گفت‌وگو با حمید معصومی‌نژاد، خبرنگاری که صدا و لحن بیان گزارش‌هایش از ایتالیا برای ایرانی‌ها بسیار آشناست
رُ م رفتم پزشکی بخوانم خبرنگار شدم
الناز عباسیان
بیراه نگفته‌ایم اگر از او به‌عنوان یکی از شناخته شده‌ترین خبرنگاران ایرانی یاد کنیم؛ کسی که با جمله مشهورش که حسن ختام گزارش‌هایش است بین ایرانیان معروف شده: «حمید معصومی‌نژاد، خبرگزاری صداوسیما، رُم»؛ البته هنگام تلفظ رم باید کمی کشیده‌تر آن را ادا کنید. دقیقا مثل خود معصومی‌نژاد که اصلا همین لحن صحبت‌هایش چنان جذاب است که او را از خبرنگاران دیگر متمایز کرده. البته تمایز او فقط به اینها ختم نمی‌شود و جالب است بدانید که او از معدود خبرنگارانی است که به تنهایی کار می‌کند و همه فعالیت‌های تولید خبر، فیلمبرداری، تدوین و... را خودش انجام می‌دهد. این در حالی است که او همه رویدادهای مهمِ ایتالیا را هم به خوبی پوشش می‌دهد. او همچنین به‌عنوان «خبرنگار موبایلی» خبرگزاری صدا و سیما بسیار فعال است و شاید به همین‌خاطر باشد که هیچ خبری را از دست نمی‌دهد. خیال همه ما تا حدود زیادی راحت است که هر اتفاق مهمی که در ایتالیا رخ می‌دهد، معصومی‌نژادی هست که گزارش آن را برایمان تهیه کند. به مناسبت 17مردادماه، روز خبرنگار گفت‌وگویی با او که ساکن شهر رم است، انجام داده‌ایم.
شما برای تحصیل در رشته پزشکی عازم ایتالیا شدید و به گفته خودتان به‌خاطر علاقه‌تان به خبرنگاری، پزشکی را رها کردید؟ از انتخاب خود پشیمان نیستید؟ پیش آمده که با خود بگویید کاش رشته پزشکی را ادامه داده بودم تا استرس و سختی کارم کمتر از خبرنگاری می‌شد؟
از دوران نوجوانی بسیار علاقه‌مند بودم که تحصیلاتم را در دانشگاه در رشته‌های پزشکی یا خبرنگاری ادامه بدهم. پس از ورودم به ایتالیا، در آزمون پزشکی دانشگاه «لاساپینتسا» رم شرکت کردم و قبول شدم. اما پس از مدتی، پزشکی را به‌خاطر علاقه‌ام به حرفه خبرنگاری رها کردم. شاید حرفه پزشکی از برخی ابعاد می‌توانست برایم بهتر از خبرنگاری باشد اما از این انتخاب خود پشیمان نیستم. چون به دنبال آنچه واقعا دوست داشتم رفته‌ام. خبرنگاری حرفه‌ای آمیخته از عشق، خلاقیت و تجربه است.
بسیاری شما را محبوب‌ترین خبرنگار ایرانی فعال در خارج از کشور می‌شناسند. راز این محبوبیت‌تان را در چه می‌دانید؟
اینکه چنین نسبتی به من داده می‌شود واقعا لطف هموطنان است. همانطوری که پیش‌تر اشاره کردم من کارم را با عشق انجام می‌دهم و آن را خالصانه به مردم تقدیم می‌کنم.
از تلخ‌ترین و شیرین‌ترین خاطرات خبرنگاری‌تان در ایتالیا برایمان بگویید.
بدترین خبرها همیشه مخابره یک واقعه تلخ مثل وقوع زلزله، فوران آتشفشان یا جان باختن مردم است و شیرین‌ترین خاطرات گزارش‌هایم از موفقیت‌های هموطنان ایرانی در ایتالیا و معرفی دستاوردهای آنهاست که همیشه موجب خوشحالی و افتخار من شده است.
برای تولید خبر و تدوین و ارسال آن مسلما یک تیم خبری نیاز دارید. اما ما گاهی شما را به تنهایی با دوربین و میکروفن به‌دست برای تهیه گزارش‌ها دیده‌ایم. حتی گفته شده شما خودروی شخصی هم ندارید و در زمستان و تابستان، تمام رفت‌وآمدهای شما در سطح شهر و حتی خارج از شهر با وسایل نقلیه عمومی صورت می‌گیرد. از سختی‌های تولید خبر از آن سوی مرزها برایمان بگویید.
