از زباله‌خوابی تا بهزیستی

فرحناز چراغی|  کرمانشاه- خبرنگار:


سایت پسماندهای زباله بیمارستانی کرمانشاه هر چند وقت یک‌بار خبرساز می‌شود. این بار زندگی افرادی در محل این سایت، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. سایت پرحاشیه پسماندهای بیمارستانی در ۷ کیلومتری سراب قنبر واقع شده و مدت‌هاست که قرار است به نقطه دیگری منتقل شود.

طرح سایت پسماندهای بیمارستانی کرمانشاه پروژه‌ای است که مسئولان مربوطه هر چند وقت یک‌بار از تصویب محل و مکان جدید آن خبر می‌دهند و می‌گویند اجرای آن بر اساس همان وعده‌ها به بخش خصوصی سپرده خواهد شد. در حال حاضر میزان زباله‌های تلنبار شده این سایت به قدری زیاد است که بدون تردید هنگام عبور از این محدوده دود غلیظی حاصل از آتش گرفتن این زباله‌ها را مشاهده خواهید کرد. 

گرمای بالای 40 درجه تابستان برای انسان‌های سالم و در کنج خانه هم هشداردهنده است، چه برسد به زندگی میان کوهی از زباله‌؛ آن هم برای کودکی 8ساله. آلونک‌های ساخته شده در این سایت میزبان چند نفر هستند. موضوعی که قطعا باید حساسیت همه مسئولان استان را برانگیزد. به‌ویژه زندگی کودکی 8 ساله که مدرسه هم نمی‌رود. یا زباله‌گردی که به دلیل فقر و بیکاری میان این زباله‌ها زندگی می‌کند. زباله‌هایی که نزدیکی‌شان به شهر هم هشداردهنده است و باید جابه‌جا شوند. چه‌بسا اگر به جایی دور از شهر منتقل شوند، دیگر شاهد زندگی افراد در میان آنها نباشیم. 


کمک‌های درمانی و روانی به «ابوالفضل»

رئیس بهزیستی شهرستان کرمانشاه درباره «ابوالفضل. ج» کودک کاری که تصاویرش طی روزهای اخیر در فضای مجازی منتشر شده است، این‌گونه توضیح می‌دهد: این فرد برای انجام برخی آزمایش‌ها به بیمارستان فرستاده شد و اکنون در مراکز درمانی تحت درمان است. ما نگران چند مساله بودیم که قابل بازگویی نیست. این کودک زخم‌هایی روی دستش داشت و از طرفی نگران داشتن بیماری‌های عفونی بودیم. وی به مدت ۲ روز بستری شد و به دلیل داشتن مشکلات روحی و روانی به بخش روان‌پزشکی بیمارستان ارجاع داده شد و به زودی به مراکز بهزیستی ارجاع داده می‌شود.

«صفدر مظفری‌راد» می‌افزاید: این کودک خانواده دارد و به دلیل تنگناهای اقتصادی مشغول به کار است. ابوالفضل در کنار پدربزرگ و مادربزرگ خود زندگی می‌کند. پدر این کودک حدود ۶ سال پیش فوت شده و مادرش وی را ترک کرده است. در حال حاضر در حال بررسی وضعیت مادرش هستیم که بتوانیم با کمک‌های حمایتی وی را برگردانیم و فرزندش تحت حمایت مادر باشد. 


فعالیت ۲ مرکز نگهداری از کودکان کار

مظفری‌راد ادامه می‌دهد: بهزیستی ۲ مرکز نگهداری از کودکان کار و خیابانی دارد که اکنون ۳۰۰ کودک را تحت پوشش دارد. این کودکان تحت آموزش قرار می‌گیرند و از خانواده‌هایشان در صورت داشتن شرایط لازم، حمایت‌ مالی می‌شود. مرکز افق و کلینیک رهنما 2 مرکز نگهداری از کودکان کار است که دارای یک تیم مددکاری و روانکاوی است. این تیم در صورت داشتن خانواده، به سراغ خانواده این کودکان می‌رود و اگر هم به اسکان نیاز بود، شرایط نگهداری، تحصیل، تفریح و... این کودکان مهیاست. البته این کار با هماهنگی مراجع انجام می‌شود. 


