آب‌تنی در آغوش مرگ

بهناز عبداللهی | قزوین ـ  خبرنگار :


مدت‌هاست کانال‌های آب کشاورزی به عنوان شریان‌های حیات دشت قزوین جان مردم این استان را می‌گیرد. چه بسیار افرادی که با دیدن تصویر راکد و زلال آب در کانال‌های آب کشاورزی تن به آب می‌دهند و گروه‌های امداد و نجات بعد از ساعت‌ها جست‌و‌جو پیکر بی‌جانشان را در پایین‌دست شهر از آب می‌گیرند. 

این داستان تکراری تابستان‌های داغ دشت قزوین است. هر سال به طور میانگین 25 نفر با نزدیکی به مسیر‌های بالادست رودخانه و کانال‌های آب کشاورزی به دلایلی چون شنا و آب‌تنی، شست‌وشوی دست و صورت یا حتی سلفی گرفتن جان خود را از دست می‌دهند. 

نصب تابلوهای هشداردهنده در این سال‌ها نتوانسته است مردم و مسافران را از نزدیکی به کانال‌های آب کشاورزی و هوس آب‌تنی بازدارد. از سوی دیگر تامین هزینه بالای فنس‌کشی کل دیواره‌های این کانال‌ها برای شرکت آب منطقه‌ای استان و جهاد کشاورزی به عنوان متولیان امکان‌پذیر نیست. 

در استان قزوین بیش از 2700 متر بستر رودخانه‌ای و 1200 کیلومتر کانال‌های اصلی و فرعی آب برای انتقال آب سد طالقان به مزارع، باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی وجود دارد که به گفته کارشناسان یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های منسجم آبیاری کشور محسوب می‌شود. 

بیشترین آمار تلفات غرق‌شدگی در مسیر رودخانه و سد زیاران و رودخانه‌ها و کانال‌های آب کشاورزی روستایی از جمله روستاهای خوزنان، فالیزان، جزمه و دارالسرو ثبت شده است به نحوی که فقط در یک سال در یک مسیر کوتاه 14 تن در کانال‌های آب جان خود را از دست دادند. 


فرهنگ‌سازی

یدالله ملکی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین، هرگونه کم‌کاری در این زمینه از سوی شرکت متبوعش را رد کرد و به همشهری گفت: تا زمانی که فرهنگ‌سازی نشود به هر میزان که هزینه شود باز هم غرق شدن افراد در کانال‌های آب کشاورزی و رودخانه‌ها اجتناب‌ناپذیر است. 

وی ادامه داد: شرکت آب منطقه‌ای با احساس مسئولیت خود در این زمینه ضمن شناسایی مناطق حادثه‌خیز و تعیین حریم ۵۰۰ متری تلاش کرد از ورود افراد به کانال‌ها در مناطق پرخطر جلوگیری کند. از اقدامات انجام‌شده در این زمینه می‌توان به نصب تابلو هشداردهنده، نصب گاردریل، نصب بنر و توزیع اطلاعیه در مناطق و رسانه‌های گروهی برای حساس کردن مردم اشاره کرد. 

ملکی با اشاره به ناممکن بودن فنس‌کشی کل شبکه آبیاری در استان افزود: طول کانال‌های آب ۱۲۰۰ کیلومتر است که با احتساب دو طرف کانال مجموعا ۲۴۰۰ کیلومتر برای عموم قابل دسترس است که حتی با صرف هزینه‌ چند صد میلیارد تومانی نیز امکان نصب گاردریل وجود ندارد. حتی اگر این کار انجام شود، باز هم عده‌ای که قصد شنا دارند به راحتی قادر به شنا خواهند بود بنابراین فقط باید مردم همراهی کنند. 


هزینه ایمن‌سازی 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین به هزینه 30 میلیارد ریالی این شرکت در سال گذشته برای نصب گاردریل در مسیرهای پرخطر اشاره کرد و گفت: برخلاف اظهار نظرات برخی مسئولان اعتبارات ایمن‌سازی کانال‌های آب در بخش‌های دیگر هزینه نشده است. 

وی با شرح مشکلات ایجادشده برای کشاورزان منطقه و گروه‌های امدادی بعد از هر حادثه خاطرنشان کرد: بعد از هر حادثه برای خارج کردن جسد تا چند روز باید آب کانال قطع شود که این کار نیز برای ۳۰ هزار کشاورز بهره‌بردار در طول مسیر بسیار مشکل‌ساز است. گاهی بی‌توجهی افراد نه تنها جان آنها را می‌گیرد بلکه کشاورزان، تیم‌های امدادی و دستگاه‌های زیادی را درگیر می‌کند. 


