تلاش برای ثبت جهانی میراث فرهنگی همدان

فاطمه کاظمی| همدان ـ خبرنگار:


میراث تاریخی، طبیعی و فرهنگی همدان این روزها آنقدر مشکل دارد که هر دغدغه‌مندی در تلاش است کمی از بار این مشکلات کم کند. هرروز در هر گوشه از این شهر یک اثر تاریخی در معرض تخریب قرار می‌گیرد و بسیاری اوقات هم تا فعالان مدنی به خود بیایند این آثار تاریخی به دست لودرها سپرده می‌شوند.

قطع درختان و از بین‌ بردن میراث طبیعی این شهر دیگر آنقدر عادی شده است که رسانه‌ها هم کمتر به آن می‌پردازند. نکته جالب‌ و در عین حال تاسف‌آور این‌ است که وقتی اثر جدیدی از تاریخ این شهر کشف می‌شود آنقدر مسئولان دست دست می‌کنند که یا اثر از بین می‌رود یا ثبت آن به دست فراموشی سپرده می‌شود. 

به همین دلیل هفته گذشته نشست مشترکی میان علی‌اصغر مونسان رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری کشور، امیر خجسته نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی، محمدهاشم پاکیزه دهیار روستای قاسم‌آباد، حسین زندی فعال مدنی و جمعی از فعالان حوزه میراث و رسانه در مجلس شورای اسلامی برگزار شد. هدف از برگزاری این نشست طرح مسائل و مشکلات چند اثر تاریخی در استان برای معرفی به عنوان ثبت جهانی بود. 


هگمتانه ثبت جهانی نمی‌شود

یکی از آثار تاریخی استان که مشکلات آن در جلسه با مونسان مطرح شد، تپه هگمتانه بود که با اتفاقات تلخی که برای آن افتاده ثبت جهانی آن دچار مشکل شده است. حضور آهن‌فروشان و آسفالتی که سال پیش به همت شهرداری در حریم این اثر تاریخی ریخته شد از جمله عواملی‌اند که مانع ثبت جهانی این اثر شده‌اند. 

در این نشست، نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس با اشاره به ظرفیت‌های حوزه میراث فرهنگی استان بیان کرد: همدان با داشتن بیش از 1800 اثر هنوز یک اثر ثبت جهانی ندارد. 

امیر خجسته خطاب به رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کشور گفت: سال‌هاست رؤسای سازمان میراث فرهنگی کشور از ثبت جهانی هگمتانه صحبت می‌کنند، اما در عمل چنین چیزی نیست. مونسان در پاسخ به نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس اظهار کرد: تا مشکل معارضان هگمتانه رفع نشود، امکان ثبت جهانی وجود ندارد. 

وی ادامه داد: ما پرونده ثبت جهانی هگمتانه را تهیه کرده‌ایم اما باید شهرداری و استانداری مشکل آن را حل کنند. آهن‌فروشان باید از عرصه این اثر تاریخی جمع‌آوری شوند و آسفالتی که سال گذشته در عرصه و درون تپه ریخته شده است کنده شود. همچنین باید مشاغل مزاحم و ناهمگون از این محوطه انتقال داده شود. با وجود این همه معارض هگمتانه ثبت جهانی نمی‌شود. 

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کشور افزود: ایران هر سال می‌تواند یک پرونده ثبت جهانی به کمیته داوری بفرستد و این پرونده باید صد درصد کامل باشد. اگر امروز پرونده هگمتانه را بفرستیم با وجود معارض برگشت خواهد خورد و ما شانس خود را از دست خواهیم داد. همه مسئولان استان و نمایندگان باید تلاش کنند این مشکلات حل و فصل شود. 


قنات قاسم‌آباد اندر خم دریافت شماره ملی

پس از سال‌ها تلاش شورا و دهیاری روستای قاسم‌آباد، محمدحسن طالبیان معاون سازمان میراث فرهنگی و محمدرضا کارگر مدیرکل موزه‌های سازمان میراث فرهنگی کشور مجوز نخستین قنات‌موزه کشور را صادر کردند. به زودی دهیاری قاسم‌آباد با نظارت میراث فرهنگی مراحل راه‌اندازی این قنات‌موزه را آغاز خواهند کرد. 

به گفته دهیار این روستا، در مرحله اول مطالعات جامع قنات قاسم‌آباد در دستور کار دهیاری قرار گرفت که این طرح مطالعاتی در ۱۳ فصل توسط مشاور پروژه انجام شد. دهیار پرونده ثبتی قنات قاسم‌آباد را خرداد سال ۹۷ تکمیل و به سازمان میراث فرهنگی استان ارسال کرد.

این پرونده با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری استان همدان به سازمان میراث فرهنگی کشور ارسال شد و در اسفند سال ۹۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید، اما هنوز شماره ملی آن اعلام نشده است. 

