کاهش مصرف کود شیمیایی در مزارع البرز

خدیجه ستارزاده | البرز- خبرنگار


افزایش قیمت نهاده های کشاورزی و بویژه کودهای شیمیایی در سال های اخیر، تولید محصولات کشاورزی را تحت تاثیر قرار داده است. با بروز این وضعیت استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی برای تولید هر چه بیشتر، توجیه اقتصادی و زیست محیطی ندارد. خطرات زیست محیطی ناشی از مصرف این کودها، تخریب و تراکم خاک ها و کاهش مقدار ماده آلی خاک نیز نقش مهمی در این رویکرد داشته است. ایده بازگشت به طبیعت و استفاده کمتر از کودها و سموم شیمیایی و تمایل فزاینده مردم به استفاده از محصولات ارگانیک سبب توجه بیش از پیش به استفاده از کودهای زیستی شده است.
از طرفی البرز که دارای ۶۸ هزار هکتار اراضی زراعی و باغی است، در بخش کشاورزی جایگاه خوبی را در کشور به خود اختصاص داده است و هر سال با تولید نوعی محصول جدید و کیفیت‌افزایی محصولات قدیم، رتبه و جایگاه استان در کشور بالاتر می‌رود که این نشان از نظارت و تعامل مناسب مسئولان این صنعت با کشاورزان دارد.
 

کمبود کود شیمیایی 

یکی از کشاورزان نظرآباد با بیان این‌که گندم می‌کارد، می‌گوید: گندم را دولت از ما خریداری می‌کند و در پاییز نیز جو می‌کاریم. علاوه بر آن کلزا نیز کشت می‌کنیم که بذر آن را جهاد کشاورزی رایگان به ما می‌دهد.
«محمدرضا چنبری» می‌افزاید: یکی از مشکلات ما کمبود کود شیمیایی و تغییراتی است که در نوع کودهای مصرفی برای استفاده در زمین‌ها اعلام شده است. اواسط تابستان که اوج مصرف کود شیمیایی است با مشکل بیشتری مواجه هستیم.
وی با بیان این‌که صیفی‌جاتی مانند خیار و گوجه و همچنین بلال می‌کارد، اضافه می‌کند: برای سم‌پاشی زمین‌هایمان نیز با مشکل مواجهیم و اداره‌های مربوط مانند گذشته در این زمینه حمایت نمی‌کنند.
این کشاورز می‌گوید: سم‌پاشی زمین‌های زراعی در گذشته رایگان بود و هواپیما سم‌پاشی می‌کرد، اما چند سالی است که باید خودمان سم‌پاشی کنیم. اوایل بهار جهاد کشاورزی نمونه آفت سن را می‌گیرد و به ما اعلام می‌کند که خودمان سم‌پاشی کنیم. در نتیجه یک کشاورز سم‌پاشی می‌کند و دیگری نه؛ در نهایت همه زمین‌ها سم‌پاشی نمی‌شود.


شرایط سخت کشاورزان 

یکی از کشاورزان کرج نیز می‌گوید: از بچگی سر زمین بودم و کار دیگری غیر از کشاورزی بلد نیستم تا بتوانم زندگی را با آن بچرخانم، اما متاسفانه هر سال شرایط کشاورزان سخت‌تر می‌شود.
«محمد محمودپور» می‌افزاید: در گذشته به اختیار خود محصولات را کشت و برداشت می‌کردیم، اما اکنون جهاد کشاورزی سختگیری‌های زیادی دارد و گاهی در روش کشاورزی ایراداتی می‌گیرد که شرایط را برای کشاورزان سخت می‌کند.


