رنج برنجکاران طارم

زمستان سال گذشته هیات وزیران به پیشنهاد وزارت نیرو، کشت برنج را براساس الگوی کشت وزارت جهاد کشاورزی صرفاً در استان‌های گیلان و مازندران مجاز دانست و ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی را برای کشت برنج خارج از استان‌های مذکور در نظر گرفت. این مصوبه هیات دولت، کشاورزان شهرستان طارم استان زنجان را که سابقه طولانی در تولید این محصول با کیفیت و راهبردی دارند نگران کرده است. 

به گزارش ایرنا، این مصوبه هیات دولت به منظور مدیریت مصرف آب مطرح شد و مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان و تولیدکنندگان قرار گرفت، چراکه آنان معتقد بودند این طرح نمی‌تواند راهکار مناسبی برای مدیریت آب باشد ضمن این‌که اشتغال و معیشت کشاورزان را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. بعدها مسئولان وزارت جهاد کشاورزی اعلام کردند کشت برنج ممنوع نشده است، بلکه این وزارتخانه از کشت آن جز در ۲ استان گیلان و مازندران حمایت نخواهد کرد. 

طبق اذعان کارشناسان جهاد کشاورزی استان زنجان، ارتفاع منطقه طارم از سطح دریا بیشتر از استان‌های گیلان و مازندران است و به همین‌ دلیل رطوبت در این شهرستان وضعیت مطلوب‌تری دارد و به نقطه اشباع نمی‌رسد، در نتیجه میزان بیماری‌های قارچی نیز کمتر از مناطق شمالی‌ است و این امر به میزان مرغوبیت محصول برنج می‌افزاید و موجب می‌شود برنجکاران در مرحله داشت از سموم کمتری استفاده کنند. همچنین رعایت تناوب کشت و کاهش سطح بیماری‌ها و آفات، حاصلخیزی خاک و زاویه تابش نور از دیگر مواردی است که بر میزان کیفیت ارقام کشت‌شده در طارم می‌افزاید. 

کشت برنج در شهرستان طارم از زمان‌های دور در حاشیه رودخانه قزل‌اوزن متداول بوده است. براساس قانون، برنجکاران این منطقه دارای حقابه مشخص هستند و سال‌ها آب مورد نیاز خود را از قزل‌اوزن تامین کرده‌اند و برنج کاشته‌اند، اما با ممنوعیت کشت برنج در استان زنجان، اقتصاد و زندگی ۱۳۰۰ بهره‌بردار برنج این شهرستان که در شالیزارهای آبا و اجدادی خود به کشت‌وکار برنج مشغولند به مخاطره افتاده است. 

با وجود این بسیاری از کشاورزان طارم و تشکل‌های کشاورزی فعال در شهرستان خواستار اجرای قانون توزیع عادلانه آب در طارم هستند تا کشاورزان این شهرستان در مواقع بحرانی با مشکل کم‌آبی مواجه نشوند. 


محدودیت کشت

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان طارم گفت: کشت برنج به دلیل کمبود شدید آب در سال‌های اخیر در کل کشور به جز استان‌های گیلان، مازندران و گلستان ممنوع شده و این موضوع در مورد شهرستان طارم نیز ابلاغ شده است. 

مجتبی اسکندری در مورد محدودیت‌های اعمالی کشت برنج در طارم بیان کرد: در این زمینه مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان اقداماتی انجام داده است از جمله تحویل ندادن کودهای یارانه‌دار برای کشت برنج، بیمه نکردن برنج، پرداخت نکردن تسهیلات مکانیزاسیون و همچنین تلاش برای معرفی محصولات جایگزین برنج در اراضی حاشیه رودخانه قزل‌اوزن. 


ابلاغ بخش‌نامه

دبیر انجمن برنج ایران با بیان این‌که مجلس با تصویب طرح ممنوعیت کشت برنج در استان‌های غیرشمالی موافقت نکرده است، گفت: این طرح برای اجرای قانونی به مصوبه مجلس نیاز دارد و در حال حاضر هیچ قانونی مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در ۱۴ استان به جز استان‌های گیلان و مازندران از طرف مجلس شورای اسلامی تصویب نشده است. 

جمیل علیزاده شایق اظهار کرد: وزارت جهاد کشاورزی ابتدا بحث ممنوعیت کشت برنج را اعلام کرد که بعد با توجه به حاشیه‌ها و مشکلات پیش‌آمده، بحث ممنوعیت را با محدودیت کشت برنج به جز در ۲ استان گیلان و مازندران جایگزین کرد. 

وی در مورد چگونگی ابلاغ این طرح توضیح داد: ۲ وزارتخانه نیرو و جهاد کشاورزی با هماهنگی هم این طرح را به مجلس بردند تا به قانون تبدیل شود که این اتفاق نیفتاد و مجلس با آن موافقت نکرد. اکنون این موضوع فقط از طریق بخش‌نامه از طرف این ۲ وزارتخانه با موضوع ارائه ندادن خدمات به برنجکاران این مناطق ابلاغ شده است. 