لایروبی و ساماندهی این قنات از چند سال پیش به همت محمدهاشم پاکیزه دهیار این روستا و همکاری اعضای شورا آغاز شد. به اعتقاد کارشناسان و صاحبنظران حوزه قنات و سازه‌های تاریخی آبی، قنات قاسم‌آباد از منظر فرهنگی و کالبدی دارای قابلیت ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو است. 

خجسته در جلسه با مونسان با اشاره به اهمیت قنات روستای قاسم‌آباد گفت: عریض‌ترین قنات کشور در روستای تاریخی قاسم‌آباد واقع شده است اما با وجود تلاش‌های مردم این روستا و دهیاری هنوز ثبت ملی آن ابلاغ نشده است.

این قنات یکی دیگر از آثار تاریخی استان همدان است که ظرفیت ثبت جهانی دارد. ما چه در خصوص هگمتانه چه درباره قنات تاریخی روستای قاسم‌آباد کوتاه نمی‌آییم و مسئولان ارشد استان باید شرایط ثبت جهانی 2 اثر را فراهم کنند. از متولیان و مسئولان می‌خواهم که موانع موجود را برطرف کنند تا پرونده این 2 اثر بدون ایراد ارسال شود. 

مونسان در این زمینه اظهار کرد: مراحل ثبت قنات روستای قاسم‌آباد طی شده و به‌زودی شماره ثبت ملی این اثر به استان ابلاغ خواهد شد. رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کشور افزود: ما در کشور ۱۱رشته قنات داریم که به صورت مجموعه ثبت جهانی شده است. قنات روستای قاسم‌آباد پس از ثبت ملی نامزد ثبت جهانی می‌شود. 

دهیار روستای قاسم‌آباد هم در این نشست گفت: ما منتظر ابلاغ شماره ثبت ملی این قنات هستیم. برای تکمیل ثبت جهانی نیز مدت‌هاست منتظر ابلاغ این شماره هستیم و نخستین قنات‌موزه کشور را در روستای قاسم‌آباد راه‌اندازی خواهیم کرد. پاکیزه خاطرنشان کرد: روستای تاریخی قاسم‌آباد دارای ظرفیت‌های بسیاری در حوزه میراث و گردشگری است و به توجه مسئولان ارشد نیاز دارد. 


عمارت نورمهال

حسین زندی، فعال مدنی، در این نشست پس از تشریح ظرفیت‌های قنات تاریخی روستای قاسم‌آباد گفت: میراث استان همدان مظلوم واقع شده است. مدیران ارشد از جمله استاندار و شهرداری‌ها توجه چندانی به میراث فرهنگی ندارند. بیشتر نمایندگان هم اعتقادی به تاریخ و فرهنگ بومی استان ندارند. عمارت نورمهال که چندی است تحت تعرض قرار گرفته و کمیته امداد امام خمینی (ره) قصد دارد در کنار آن 2 برج بسازد، دیگر موضوع مورد بحث این جلسه بود. 

بیش از یک سال است که فعالان میراث فرهنگی برای حفظ این عمارت تاریخی که ثبت ملی نیز شده است تلاش می‌کنند و در طرف دیگر کمیته امداد تلاش می‌کند با بی‌اهمیت جلوه‌ دادن این اثر برج‌هایش را در جوار آن بسازد. اگر این اتفاق بیفتد حریم نورمهال مورد تجاوز قرار خواهد گرفت و تخریب خواهد شد. 

زندی با اشاره به موضوع عمارت نورمهال بیان کرد: یکی از آثار معماری کم‌نظیر استان این عمارت است اما با وجود نامه‌نگاری و پیگیری هنرمندان، اهالی رسانه و فعالان مدنی پس از یک سال هنوز مشکل آن حل نشده است. انتظار ما از ریاست سازمان و نمایندگان مردمی این است که مشکلات میراث فرهنگی را در استان هرچه زودتر حل کنند. 

خجسته نیز در این باره توضیح داد: ما به همه 1800 اثر تاریخی استان حساس هستیم و خوشبختانه درباره نورمهال هم مسئولان کمیته امداد امام خمینی (ره) هم شهردار پیگیر هستند بنایی در آن محل ساخته نشود و ساخت بناهای کمیته امداد به جای دیگری انتقال داده شود. 


ارائه درخواست‌ها در قالب نامه

در پایان نشست مشترک امیر خجسته، نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی و جمعی از فعالان حوزه میراث و رسانه با علی‌اصغر مونسان رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کشور، مطالبات و درخواست‌های مطرح‌شده در قالب 2 نامه به رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کشور ارائه شد. مونسان دستور پیگیری این موارد را صادر کرد. همچنین خجسته از مونسان دعوت کرد برای بازدید از قنات قاسم‌آباد، هگمتانه و عمارت نورمهال به همدان بیاید.