درخواست از شهروندان

رئیس بهزیستی شهرستان کرمانشاه در ادامه به شماره تلفن ۱۲۳ اورژانس اجتماعی بهزیستی اشاره می‌کند و می‌گوید: مردم می‌توانند در صورت مشاهده هرگونه کودک‌آزاری ، همسر آزاری، سالمندآزاری یا سایر خشونت‌های خانگی مراتب را به خط تلفن ۱۲۳ گزارش دهند تا در اسرع وقت موضوع توسط کارشناسان اورژانس اجتماعی پیگیری شود. مراجعان ما 3 دسته‌اند: خود معرف، کسانی که از طریق مراجع قضایی، شهرداری و نیروی انتظامی تحویل می‌شوند و افرادی که توسط مطلعین از جمله همسایه و... به ما معرفی خواهند شد. 

وی با تاکید بر این‌که شناسایی و ساماندهی افراد در معرض آسیب یا آسیب‌دیده اجتماعی یکی از اقدامات بهزیستی در راستای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی است، اضافه می‌کند: آمار دقیقی از کودکان کار و خیابانی در کرمانشاه در دست نیست. 
رئیس بهزیستی شهرستان کرمانشاه از مردم می‌خواهد که کمک‌های خودشان را از طریق مراکز حمایتی به این کودکان ارائه دهند، چراکه در برخی موارد همین کمک‌ها می‌تواند زمینه‌ساز آسیب و مشکل جدی غیرقابل جبران برای کودک باشد.


زباله‌ها بی‌خطر می‌شوند 

با این‌که دانشگاه علوم پزشکی و محیط‌ زیست همواره معتقدند این زباله‌ها بی‌خطرسازی می‌شوند، اما فعالان زیست‌محیطی و مردم از وجود این حجم زباله‌ بی‌خطرسازی شده نیز در نزدیکی شهر کرمانشاه ابراز نگرانی می‌کنند. چندین سال است که مردم در انتظار به ثمر نشستن وعده و وعید مسئولان در این باره هستند.
مدیرگروه سلامت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که ۲۳ بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه مجهز به دستگاه بی‌خطرسازند، می‌افزاید: هر نوع زباله بیمارستانی ازجمله تجهیزات پزشکی، قبل از خروج از بیمارستان بی‌خطر می‌شوند. 

«امیر کرمی» با تاکید بر این‌که کرمانشاه جزو اولین استان‌هایی است که بیمارستان‌های آنها مجهز به دستگاه‌های بی‌خطرساز زباله‌های بیمارستانی شدند، می‌افزاید: قانون مدیریت پسماند در این زمینه سال ۷۸ ابلاغ شد و دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه جزو اولین دانشگاه‌هایی بود که برای خرید دستگاه غیرسوز، امحای زباله و ضدعفونی‌کننده اقدام کرد. این دانشگاه حوالی سال‌ ۸۵، 3 میلیارد تومان برای خرید چنین دستگاهی هزینه کرد. 

وی اضافه می‌کند: در آن زمان اسمی از دستگاه خردکن زباله در میان نبود و طبق قانون از دانشگاه‌ها تنها دستگاه امحا و ضدعفونی‌کننده پسماندهای بیمارستانی خواسته شده بود. در آن روزها تمام بیمارستان‌های استان مجهز به نصب دستگاه ضدعفونی‌کننده شدند که برخی از آنها دستگاه خردکن نیز داشتند. این دستگاه‌ها گران‌قیمت و وارداتی هستند. 


بهره‌مندی بیمارستان‌ها از دستگاه خردکن پسماند 

مدیرگروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی درباره بهره‌مندی بیمارستان‌ها از دستگاه خردکن پسماندهای بیمارستانی نیز این‌گونه توضیح می‌دهد: اسفند سال ۹۶ با یک شرکت برای خرید دستگاه خردکن قرارداد بسته شد اما با خروج آمریکا از برجام و بالا رفتن نرخ دلار و همچنین ۴ برابر شدن قیمت دستگاه‌ها، آن شرکت حاضر به اجرای قرارداد نشد. 