ممنوعیت سم‌پاشی هوایی 

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نظرآباد در پاسخ به اظهارات کشاورزان در مورد سم‌پاشی می‌گوید: در گذشته تا حدود 15 سال قبل که آفت سن هنوز تازگی داشت و کشاورزان آشنایی با آن نداشتند دولت صفر تا صد کار را انجام می‌داد و سم‌پاشی نیز از طریق پروازهایی انجام می‌شد.
«ایرج الماسی» اضافه می‌کند: با توجه به این‌که در سم‌پاشی هوایی همه حشرات مفید هم از بین می‌روند، سال‌هاست محیط‌زیست این کار را ممنوع کرده؛ علاوه بر آن همه زمین‌های کشاورزی نیاز به سم‌پاشی ندارند.
وی می‌گوید: هر ساله نمونه آفت سن مورد بررسی قرار می‌گیرد و زمین‌هایی که به نرم مبارزه رسیده باشند و کارشناس تایید کند که نیاز به سم‌پاشی دارند، به کشاورز اعلام می‌شود تا برای سم‌پاشی اقدام کند. با این کار کاهش سم‌پاشی داریم که هم از نظر محیط زیست، سلامت غذا و همچنین صرفه‌جویی در بحث اقتصادی موثر است.


مزایای استفاده از کود زیستی

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نظرآباد با اشاره به مزایای استفاده از کودها و آفت‌کش‌های زیستی می‌گوید: طرح جایگزینی کودهای زیستی بیولوژیک با کود‌های شیمیایی را داریم که این طرح به منظور تولید محصول سالم و تامین امنیت غذایی و سلامت جامعه برای اولین بار در استان اجرا شده است.
الماسی با بیان این‌که از کارشناسان و کشاورزان خواسته‌ایم که برای استفاده و فرهنگ‌سازی در این زمینه برای تولید محصول سالم و کیفی همت کنند، می‌گوید: با نتایج به‌دست‌آمده شاهد توسعه محصولات زیستی و کاهش مصرف کود‌های شیمیایی در سطح مزارع استان هستیم.
وی اظهار می‌کند: نظرآباد قطب تولید محصولات زراعی در البرز است و بیشترین تولید گندم در واحد سطح در کشور سال گذشته به نام این شهرستان ثبت شد و با هماهنگی واحد ترویج و تحقیقات، سالانه یک رقم جدید گندم از این شهرستان به کشور معرفی می‌شود.
الماسی با تاکید بر اهمیت و ضرورت تولید محصولات کشاورزی سالم برای تامین نیازمندی‌های جمعیت رو به رشد می‌گوید: آلودگی‌های آب، خاک، هوا و فرسایش خاک، مقاومت آفات به سموم و گسترش کود شیمیایی از دلایلی هستند که برای حفظ منابع به گذشته و کشت‌های صنعتی برگردیم. پس برای تولید محصولات سالم و پاک و در نتیجه انسان‌هایی سالم و بانشاط، هیچ راهی جز کشاورزی زیستی و استفاده از فراورده‌های گیاهی که رابطه مستقیم و تنگاتنگی با تندرستی افراد جامعه دارند نداریم.


تلاش برای بالا بردن سطح سواد کشاورزان 

مدیر شرکت خدمات حمایتی کشاورزی البرز می‌گوید: امروزه اهمیت تغذیه گیاهی و استفاده از کود‌های کشاورزی برای افزایش کیفی و کمی محصولات کشاورزی برای کسی پوشیده نیست و مصرف بهینه کود‌های کشاورزی در موقع مناسب باعث پایداری در رشد و همچنین خودکفایی و تامین امنیت غذایی در کشور خواهد شد.
«علی‌اکبر ندرلو» می‌افزاید: مصرف انواع کود‌های کشاورزی شامل کود‌های ازته، فسفاته و پتاسه در ۴ ماه گذشته حدود 2 برابر نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افزایش داشته است.
وی اظهار می‌کند: افزایش آگاهی و سطح سواد کشاورزان از آخرین یافته‌های کشاورزی در کشور و جهان تاثیر بالایی در تولید محصولات کشاورزی دارد که سعی داریم در این زمینه و با کمک واحد ترویج کشاورزی برای افزایش سطح سواد کشاورزان و در نتیجه بالاتر بردن ظرفیت بخش کشاورزی استان اقدام کنیم.