هر کاری سختی‌های خودش را دارد و خبرنگاری هم از این قاعده مستثنا نیست. ولی با وجود اینکه این حرفه، آن هم برای خبرنگاران خبرگزاری صداوسیما در خارج از کشور و به‌ویژه در غرب، یکی از حرفه‌های دشوار به شمار می‌آید اما جذابیت‌ها و زیبایی‌های خودش را هم دارد. من هم‌اکنون نزدیک به 25سال است که افتخار همکاری با صداوسیما را دارم و در تمام این سال‌ها کاملا تنها کار کرده‌ام. یکی از علت‌های اصلی این کار، علاوه بر مشکلات مالی، این است که برای تهیه گزارش و به‌ویژه تصویربرداری حساسیت‌های زیادی دارم و باید حتما خودم با دقت تصویربرداری کنم چون اعتقاد دارم باید گزارش‌ها همراه با تصاویر متنوع و جذاب باشد تا بیننده خسته نشود. البته خبرنگاری کوله‌پشتی، آن هم برای فردی که هر روز به تنهایی در پی پیدا کردن سوژه‌ای جدید و هدفمند همراه با مصاحبه با مقامات سیاسی و کارشناسان است، کار ساده‌ای نیست. در ضمن ایستادن مقابل دوربین بدون تصویربردار آن هم در برخی از رویدادهای شلوغ به‌ویژه در خیابان، از دیگر سختی‌های خبرنگاری کوله‌پشتی در ایتالیاست. همانطوری که در پرسش‌تان اشاره کردید اینجانب خودروی شخصی ندارم و تمام فعالیت‌های خبری‌ام را با اتوبوس، تراموا و مترو و گاه دوچرخه اجاره‌ای انجام می‌دهم که این مسئله نیز به نوبه‌خود بر سختی‌های تولید خبر می‌افزاید که البته دیگر عادت کرده‌ام.
وظیفه خودم می‌دانم که این را هم بگویم که کار خبر و اطلاع‌رسانی فقط منحصر به خبرنگار نیست بلکه شامل مجموعه‌ای از عناصر ارزشمندی است که باید از آنها نیز تقدیر شود که من به نوبه‌خودم همین جا از تمامی تلاش‌های شبانه‌روزی همه مدیران و همکاران پرتلاشم در خبرگزاری صداوسیما و به‌ویژه در اخبار نمایندگی‌های خارجی سپاسگزاری می‌کنم.
در چند سال اخیر ویدئوهایی از شوخی‌های دوستانه شهروندان ایتالیایی با شما حین ضبط برنامه، پخش شده است که البته نشان از صمیمیت شما با آنها دارد. گویا در ایتالیا هم خبرنگار محبوبی هستید؟ البته ناگفته نماند پخش این ویدئوها در فضای مجازی برای لحظاتی اسباب شادی و خنده هموطنان را فارغ از صدها دغدغه و مشکل فراهم می‌کند.
بسیار خوشحالم که طنزها و شوخی‌های مردم با من، موجب شادی و خنده هموطنانم می‌شود.
ایتالیا اماکن تاریخی و دیدنی بسیاری دارد. همچنین غذاهای خوشمزه و بی‌نظیر. از زندگی در این کشور بگویید.آیا زندگی در رم ذائقه غذایی شما را به پیتزا پپرونی و پاستای ایتالیایی نزدیک کرده است یا نه هنوز طرفدار غذاهای ایرانی هستید؟
ایتالیا کشور بسیار زیبا با مردمی خونگرم است. در اینکه پیتزا و پاستا ازجمله غذاهایی خوشمزه ایتالیایی هستند، هیچ تردیدی نیست و من هم در طول هفته چندین بار از این غذاها صرف می‌کنم. ولی باید بگویم که با وجود این همچنان غذاهای ایرانی را به غذاهای ایتالیایی ترجیح می‌دهم.
خانواده چطور؟ در تهیه خبر با شما همکاری دارند؟ فرزندان شما راه شما را ادامه می‌دهند؟
من هر روز صبح زود از منزل خارج می‌شوم و شب‌ها دیر وقت به خانه برمی‌گردم و متأسفانه عملا هیچ‌کدام از اعضای خانواده‌ام را در طول روز نمی‌بینم. فرزندانم با توجه به مشغله بالای کاری‌ام و سختی و استرس کار خبرنگاری به هیچ‌وجه علاقه‌ای به این حرفه ندارند و راه دیگری را برای آینده خود انتخاب کرده‌اند.