کرمی ادامه می‌دهد: در تجدید مناقصه که خیلی هم طول کشید، قرار است دستگاه‌های خردکن خریداری شود. چند روز پیش اولین دستگاه خردکن زباله به بیمارستان گیلانغرب رفت و قرار است ظرف یک ماه آینده همه بیمارستان‌ها به دستگاه خردکن زباله نیز مجهز شوند.به گفته مدیر گروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی، پسماندهای بیمارستانی اگر خرد هم نشوند، مضر نیستند، چراکه در بیمارستان‌ها در یک جعبه تحت فشار و حرارت بسیار بالا قرار می‌گیرند و بی‌خطرسازی می‌شوند. 

کرمی می‌گوید: وجود برخی اقلام و تجهیزات پزشکی در میان زباله‌ها مربوط به بیمارستان نیست. متاسفانه هر چند وقت یک بار شاهد انتشار فیلم‌ها و کلیپ‌هایی در فضای مجازی هستیم که بروزتمام مشکلات را زیر سر دانشگاه می دانند. در برخی زباله‌های خانگی نیز چنین تجهیزاتی پیدا می‌شود که نباید به اسم دانشگاه تمام شود. برخی افراد معتاد نیز از این وسایل استفاده می‌کنند و بدون بی‌خطرسازی در میان زباله‌های شهری رها می‌شوند.  

وی ادامه می‌دهد: تمامی زباله‌های بیمارستانی استان مجهز به سیستم بی‌خطرسازند و سیستم خردکن هم به‌زودی به همه بیمارستان‌ها اضافه می‌شود. بنابراین مشکلی در زمینه بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی نداریم اما این را هم قبول داریم که حجم کار زیاد است و ممکن است گاهی مشکلاتی پیش بیاید. تا امروز برای خرید، نصب و تجهیز بیمارستان‌ها به دستگاه‌های بی‌خطرساز و خردکن زباله هزینه بالایی شده است. 


پسماندهای عفونی مراکز خصوصی 

مدیرگروه سلامت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی درباره پسماندهای عفونی مراکز خصوصی، درمانگاه و مطب‌ها ادامه می‌دهد: این پسماندها از طریق ۲ شرکت خصوصی جمع‌آوری، بی‌خطرسازی و سپس دفن می‌شوند. 

وی با اشاره به این‌که پسماندهای بیمارستانی در حال حاضر در کنار محل دفن زباله قدیمی خانگی کرمانشاه به صورت جداگانه دفن می‌شوند، می‌گوید: در آنجا بلدوزر و لودر با نگهبان مستقر است. هر نوع کامیون زباله بی‌خطرسازی شده بیمارستان بعد از صورتجلسه در ترانشه‌های جداگانه حفر شده، ریخته می‌شود. سپس روی این زباله‌ها آهک می‌ریزند. 

این مسئول به مکان‌یابی جدید سایت زباله‌های بیمارستانی نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: برای راه‌اندازی سایت پسماندهای بیمارستانی کرمانشاه 10 نقطه بررسی شد که در نهایت محلی در منطقه «دم‌شمشه» به تایید نهایی رسید و در کمیته فنی با حضور نمایندگانی از دستگاه‌های مختلف از جمله استانداری، فرمانداری، محیط زیست، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و دانشگاه به تصویب رسید.

این مسئول در ادامه اضافه می‌کند: در انتخاب این نقطه نکاتی چون بافت خاک، شیب‌شناسی، هیدرولوژی، فواصل محل تا اماکن مسکونی و... برای جلوگیری از پیامدهای زیست‌محیطی و بهداشتی در نظر گرفته شده است.  وی با بیان این‌که وظیفه جانمایی بر عهده استانداری و فرمانداری است اما دانشگاه علوم پزشکی با توجه به حساسیت موضوع ۵۰ میلیون تومان برای انتخاب مشاور هزینه کرد تا از بین 10 نقطه در اطراف شهر، یک محل انتخاب شود. 
به گفته کرمی، بر اساس آخرین جلسه چند روز پیش با معاون عمرانی استاندار و کمیته مدیریت پسماند قرار شده است در اسرع وقت درباره تامین اعتبار سایت ویژه پسماند بیمارستانی مکاتبه شود. اعتبار اولیه برای اجرای این طرح بالای یک میلیارد تومان است. 

