلیلزاد و کاخ سفید ممکن شد. روزنامه نیویورک‌تایمز دیروز با انتشار تصاویری از سفر ملا برادر به تاشکند و سمرقند در ازبکستان خبر داد. او و هیأت همراهش در تاشکند مورد استقبال وزیر خارجه ازبکستان قرار گرفتند. این البته نخستین سفر ملابرادر طی هفته‌های اخیر نیست. او دو هفته پیش نیز به اندونزی سفر کرد و در این کشور مورد استقبال معاون رئیس‌جمهور قرار گرفت. معاون سیاسی طالبان پیش از این به روسیه نیز سفر کرده است تا هم با مقام‌های این کشور و هم هیأت‌های سیاسی از افغانستان بر سر میز مذاکره بنشیند.
سفرهای ملا برادر به چین و ایران اما در سکوت خبری برگزار شده است و از این سفرها تصویر و اطلاعاتی در دست نیست. چینی‌ها از 4سال‌ پیش وارد روند مذاکرات صلح افغانستان شدند. این مذاکرات با حضور افغانستان، پاکستان، آمریکا و چین در اسلام‌آباد برگزار و به «مذاکرات چهارجانبه» معروف شد. مذاکرات چهارجانبه اما در سایه اختلافات عمیق میان دولت افغانستان و طالبان راه به جایی نبرد. از سوی دیگر، ایران 945کیلومتر مرز با افغانستان دارد و طی تمام 18سال گذشته، در وضعیت امنیتی افغانستان اثرگذار بوده است. اگرچه آمریکا ایران را از روند مذاکرات صلح افغانستان حذف کرده، اما رهبران طالبان همچنان با توجه به نفوذ ایران، با مقام‌های ایرانی در ارتباط هستند.
به‌نظر می‌رسد از میان آمریکا و طالبان، این آمریکایی‌ها هستند که برای رسیدن به صلح در افغانستان و خروج 14هزار نیرویشان از این کشور عجله دارند؛ اتفاقی که می‌تواند بر انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو در آمریکا اثرگذار باشد. همین باعث شده تا طالبان در مذاکرات دست بالا داشته باشد. تا این گروه بتواند شرایط خود را به مذاکرات تحمیل کند. موضوع تعیین جدول زمانبندی برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، نمونه‌ای از این شرایط است. بنابراین می‌توان گفت سرنوشت مذاکرات صلح افغانستان اکنون در دست هیأت مذاکره‌کننده طالبان و به‌طور مشخص ملاعبدالغنی برادر است.