لحن و صدای شما حین گزارش خاص است و مردم تکیه‌کلام‌هایی از شما را همیشه در ذهن دارند. به‌ویژه تأکیدی که شما روی کلمه «رم» دارید. بازخورد مردم از این لحن متفاوت و جذاب گزارشگری شما چیست؟
بله، هموطنان به دفعات این نکته را به من گفته‌اند و حتما هم همینطور است اما راستش خودم زیاد متوجه این مسئله نمی‌شوم.
اگر اجازه می‌دهید کمی سؤال‌هایمان را خصوصی‌تر کنیم. آیا شما که در ایتالیا زندگی می‌کنید، خبرنگار ثروتمندی هستید؟
بعید می‌دانم خبرنگاران، حداقل خبرنگاران رسانه‌های ایرانی، ثروتمند باشند. خود من پس از گذشت نزدیک به 30سال زندگی در ایتالیا، نه فقط خودروی شخصی یا حتی دوچرخه‌ای ندارم بلکه تمام دارایی‌ام تنها یک خانه کوچک 60متری در یکی از محله‌های معمولی شهر رم، آن هم در طبقه چهارم و بدون آسانسور است که هنوز باید وام آن‌را برای سال‌های زیادی پرداخت کنم. ان‌شاءالله روزی با کمک سازمان صداوسیما که همواره در شرایط سخت در کنار من بوده است خودرو هم می‌خرم.
شما همچنین مدتی است که به‌عنوان «خبرنگار موبایلی» خبرگزاری صداوسیما نیز بسیار فعال هستید. در مورد تهیه گزارش‌های خبری با تلفن همراه برای ما توضیح بیشتری بدهید.
کاربرد تلفن همراه هوشمند و نقش‌اش در زندگی ما هر روز پررنگ‌تر می‌شود. تلفن همراه هوشمند علاوه بر کاربردهای گوناگون می‌تواند ابزار بسیار خوبی برای تهیه گزارش‌های خبری باشد. گوشی‌های تلفن همراه هوشمند تقریبا در حد دوربین‌های حرفه‌ای فیلمبرداری، مجهز به دوربین تصویربرداری باکیفیت هستند و همگی دارای امکاناتی هستند که کار تهیه خبر و انتشار محتوای آن را آسان می‌کند. گوشی‌های موبایل هوشمند امروزی دستگاهی قابل‌برنامه‌ریزی است که می‌توان قابلیت‌های پیشرفته‌ای مانند ویرایش و تدوین را به آن افزود. البته تهیه یک گزارش حرفه‌ای با تلفن همراه کار ساده‌ای نیست، اما با کمی خلاقیت و پشتکار می‌توان با آن گزارش‌های جالبی تهیه کرد. من از حدود 2سال پیش تهیه و ارسال گزارش‌های کوتاه موبایلی را به خبرگزاری صداوسیما آغاز کرده‌ام و هم‌اکنون هر هفته در کنار گزارش‌های تصویری عادی خودم چند گزارش موبایلی هم از رویدادهای جالب در این کشور تهیه و ارسال می‌کنم که با استقبال مخاطبان روبه‌رو شده است.
سخن آخر.
من سال‌های زیادی است که در ایتالیا هستم و به این کشور علاقه دارم و از همان روز نخست که به‌عنوان یک شهروند ایرانی وارد ایتالیا شدم تا به امروز برحسب وظیفه به تمام قوانین این کشور احترام گذاشته‌ام و هیچ‌گاه هم قصد ندارم در مورد ایتالیا سیاه‌نمایی کنم، چون این مسئله را غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای می‌دانم. ایتالیا مانند هر کشوری صحنه اخبار مثبت و منفی است و من به‌عنوان یک خبرنگار و در حد توانایی‌ام همواره تلاش می‌کنم هر دو روی این سکه را باصداقت و بی‌طرفی به هموطنانم ارائه بدهم.
