شکاف سیاسی در ترکیه

حزب عدالت و توسعه، از روزهای درخشانش فاصله گرفته و «نارضایتی گسترده» اعضای آن، نه‌تنها از کارآمدی آن کاسته که امکان یک انشقاق بزرگ را هم در آن ایجاد کرده است.
احمد داووداوغلو که پیش‌تر در کنار رجب طیب اردوغان از رهبران این حزب به شمار می‌رفت، در گفت‌وگو با فایننشال‌تایمز گفته است که فاصله گرفتن عدالت و توسعه از ارزش‌های بنیادین آن، نارضایتی عمیقی در هسته هواداران و همینطور اعضای رده‌بالای آن ایجاد کرده است.
داووداوغلو ضمن اشاره به اینکه عدالت و توسعه روزگاری به‌ «عدالت، آزادی، آزادی اندیشه و آزادی ابراز عقیده» معروف بوده به فایننشال تایمز گفته است: «در 3 سال گذشته، چیزی که من شخصا مشاهده کرده‌ام این است که ارزش‌های اصولی‌ای که ما در تمام زندگی‌مان به آنها احترام می‌گذاشتیم نادیده گرفته شده‌اند.» داووداوغلو، رئیس حزب عدالت و توسعه بوده و در سال2016 بعد از جدال قدرت با اردوغان از سمت خود استعفا داده‌است.

او گفته است که «نهادهای ترکیه» در حال ضعیف شدن هستند و چرخش به سیستم ریاست‌ جمهوری که قدرت بی‌سابقه‌ای در اختیار اردوغان قرار داده به ساختارهای اساسی ترکیه آسیب وارد می‌کند.
داووداوغلو ‌یکی از چهره‌های شاخص عدالت و توسعه که در سال2002 قدرت را در ترکیه قبضه کرد، یکی از دو چهره شناخته‌شده‌ای است که بعد از انتخابات استانبول به‌صورت علنی از حزب انتقاد کرده است. حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری استانبول، بزرگ‌ترین شهر ترکیه و آنکارا، پایتخت کشور، شکست خورد.
نخست‌وزیر سابق ترکیه سکوتش را در آوریل (بهار امسال) با یک مقاله انتقادی 4هزار کلمه‌ای شکست و از مسیری که حزب عدالت و توسعه در پیش گرفته است انتقاد کرد. چندی پیش، علی باباجان، وزیر سابق اقتصاد ترکیه که نفوذ زیادی دارد، گفت، از عضویت در حزب استفعا می‌دهد چون ترکیه به یک «چشم‌انداز جدید برای آینده» نیاز دارد.
چنین انتقادهایی از کهنه‌کاران حزب در شرایطی که اردوغان با یک بحران اقتصادی شدید درگیر است و تنش‌هایی با غرب دارد، چالش‌های جدیدی برای او ایجاد می‌کند. او با عصبانیت به چشم‌انداز انشقاق در حزب واکنش نشان داده و هفته پیش گفته است‌: «آنهایی که در چنین اعمال خیانتکارانه‌ای مشارکت می‌کنند بهای سنگینی پرداخت خواهند کرد.»
داووداوغلو که همچنان یک عضو رسمی حزب است گفته که همچنان «احساس مسئولیت می‌کند» تا اصلاحات را درون حزب مهیا کند اما امید‌چندانی به این کار ندارد. در میان مخالفان فعلی ترکیه، افراد زیادی هستند که با بدبینی به داووداوغلو و راه‌حلش برای مشکلات کشور نگاه می‌کنند. بسیاری او را به‌عنوان معمار سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه، مسئول انزوای منطقه‌ای ترکیه بعد از بهار عربی می‌دانند. برخی دیگر معتقدند زمانی که او دولت را در سال2016 ترک کرد، ‌وضعیت حقوق بشر و آزادی عقیده در ترکیه بسیار بدتر از پیش بود.