استفاده از استخر

مجتبی منتظری مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی قزوین با اشاره به کاهش چشمگیر حوادث غرق‌شدگی در استان طی سال جاری گفت: رفتن کنار رودخانه‌ها یکی از فرهنگ‌های دیرینه مردم در آغاز فصل گرماست. از سوی دیگر تعطیلی فضاهای آموزشی نیز مزید بر علت می‌شود که این حوادث تکرار شود هرچند در سال‌های اخیر در حوزه فرهنگ‌سازی اقدامات خوبی انجام شده است، ولی هنوز تا رسیدن به شرایط ایده‌آل باید تلاش بیشتری شود. 

وی با بیان این‌که قزوین یک شهر ساحلی نیست توضیح داد: این تعداد مرگ بر اثر غرق شدن با جمعیت این استان سازگار نیست. مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی قزوین از مردم خواست در صورت نیاز به تفریح‌های آبی از استخرهای داخل شهر استفاده کنند. 

منتظری با اشاره به حوادث رانندگی در کنار کانال‌های آب تصریح کرد: در برخی موارد علت حادثه استفاده از جاده‌های کنار کانال است. عمدتا این جاده‌ها خاکی هستند و در صورت بارندگی بسیار لغزنده خواهند بود به همین دلیل بسیار مشاهده شده موتور یا خودرویی به علت شیب زیاد و لغزنده بودن به داخل کانال کشیده شده است. 


شکل فیزیکی کانال‌ها 

مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی قزوین با اشاره به مشخصات کانال‌های آب در استان یادآور شد: کانال‌های آب به شکل ذوزنقه‌ای است تا بتواند آب را با سرعت بالا در دشت مسطح قزوین به زمین‌های کشاورزی برساند. سطح آب مساحت ۸ متری و کف آن ۴ متری است به همین دلیل در نظر اول آب راکد و بسیار آرام دیده می‌شود در حالی که سرعت آب در پایین کانال تا حد بسیار زیادی بالاست و به همین علت بسیاری از افراد در هنگام شنا کردن در کانال‌ها غرق می‌شوند. 

وی افزود: سرعت آب معمولا در این کانال‌ها نزدیک به ۸ مترمکعب بر ثانیه است که همین فشار زیاد و شکل ذوزنقه‌ای کانال سبب می‌شود تا فرد در مدت زمان بسیار کمی جان خود را از دست بدهد. از سوی دیگر آب کانال بسیار سرد است که سبب گرفتگی عضلات و شوکه شدن ناگهانی فرد می‌شود. حتی شناگران ماهر نیز به سختی می‌توانند در این وضعیت جان سالم به در ببرند. 

منتظری اعلام کرد: برای حفظ سرعت آب، سیفون‌ها و دریچه‌هایی داخل کانال وجود دارد که برخی از سیفون‌ها یک مرتبه جریان آب کانال را ۱۵ متر به عمق زمین می‌فرستد و بعد از طی مسافتی در عمق ۱۵ متری آب دوباره به سطح بازمی‌گردد که مواجهه با این سیفون‌ها بدون شک فرد را از پا خواهد انداخت. 


تامین اعتبار برای ایمن‌سازی رودخانه زیاران

فرماندار آبیک در گفت‌و‌گو با همشهری با اعلام تامین اعتبار برای ایمن‌سازی و فنس‌کشی بخشی از مسیرهای پرخطر گفت: در کمیته برنامه‌ریزی این شهرستان، برای ایمن‌سازی و فنس‌کشی بخشی از رودخانه زیاران و برخی نقاط پرخطر دیگر اعتباری پیش‌بینی شده است که باید شرکت آب منطقه‌ای آن را جذب و عملیات اجرایی آن را به‌سرعت آغاز کند. 

شهرام احمدپور با اشاره به افزایش دبی آب به دلیل بارندگی‌های اخیر توضیح داد: با توجه به حجم زیاد آب در رودخانه و کانال زیاران لازم است مردم به علائم و تابلوهای هشداردهنده در مسیر رودخانه زیاران و شبکه آبیاری دشت قزوین در محدوده روستای زیاران توجه کنند. 

وی با اشاره به اقدامات فرهنگی انجام‌شده توسط دهیاری‌ها در زمینه جلوگیری از ورود مردم و مسافران به حریم رودخانه زیاران و کانال‌های آب کشاورزی خاطرنشان کرد: بی‌توجهی به هشدارها و علائم هشداردهنده عامل اصلی تلفات در این سال‌ها بوده است. مردم و مسافران برای تفریح در مکان‌های امن اتراق کنند و از آب‌تنی در کانال‌ها و رودخانه به شدت بپرهیزند. 

فرماندار آبیک افزود: در تمام نقاط حادثه‌خیز و مسیر راه‌ کانال‌های آب کشاورزی شهرستان آبیک نیوجرسی و گاردریل نصب شده است و تابلوهای هشداردهنده هم در مسیرهای مورد نیاز وجود دارد، اما تا مردم خود به هشدارها توجه نکنند اقدامات ایمنی جوابگو نخواهد بود.