دریافت جایزه بین‌المللی خبرنگاری و ادبی ایتالیا
از دیگر افتخارات معصومی‌نژاد می‌توان به دریافت جایزه بین‌المللی خبرنگاری و ادبی ایتالیا موسوم به «مارتسانی» اشاره کرد. این جایزه توسط انزو پارتسیاله، رئیس «انجمن کامپانیا، اروپا، مدیترانه» در شهر «به نه ونتو» در جنوب ایتالیا به معصومی‌نژاد اعطا شد. پارتسیاله با تأکید بر اینکه خبرنگار رسانه ملی ما در ایتالیا یکی از فعال‌ترین خبرنگاران در این کشور در عرصه خبر است، گفت: «حمید معصومی‌نژاد، خبرنگار خط مقدم است و ما به همین دلیل این جایزه را به خبرنگار صداوسیما در ایتالیا اعطا کرده‌ایم». این جایزه توسط هیأت داوری متشکل از خبرنگاران، استادان دانشگاه، هنرمندان و سیاستمداران به ۱۱ خبرنگار و نویسنده ایتالیایی و خارجی که با تعهد، استقلال و به‌صورت حرفه‌ای و در راستای این ارزش‌ها فعالیت می‌کنند اعطا شده است. ناگفته نماند این جایزه بین‌المللی از حمایت مجلس نمایندگان و وزارت امور خارجه ایتالیا، کمیسیون اروپایی و استان کامپانیا ایتالیا برخوردار است. براساس این گزارش در کتابچه‌ای که در این مراسم درباره معصومی‌نژاد با عنوان «خبرنگار خط مقدم» نوشته شده آمده است: «معصومی‌نژاد خبرنگاری حرفه‌ای و نویسنده و خبرنگار رادیو و تلویزیون دولتی ایران در ایتالیاست. وی مولف 2کتاب و نویسنده مقالات متعدد در ارتباط با تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران به زبان ایتالیایی است. این خبرنگار نه‌تنها در ایران بلکه در ایتالیا نیز چهره‌ای بسیار شناخته شده و عملکرد حرفه‌ای و علاقه وافرش به روزنامه‌نگاری مورد تقدیر همگان قرار گرفته است. این خبرنگار ایرانی پس از گذراندن دوره جوانی خود در ایران و مشارکت در انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، برای تحصیل راهی ایتالیا شد و متعاقبا پا به حرفه روزنامه‌نگاری گذاشت و مسئولیت خبررسانی برای رادیو و تلویزیون دولتی ایران را عهده‌دار شد. معصومی‌نژاد با کنجکاوی، تعهد، نگاهی تازه و عشق به حقیقت، به‌صورت مستمر در پی شکار اخبار است و هیچ‌گاه از زیبایی جست‌وجو و تلاش برای تقویت و تعمیق هر چه بیشتر شناخت بین دو ملت دارای تمدن و فرهنگ چند هزار ساله غافل نمی‌شود». معصومی‌نژاد پیش‌تر نیز به‌عنوان خبرنگار برتر جشنواره سیسیل ایتالیا انتخاب شده و جایزه گرفته بود.
یک خبرنگار همه‌فن حریف
مجموعه عکس‌هایی که به تازگی از پشت صحنه فعالیت‌های خبری حمید معصومی‌نژاد، خبرنگار مستقر صداوسیما در ایتالیا در 2دهه اخیر منتشر شده، علاوه بر نمایش محدودیت‌ها و کمبود امکانات در رسانه ملی، نشان از مهارت و خلاقیت این خبرنگار قدیمی دارد. جالب است بدانید معصومی‌نژاد از معدود خبرنگاران صدا‌و‌سیماست که به تنهایی کار می‌کند و همه فعالیت‌های تولید خبر، فیلمبرداری، تدوین و... را خود انجام می‌دهد. حتی چندی پیش محمد حسن‌زاده، عکاس و مستندساز ایرانی مقیم ایتالیا از پشت صحنه فعالیت‌های خبری حمید معصومی‌نژاد، خبرنگار صداوسیما در رم (ایتالیا) نمایشگاهی برگزار کرد که مجموعه‌ای از لحظات پشت صحنه فعالیت‌های این خبرنگار را در حال شکار رویدادهای خبری در ایتالیا در‌بر می‌گرفت. حسن‌زاده در‌این‌باره می‌گوید: بخش اصلی این عکس‌ها را خودم تهیه کرده‌ام و در کنار آنها تعدادی عکس نیز از سوی چند ایتالیایی در این نمایشگاه در معرض دید عموم قرار گرفت. در این نمایشگاه همچنین نماهنگی از پشت صحنه‌های فعالیت‌های معصومی‌نژاد پخش شد. این نمایشگاه با همکاری فرهنگسرای سرو، زهرا نجفیان عکاس و گرافیست صداوسیما و همچنین کتابرانه (کتابخانه سیار) پایتخت برگزار شد تا گوشه‌ای از تلاش این خبرنگار فعال ایرانی در خارج از این مرز و بوم نشان داده شود. البته ناگفته نماند ایتالیا مانند بسیاری از کشورهای اروپایی چندان خبرساز نیست و بنابراین این خبرنگار است که باید با کنجکاوی و ابتکار عمل به شکار رویدادهای روزمره جذاب برود؛ کاری که معصومی‌نژاد به خوبی انجام می‌دهد. خودش می‌گوید: «در انتخاب سوژه، توجه به موقعیت‌های پیرامون بسیار مهم است. گاهی به هنگام راه رفتن در خیابان یا نشستن در اتوبوس، دیدن رفتارهای مردم یا خواندن یک تیتر روزنامه جرقه اصلی یک گزارش می‌شود، شاید چون دور‌و‌بر من خیلی سوژه‌های هیجانی وجود ندارد، مجبورم مرتب برای مخاطب ایرانی دنبال سوژه باشم. تلاش من این است که گزارش‌های خبری‌ام متنوع باشد و کارهایم برای بینندگان و شنوندگان صدا و‌سیما جمهوری اسلامی ایران، خسته‌کننده نباشد».