دبیر انجمن برنج ایران افزود: اکنون همه برنجکاران این مناطق تمامی نهاده‌های مورد نیاز خود را به صورت آزاد تهیه می‌کنند و از حمایت دولتی بهره‌‌مند نیستند. شایق یادآور شد: مسئولان استانی تامین آب مورد نیاز را شرط اصلی کشت برنج عنوان کرده‌اند و با توجه به بارش‌های چشمگیر و فراوان ابتدای سال جاری تمامی استان‌ها به کشت برنج مبادرت کرده‌اند. هم‌اکنون کشاورزان هرجا که ببینند آب به اندازه کافی وجود دارد برنج می‌کارند و هرجا مشکل کم‌آبی وجود داشته باشد از کشت این محصول صرف نظر می‌کنند. 


افزایش تولید

دبیر انجمن برنج ایران با اشاره به افزایش 5 درصدی تولید برنج در سال جاری گفت: با توجه به وضعیت آبی مناسب در سال جاری، محصول برنج در بیشتر استان‌های کشور کشت شده است. پیش‌بینی می‌شود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن برنج سفید در کشور تولید و روانه بازار شود به طوری که در سال ۹۸ به واردات برنج نیاز نخواهیم داشت. 

وی خاطرنشان کرد: مسئولان در چنین شرایطی باید برنامه‌ریزی‌های لازم را برای صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی اعمال کنند، بنابراین طرح ممنوعیت کشت برنج در ۱۴ استان از اساس کار اشتباهی است، چراکه نمی‌توان ممنوعیت کشت را به کشاورزان تحمیل کرد. 

شایق توضیح داد: اعمال محدودیت کشت گیاهان پرآب‌بر با توجه به کمبود منابع آبی در اقصی نقاط کشور کار مثبت و قابل قبولی است، اما متاسفانه این بحث نیز در عمل تحقق پیدا نکرده است. همچنان کشت‌ بسیاری از این محصولات که در مقایسه با برنج به آب بیشتری نیاز دارند در کشور رواج دارد. 

این مسئول با بیان این‌که نیاز آبی برنج کمتر از مقدار مصرف فعلی است، یادآور شد: بدون شک با مدیریت بهینه مصرف آب و همین‌طور استفاده از ارقام با نیاز آبی کم می‌توان مصرف آب این گیاه را در کشور تقلیل داد. 


طرح بدون کارشناسی

دبیر انجمن برنج ایران در ادامه با عنوان این‌که ممنوعیت کشت برنج به جز استان‌های شمالی بدون مطالعه و کار کارشناسی بوده است، گفت: امکان زراعت برنج در برخی از مناطق بدون کمترین آسیب و لطمه به منابع آبی زیرزمینی وجود دارد، ولی متاسفانه همه استان‌ها در قالب طرح مزبور به یک چشم دیده شده‌اند. 

شایق در مورد راهکار مناسب برای برون‌رفت از این موضوع تصریح کرد: اکنون در برخی مناطق کشاورزان به دنبال کشت‌هایی رفته‌اند که آب کمتری مصرف می‌کند مثلا در خوزستان کشت این محصول به روش خشکه‌کاری انجام می‌شود و قرار است در استان‌های دیگر هم که دچار محدودیت آب هستند، روش خشکه‌کاری ترویج داده شود. 


آب قزل‌اوزن روانه گیلان می‌شود

مسئول امور حقوقی و نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان در مورد کمبود آب برای کشت برنج در طارم گفت: شهرستان طارم با توجه به شرایط جغرافیایی و داشتن ۲۲ رودخانه دائمی و رودخانه قزل‌اوزن، یکی از مناطق با منابع عظیم آبی در کشور محسوب می‌شود که در نوع خود بی‌نظیر است. 

محمدعلی رحمانی هزارود اظهار کرد: متاسفانه با این همه منابع عظیم آب در شهرستان، هیچ نوع مهار و مدیریتی در این بخش اتفاق نیفتاده و همه آب تولیدی در شهرستان به همراه آب رودخانه قزل‌اوزن روانه سد منجیل و در نهایت استان گیلان می‌شود. 

وی ادامه داد: کشاورزان طارم که از عوامل اصلی تولید محصولات کشاورزی و باغی در استان زنجان به شمار می‌روند، بسیار نگران موضوع ممنوعیت کشت برنج هستند و به نوعی آینده معیشتی خود را در خطر می‌بینند. 

مسئول امور حقوقی و نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان افزود: در حال حاضر بیشتر بستر رودخانه قزل‌اوزن در شهرستان طارم از طرف امور منابع آب در قبال دریافت مبالغی به مردم واگذار شده و مردم آن را تصرف کرده‌اند که خود یکی از عوامل اصلی کمبود آب و ایجاد تنش آبی در شهرستان است که به رسیدگی نیاز دارد. 

رحمانی هزارود از مسئولان استانی و شهرستانی خواست با توجه به تولید آب فراوان در این شهرستان، از حقوق کشاورزان آن و کشت برنج که سابقه طولانی در تاریخ این شهرستان دارد حمایت‌ کنند.