سهم ناکافی خراسان رضوی از بازار سوغات مشهد

وجود رقابت در بازار موجب برقراری تعادل در قیمت، امکان حق انتخاب برای مصرف‌کنندگان و نیز بهبود کیفیت تولیدات می‌شود. صنایع ‌دستی نیز از این قاعده مستثنی نیست. به گزارش ایرنا، صنایع ‌دستی ایران علاوه بر سابقه تاریخی هفت هزار ساله از تنوع، جذابیت و زیبایی خاصی برخوردار است که می‌تواند به عنوان یکی از تولیدات مهم هنرمندان ایران‌زمین در توسعه گردشگری و مبادلات فرهنگی نقش بسزایی ایفا کند. با وجود چنین الزامات و ضرورت‌هایی وجود صنایع ‌دستی چینی در بازار مشهد که سهم عمده‌ای از بازار میلیاردی سوغات را در این کلان‌شهر به خود اختصاص داده است، دردی چندین ساله است. تولید این صنایع با ماشین و بدون برخورداری از ویژگی‌های هنرهای سنتی و صنایع‌ دستی کاربرد نام صنایع ‌دستی را برای این محصولات با شک همراه می‌کند. در حالی که بیش از ۹۰ رشته هنرهای سنتی و صنایع ‌دستی و حدود ۱۰ هزار هنرمند در خراسان رضوی وجود دارد، شاهد حضور پررنگ صنایع ‌دستی محصول چین و حتی هنرهای سایر استان‌ها از جمله همدان، اصفهان و تبریز در مشهد هستیم. 


صنایع دستی غیربومی و رقابت در بازار

معاون صنایع‌ دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: صنایع ‌دستی مرز ندارد و نمی‌توانیم بگوییم چرا فلان محصول در مشهد هست یا فلان محصول بیشتر است ضمن این‌که صنایع‌ دستی بومی ما نیز در بازار استان و مشهد وجود دارد. «محمد مطیع» بیان کرد: آنچه مهم و قابل بررسی است نسبت و مقدار صنایع‌ دستی غیربومی است که می‌تواند محصولات بومی را تحت‌الشعاع قرار دهد. صنایع‌ دستی و حمایت از هنرمندان این عرصه برای ما اولویت دارد، اما باید این اصل را نیز در نظر گرفت که خریدار باید قدرت اختیار داشته باشد و مردم مختار به انتخاب محصولات تولیدی بومی یا غیربومی هستند. وی ادامه داد: رقابت موجود در عرصه صنایع‌ دستی بد نیست، اما باید حمایت از هنرمندان بومی و تولیدات آنها پررنگ‌تر شود. 

معاون صنایع‌ دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان این‌که ارزانی عامل اصلی استقبال از صنایع‌ دستی خارجی است، افزود: اگر هزینه تمام‌شده محصولات بومی کاهش یابد، ضمن حفظ کیفیت شاهد ارزان‌تر شدن این محصولات و افزایش خرید آنها خواهیم بود. مطیع با بیان این‌که معافیت مالیاتی تولیدکنندگان صنایع ‌دستی مصداق حمایت از این هنرمندان است تصریح کرد: در حال پیگیری حذف مالیات از فروشگاه‌های عرضه‌کننده صنایع ‌دستی بومی و ایرانی نیز هستیم تا در صورت تحقق آن شاهد رشد این فروشگاه‌ها باشیم. 


سهم ۱۰ درصدی صنایع ‌دستی در سبد خرید گردشگران 

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری و صنایع غذایی جهاد دانشگاهی مشهد گفت: سهم چین و هند و سایر کشورهای خارجی از سوغات مشهد تا ۴۵ درصد است. «آرش قهرمان» سهم مالی کالاهای تولید چین را از بازار سوغات مشهد در سال ۲۰۱۴ میلادی 5 هزار میلیارد ریال ذکر کرد و افزود: حتی در حوزه‌هایی که تولیدات ایرانی مزیت رقابتی دارند به وفور واردات کالاهای خارجی انجام می‌شود. وی توضیح داد: بر این اساس ۶۵ درصد مهر و تسبیح عرضه‌شده در بازار سوغات مشهد تولید چین و هند است در حالی که عرضه کالاهای خارجی به عنوان سوغات مشهد رهاورد زیارتی ندارد و در عین حال موجب ضربه زدن به اشتغال بومی می‌شود. رئیس پژوهشکده گردشگری و صنایع غذایی جهاد دانشگاهی مشهد نیز خاطرنشان کرد: ۵۵ درصد کل سوغات خریداری‌شده توسط زائران در بازار مشهد کالاهای داخلی و ۴۵ درصد کالا‌های خارجی است. 