انتشار کتابی در ایتالیا برای خبرنگار ایرانی
در نمایشگاه کتاب امسال نشر سروش از کتابی با عنوان «حمید معصومی‌نژاد، رم» رونمایی کرد؛ کتابی که یک نویسنده ایتالیایی درباره زندگی پرفراز و نشیب معصومی‌نژاد نوشته است. حمیدمعصومی‌نژاد درباره این کتاب هم توضیحاتی می‌دهد و می‌گوید:«2سال پیش یک خانم روزنامه‌نگار ایتالیایی به نام الساندرا مولاس گفت که می‌خواهد کتابی درخصوص فعالیت‌های روزمره خبری من در ایتالیا و همچنین آزار و اذیت‌های پلیس و دستگاه‌های امنیتی ایتالیا علیه اینجانب و به‌ویژه توطئه زندانی شدنم در زندان قدیمی رم بنویسد. در نهایت پس از گذشت یک سال، آن را نوشت و منتشر کرد. امسال، ترجمه این کتاب، توسط انتشارات سروش با عنوان حمید معصومی‌نژاد، رم منتشر شد. این روزنامه‌نگار ایتالیایی در این کتاب با ذکاوت، واقعیت‌ها و تناقض‌های موجود در نظام غرب را که این بار در قالب اتهامات پوشالی به خبرنگار خبرگزاری صداوسیما در رم ظاهر شده در برابر خواننده کتاب قرار می‌دهد و او را به تامل و تلاش برای یافتن حقیقت ترغیب می‌کند. این کتاب زمانی منتشر شد که دادگاه رم هنوز من را از این اتهامات تبرئه نکرده بود. دادستان میلان در سال 2010میلادی، اینجانب را به این بهانه که ارتباط بسیار گسترده‌ای با روزنامه‌نگاران و خبرنگاران ایتالیایی و همچنین سیاستمداران این کشور دارم، به‌عنوان «مامور ارشد اطلاعاتی ایران» معرفی و دستور دستگیری من را صادر کرده بود. البته جالب است بدانید درحالی‌که در آن زمان، دستگیری من با جار‌و‌جنجال رسانه‌ای و به‌عنوان خبر اول رسانه‌های ایتالیایی و خارجی منتشر شد، در زمان تبرئه‌ام، تمام رسانه‌های جمعی ایتالیا سکوت اختیار کرده و آن‌را منتشر نکردند. خانم الساندرا مولاس در کتابش همچنین مصاحبه‌ای اختصاصی با من ، یادداشت‌های روزانه‌ام در زندان به همراه اظهارات 30روزنامه‌نگار ایتالیایی و خارجی درباره بنده را گنجانده است». البته ناگفته نماند خود معصومی‌نژاد هم در چند سال اخیر 2کتاب به زبان ایتالیایی درباره تاریخ، فرهنگ و جاذبه‌های گردشگری ایران در ایتالیا منتشر کرده که در جشنواره رسانه‌ای ایتالیا در جزیره سیسیل در میان 53 خبرنگار از 23 کشور جهان، خبرنگار برتر انتخاب شد.
پس از گذشت نزدیک به 30سال زندگی در ایتالیا، نه فقط خودروی شخصی یا حتی دوچرخه‌ای ندارم بلکه تمام دارایی‌ام تنها یک خانه کوچک 60متری در یکی از محله‌های معمولی شهر رم، آن هم در طبقه چهارم و بدون آسانسور است که هنوز باید قسط وام آن‌را برای سال‌های زیادی پرداخت کنم