داووداوغلو البته بارها از عملکرد خود در دوران نخست‌وزیر دفاع کرده است؛ «من از بسیاری از روزنامه‌نگاران دفاع کردم. من بارها گفتم ایده‌ها و آزادی باید مورد احترام قرار بگیرد.»
در چنین شرایطی است که طفره رفتن او از محکوم کردن حبس صلاح‌الدین دمیرتاش، از رهبران مخالفان کرد که 3سال را به‌خاطر اتهام‌های تروریستی پشت میله‌های زندان بوده است، لیبرال‌ها را چندان متعجب نمی‌کند. داووداوغلو درباره دمیرتاش گفته است: «او 6‌ماه بعد از اینکه من استعفا دادم زندانی شد؛ بنابراین من مسئول نیستم. این پرونده قضایی است. (در چنین پرونده‌هایی) من نمی‌توانم کاری بکنم.»
با وجود شکست‌های اخیر حزب حاکم، اردوغان همچنان محبوب‌ترین چهره سیاسی ترکیه است. براساس یک نظرسنجی که اخیرا انجام شده، 80درصد رأی‌دهندگان حزب عدالت و توسعه گفته‌اند که هرگز از حزبی که توسط داووداوغلو تاسیس شود حمایت نخواهند کرد. در همین نظرسنجی مشخص شده است که اگر باباجان که از پیوستن به داووداوغلو سرباز زده، حزب تشکیل دهد، بیشتر مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

نخست‌وزیر سابق ترکیه گفته است که سیاستمداران به‌جای پیروی از شرایط جامعه، ‌باید شرایط جدیدی ایجاد کنند و گفته است که هدفش ایجاد شرایط جدید سیاسی در ترکیه است؛ «چیزی که ما نیاز داریم یک فضای روانی جدید برپایه باز بودن جامعه، آزادی، شفافیت و ابراز عقیده بدون ترس است.»
او گفته است زمانی که تصمیم گرفت صدایش را به دیگران برساند، هیچ‌کدام از رسانه‌های اصلی ترکیه حاضر نشدند صدای او را منعکس کنند.
3روزنامه‌نگار منتقد دولتی که ابتدای‌ماه جاری در یک برنامه در یوتیوب با داووداوغلو مصاحبه کرده‌اند بعدا متوجه شدند که بخش ترک زبان اسپوتنیک، -‌شبکه دولتی روسیه - همکاری با آنها را قطع کرده است. این کار، نشانه‌ای آشکار از نزدیکی آنکارا و مسکو بعد از خرید سامانه پدافندی اس-400توسط ترکیه به‌شمار می‌رود. داووداوغلو گفته است که او عامدانه به‌دنبال بحث درباره مسائلی مانند فساد و پارتی‌بازی است چون اگر او به‌عنوان یک نخست‌وزیر سابق بترسد، ‌شهروندان هرگز نخواهند توانست حرف بزنند؛ «اگر از حرف زدن و فکر کردن بترسید، هیچ راه‌حلی حاصل نخواهد شد.»


   پروفسور احمد داووداوغلو

 احمد داووداوغلو که در سال1959 در آناتولی مرکزی به دنیا آمده، یک استاد دانشگاه سابق است که دوست دارد خودش را «پروفسور» معرفی کند. او در سال2002 مشاور حزب عدالت و توسعه و در سال2009 وزیر امورخارجه کشورش شد.
او در سال2010 در لیست 100متفکر برتر دنیا از نگاه فارین پالیسی، در رده هفتم قرار گرفت. با این حال بعدها، بسیاری او را به‌خاطر انزوای ترکیه بعد از بهار عربی مقصر دانستند.
در سال2014، وقتی که رجب طیب اردوغان به‌عنوان نخستین رئیس‌جمهور منتخب ترکیه انتخاب شد، او به‌عنوان نخست‌وزیر شروع به کار کرد. در سال2016 اما در پی اختلاف با اردوغان از سمت خود استعفا کرد. داووداوغلو در نامه استعفایش نوشته بود: «تا آخرین نفس روابط وفادارنه با رئیس‌جمهورمان را حفظ خواهم کرد.»