«هادی رفیعی» گفت: سهم صنایع‌ دستی در سبد خرید گردشگران مشهد به دلیل گرانی این نوع کالا‌ها ۱۰ درصد است و هزینه برای خرید سوغات در مجموع ۱۷ درصد از سبد گردشگری را در این شهر شامل می‌شود. اصلی‌ترین کالاهای سوغات مشهد از نظر فراوانی شامل نقل و نبات، زعفران، زرشک، پوشاک و پارچه و از نظر ارزش ریالی شامل پوشاک، مواد خوراکی و صنایع ‌دستی است. وی افزود: نبود برند معتبر در عرصه تولید سوغات و بی‌توجهی به محتوای پیام کالاهای سوغات و ذائقه و پسند مشتریان از نقاط ضعف صنعت داخلی سوغات مشهد در مقابل رقبای خارجی است. رئیس پژوهشکده گردشگری و صنایع غذایی جهاد دانشگاهی مشهد ادامه داد: در این چارچوب اکثر کالاها عقبه فرهنگی مرتبط با شهر مقدس مشهد ندارند در حالی که تولید‌کننده کالای سوغات باید به این‌که گردشگر چه کالایی را به عنوان سوغات می‌خرد و همچنین تحلیل رقبا و ماهیت اصلی محصول توجه داشته باشد. رفیعی مشهد را با جمعیت انبوه زائر و مسافر دارای قابلیت برخورداری از برند تنقلات، گوهرسنگ‌ها، چرم و صنایع ‌دستی دانست و تصریح کرد: الزاما برای دستیابی به بازارهای هدف باید شرایط این کار فراهم شود تا مشتریان سوغات مشهد قادر باشند با اطمینان خاطر خرید کنند و بازار نیز از نظر اصالت محصولات شفاف شود. 


کاهش رغبت مردم به خرید صنایع ‌دستی خارجی

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز با بیان این‌که رغبت مردم به خرید کالاهای چینی و به ‌ویژه صنایع‌ دستی آن کاهش یافته است، گفت: با افزایش آگاهی مردم و توجه به امر کیفیت شاهد افزایش رغبت عمومی به خرید صنایع ‌دستی و هنرهای سنتی بومی و ایرانی هستیم. «ابوالفضل مکرمی‌فر» اعلام کرد: برای اثبات این ادعا دریافت رقم خرید محصولات صنایع ‌دستی داخلی و خارجی در استان در حال انجام است. وی با بیان این‌که تمایل جوانان به فراگیری صنایع‌ دستی از اتفاقات خوشایند این عرصه است، افزود: همه افراد با هر سن و سوادی می‌توانند وارد عرصه تولید صنایع ‌دستی شوند و این امر می‌تواند اتفاقی میمون برای جلوگیری از منسوخ شدن یا فراموشی هنرهای سنتی باشد.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی یادآور شد: سال گذشته ۶۷۰ نفر از شاغلان و ۱۹۰۰ نفر از علاقه‌مندان در این استان آموزش‌های هنرهای سنتی و صنایع‌ دستی را فراگرفتند. این تعداد در 3 ماه نخست امسال ۸۹ نفر از شاغلان و ۹۰۰ نفر از علاقه‌مندان به این هنر بودند. مکرمی‌فر با اشاره به تلاش برای برند‌سازی صنایع‌‌دستی مشهد به عنوان سوغات توضیح داد: در این زمینه استاندارد کردن رشته‌های مورد نظر برای اعلام به عنوان سوغات در دستور کار قرار گرفت. در این باره ۲ رشته فیروزه و سنگ هرکاره در 2 بخش تولید و محصول کد استاندارد گرفته‌اند و ۲ رشته دیگر نیز شامل تراش عقیق و حکاکی روی سنگ در آینده نزدیک این کد را دریافت می‌کنند. 


فروش سالانه ۵۰ میلیارد ریال سفال همدان در مشهد

با این‌که سفال «مند» در گناباد خراسان رضوی از 5 هزار سال قبل در روستایی با همین نام تولید می‌شود، فروش سفال همدان در مشهد رونق بیشتری دارد. مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی خاطرنشان کرد: سالانه معادل ۵۰ میلیارد ریال سفال همدان در مشهد به فروش می‌رود در حالی که سفال لالجین همدان قدمت هزار ساله دارد و سفال‌‌ »مند» در گناباد دارای قدمت 5 هزار ساله است. مکرمی‌فر با بیان این‌که حمایت از هنرهای سنتی و صنایع ‌دستی یکی از اولویت‌‌های مهم است، گفت: فقط راه‌اندازی پایانه فروش و پرداخت تسهیلات در این زمینه کافی نیست، بلکه هنرمندان نیز باید تلاش کنند در مسیر تولید هنر خود با خلاقیت و نوآوری اقدام به جذب سلایق مختلف کنند.

وی ادامه داد: اکنون حمایت‌های لازم در راه‌اندازی کارگاه، پرداخت تسهیلات، راه‌اندازی مجموعه‌های فروش و بازارهای عرضه صنایع‌ دستی در استان انجام می‌شود اما این هنرها و صنایع نیازمند رونق بیش از پیش هستند. سال گذشته ۱۴۰ میلیارد ریال تسهیلات در حوزه صنایع ‌دستی این استان پرداخت شد که موجب اشتغال ۶۶۷ نفر شد. مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان این‌که سالانه ۱۵۰ هزار میلیارد ریال سوغات در مشهد خریداری می‌شود، افزود: این میزان خرید در صورتی که به سوی کالاهای صنایع ‌دستی بومی و ایرانی هدایت شود می‌تواند در استان تحول خوبی را ایجاد کند. مکرمی‌فر یادآور شد: از مجموع ۶۷۰۰ روستای استان ۳۴۰۰ روستا خالی از سکنه شده است که رونق تولید صنایع ‌دستی در کنار کشاورزی در روستاها می‌تواند از مهاجرت روستاییان جلوگیری کند.