وی در ادامه تاکید می‌کند: مردم نگران زباله‌های بیمارستانی نباشند، چراکه هیچ زباله بیمارستانی بدون این‌که بی‌خطرسازی شود، از بیمارستان‌های استان خارج نمی‌شود. مشکل اساسی سایت کنونی این است که بر اثر حفر ترانشه‌های جدید برای دفن زباله‌ها، زباله‌های قدیمی ده، بیست سال پیش بالا می‌آید که در حال حاضر خطری هم ندارند ‌و به سمت کود شدن پیش می‌روند. این وضعیت هم به دلیل کمبود جا برای دفن زباله‌ها پیش می‌آید.  

سرپرست معاونت نظارت و پایش محیط‌زیست استان نیز در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که همه زباله‌ها و پسماندهای بیمارستانی در بیمارستان‌های استان بی‌خطرسازی می‌شوند، می‌گوید: زباله‌های بیمارستانی 2 نوع عادی و ویژه است که پسماندهای ویژه در محلی جدا بعد از بی‌خطرسازی دفن می‌شود.  «آذر ولی‌زاده» با اشاره به تصویب محل ویژه پسماندهای بیمارستانی بیان می‌کند: نقطه ایجاد سایت نیز مشخص شده است، اما ایجاد این سایت پروسه‌ای زمان‌بر است، چراکه کارها باید بر اساس استانداردهای زیست‌محیطی انجام شود. 


مشکل زباله‌گردها

سرپرست معاونت نظارت و پایش محیط‌زیست استان درباره سایت کنونی دفن زباله بیمارستانی ادامه می‌دهد: حدود ۶ سال پیش شهرداری یک مکان دفن موقت در اختیار دانشگاه برای دفن زباله‌های بیمارستانی قرار داد. زباله‌ها پس از امحا و بی‌خطرسازی توسط چندین شرکت به صورت اصولی در آنجا دفن می‌شوند.

وی درباره فیلم منتشر شده در فضای مجازی نیز این‌گونه توضیح می‌دهد: مشکل زباله‌گردها نه به محیط‌زیست بازمی‌گردد و نه به دانشگاه علوم پزشکی، بلکه مشکلات اقتصادی جامعه باعث شده که زباله‌گردها در کوچه و خیابان و هر مکان دیگری به کار جداسازی زباله‌ها بپردازند. به هر حال پارک محل دفن زباله نیست.‌


تبعات جدی دفن غیر‌اصولی زباله‌ها

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمانشاه می‌گوید: دفن غیراصولی زباله‌ها تبعات بسیار جدی برای سلامت جامعه و مباحث اجتماعی دارد و اداره کل محیط‌ زیست استان به عنوان مسئول حفظ محیط‌ زیست باید بر عملکرد شهرداری‌ها نظارت دقیق داشته باشد و در اجرایی شدن مصوبات کارگروه دفع پسماندهای پزشکی جدی عمل کند.  به گزارش ایرنا «مهرداد سالاری» می‌افزاید: مراقبت از سلامت مردم و حفظ بهداشت محیط از مهم‌ترین وظایف این کارگروه است. در این زمینه شهرداری‌ها به عنوان نهاد اجرایی در جمع‌آوری و دفن بهداشتی زباله‌ها مسئولیت مستقیم دارند.

وی اظهار می‌کند: با توجه به عواقب ناگوار پسماندهای بیمارستانی و پزشکی برای سلامت مردم، ضوابط و معیارهای زیست‌محیطی در امحای این پسماندها باید رعایت شود و محیط ‌زیست ناظر این روند باشد.  معاون استاندار کرمانشاه عنوان می‌کند: زباله‌های عفونی بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی باید با همکاری شهرداری و اداره کل محیط ‌زیست و دانشگاه علوم پزشکی و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی برای کاهش نگرانی مردم ساماندهی شود.  سالاری با بیان این‌که اگر جمع‌‌آوری پسماندهای شهری خوب مدیریت نشود به یک معضل زیست‌محیطی تبدیل می‌شود، می‌افزاید: بنابراین ضرورت دارد شهرداری‌ها با مدیریت صحیح، به جمع‌آوری و دفن زباله‌های خانگی و صنعتی بپردازند.