یادداشت
ماه بی‌مرگی و جاودانگی
میرجلال‌الدین کزازی
نویسنده و استاد دانشگاه
امرداد یا درریخت کوتاه‌شده آن مرداد، نام دومین ماه از ماه‌های تابستان است. در گاهشماری ایرانی، این نام در جهان‌بینی زرتشتی نام واپسین امشاسپند است. امشاسپندان 6 فرشته بزرگ در آیین زرتشتی‌اند که به‌راستی 6ویژگی بنیادین اهورامزدا را آشکار می‌دارند یا به سخنی دیگر در آنها به نمود آمده و نمادینه شده است.
امشاسپندان دیگر یکی بهمن است و دیگری اردیبهشت و پس از آن شهریور و در پی شهریور، سپندارمز و سرانجام خرداد و امرداد. این 6 فرشته بزرگ با اهورامزدا 7 سپندان سپندیا پاکان پاک را در باورهای پیشین ایرانی پدید می‌آورند. امرداد در زبان اوستایی امرتات بوده است؛ این نام از دو پاره ساخته شده است؛ یکی اَ دیگر مرتات یا درریخت پارسی آن مرداد. مرداد با مرگ، با مردن، حتی با مرد به معنی انسان هم‌ریشه است. اَ پیشاوندی است که در آغاز واژه آورده می‌شود و معنای آن را یکسره دگرگون یا به گفته‌ای روشن‌تر و رساتر وارونه می‌گرداند، پس معنای این نام بی‌مرگ است. پیش از امرداد آنچنان که گفته آمد امشاسپندی جای دارد که آن را خرداد می‌نامیم. خرداد در معنای رسایی و بوندگی (کمال) است. این پیشی و پسی بیهوده نیست. اگر بخواهیم راز آن را بگشاییم، می‌توانیم بر آن بود که نامیرایی و جاودانگی در گرو بوندگی است. آدمی می‌میرد؛ به همان سان که زمانی به جهان می‌آید، زمانی نیز از جهان می‌بایدش رفت. اگر آدمی بتواند از زمان بسیار کوتاه زندگی خویش به گونه‌ای بهره ببرد که به بوندگی و کمال دست یابد به جاودانگی، نامیرایی و امردادی خواهد رسید.
پیداست که این جاودانگی به تن بازنمی‌گردد یا به زندگی در گیتی. ویژگی جان، مینوی بودن است. این اندیشه از کهن‌ترین روزگاران در سامانه‌های اندیشه‌ای ایرانی به ویژه دبستان‌های راز و آیین‌های نهان‌گرایی همچنان پایدار مانده است. رهروان رازآموز که در پی رسیدن به خداوندند، هنگامی که از تن و من می‌رهند مانند سایه‌ای که در فروغ فرومی‌پاشد و از میان می‌رود در آفریدگار ناپیدا می‌شوند، به جاودانگی دست می‌یابد، یا به گفته‌ای دیگر در پی فنای فی‌الله به بقای بالله می‌رسند. به هر روی امرداد واپسین امشاسپندان است.
آرمان آدمی و به همان سان جهان آفرینش از نگاهی فراخ‌تر، رهایی از چنگ مرگ و نابودی است و راه بردن به جاودانگی و نامیرایی. هفتمین روز مردادماه، مرداد روز نامیده می‌شود. بر پایه هنجار و آیینی در فرهنگ ایرانی، هنگامی که نام روز با نام ماه برابر می‌افتد، ایرانیان برخود بایسته می‌دانند که جشنی بزرگ را بیارایند و سامان دهند. این جشن که در این ماه برگزار می‌شده است، جشن امرداد نام داشته است.
ایرانیان مانند پاره‌ای از جشن‌های بزرگ، بیرون از خانه این جشن را در دشت‌های فراخ بر‌می‌گذاردند. من شایسته می‌دانم فرارسیدن امرداد را که ماه بی‌مرگی است، به همان سان جشن امردادگان را به همه ایرانیان فرخباد بگویم و از درگاه یزدان پاک آرزو برم که بتوانند به جاودانگی دست یابند؛ حتی اگر این جاودانگی و این امردادی به‌نام باشد. کسانی که درست و به آیین در جهان می‌زیند، پس از مرگ در نام نیک که در یادها می‌ماند، جاودانه خواهند شد.
در همینه زمینه :
بوک مارک
فرهنگ و زندگی