 بهبود کیفیت محصولات کشاورزی استان 

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی البرز نیز با اشاره به بهبود کیفیت محصولات کشاورزی البرز می‌گوید: طبق بررسی‌ها، شاخص کیفی و کمی گندم تولیدی کشاورزان استان نیز نسبت به سال‌های قبل ارتقا داشته، به طوری که در سال زراعی گذشته ۵۲ هزار تن گندم برداشت شد و امسال نیز پیش‌بینی برداشت ۵۴ هزار تن شده که تاکنون حدود ۵۳ هزار تن آن محقق شده است.
«محمد تاج‌الدینی» می‌افزاید: تا چند سال گذشته کشاورزان البرزی فقط به افزایش تولید در واحد سطح فکر می‌کردند، ولی اکنون با بالا رفتن دانش، به ارتقای کیفیت نیز می‌اندیشند، به طوری که کارخانه‌هایی که گندم استان را می‌خرند، می‌گویند پروتئین گندم البرز بسیار بالا بوده و جزو 5 استان برتر کشور است.
 

هزار و یک مزیت کشاورزی زیستی

امیربهادر ولی‌خانی | کارشناس جهاد کشاورزی

در دهه‌های اخیر به دلیل تاثیرات زیست‌محیطی و آلودگی‌هایی که کودهای شیمیایی روی آب، خاک و در نتیجه روی سلامتی انسان و دیگر موجودات زنده داشته، حساسیت زیادی روی مصرف کودهای شیمیایی ایجاد شده و مسئولان صنعت کشاورزی برای کاهش و از بین بردن این آسیب‌ها، استفاده از کودهای زیستی را به عنوان یکی از سیاست‌ها و برنامه‌های ابلاغی و اجرایی خود قرار دادند.
هدف از مصرف کودهای زیستی، تقویت حاصلخیزی و باروری خاک و تأمین نیازهای غذایی سالم و غنی‌تر، برداشت بیشتر به دور از آلوده‌سازی‌ زیست‌بوم و همچنین افزایش محصول از نظر کمی و کیفی بدون آسیب رساندن به اکوسیستم مزرعه است.
نیاز به غذای سالم و عاری از ترکیبات شیمیایی و بدون افزودنی‌ها، تولید خوراک زیستی را ضروری می‌کند و جزو اولویت‌ها قرار می‌دهد. سموم دفع آفات که در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت برای کشتن ارگانیسم‌ها طراحی و برای سلامت انسان یک خطر جدی محسوب می‌شود.طبق اعلام انستیتوی ملی سرطان، 30 درصد حشره‌کش‌ها، 6۰ درصد علف‌کش‌ها و ۹۰ درصد قارچ‌ها سرطان‌زا هستند که این مواد شیمیایی می‌توانند به سیستم عصبی و هورمونی آسیب برسانند. کودکان در برابر این سموم آسیب‌پذیرترند و در معرض ابتلای بالاتری به این مواد و بیماری‌ها قرار دارند.

حال با توجه به تقاضای روزافزون برای مصرف فراورده‌های کشاورزی زیستی، که اساس آن بر مدیریت درست خاک و محیط رشد گیاه و درخت است، به گونه‌ای عمل می‌شود که در تغذیه گیاهان و درختان، تعادل بین عناصر مورد نیاز در خاک به هم نخورد و در هنگام رشد نیز، نیازی به استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها نباشد و در تغذیه خاک کشاورزی، به‌جای استفاده از کود شیمیایی از کودهای طبیعی مانند خاک برگ و کودهای جلبک حیوانی و بیولوژیکی استفاده شود. در صورت نیاز به مبارزه با آفت‌ها نیز به‌جای کاربرد سموم و آفت‌کش‌های شیمیایی، از شیوه‌های زیستی مانند کفشدوزک در کشت و زرع بهره‌برداری می‌شود.
امروزه تولید و در نهایت استفاده مصرف‌کنندگان از محصولات عاری از سموم شیمیایی و نگهدارنده و باکیفیت از اهداف مهم صنعت کشاورزی است.