اجبار اکابر و تعطیلی سفارت

سینا رحیم‌پور

یک سال از وقایعی که استبداد رضاشاه را بیش از پیش نمایان کرده بود، می‌گذشت. ماجرا به اجبار کلاه‌شاپو و کشف حجاب اجباری و مقاومت مردم در برابر این تصمیمات برمی‌گشت؛ مقاومتی که به قیام گوهرشاد و کشته و زخمی‌شدن نزدیک به 2هزار نفر منجر شد. بعد از این وقایع بود که محمدعلی فروغی و تعدادی از مدیران دولتی به اتهام‌های مختلف از کار، برکنار و عده‌ای نیز بازداشت شدند. پهلوی اول، تحمل مخالف را نداشت؛ به همین دلیل در سال1315 نیز تعدادی از مدیران کشور به بهانه‌های مختلف، از کار، برکنار یا بازداشت شدند. سریال نارضایتی مدیران از شاه پهلوی بعد از فرار سرلشکر آیرم ـ رئیس شهربانی کشور ـ به اروپا، به خودکشی یکی از وزرای دولت هم رسید.

می‌گویند داور یکی از وزرای دولت فروغی در این سال به‌خاطر توهین‌های رضاشاه خودکشی کرد. در این سال محمود جم که بعد از غضب شاه علیه محمدعلی فروغی به نخست‌وزیری رسیده بود، پروژه‌های ناتمام دولت‌های پیش از خود را جلو برد و برخی از آنها مانند راه‌آهن تهران ـ شمال را به بهره‌برداری رساند. در این سال نارضایتی مردم از فشار‌های حکومت ادامه داشت اما دیگر نه رسانه‌ها قدرت نوشتن درباره وقایع کشور را داشتند و نه مسئولان، قدرت پیگیری خواسته‌های مردم را. بخشی از مهم‌ترین وقایع این سال در ادامه می‌آید.

سفارت تعطیل!

یکی از وقایع مهم این سال در روابط بین‌الملل ایران با سایر کشور‌های دنیا، مربوط به تعطیلی سفارت و کنسولگری‌های ایران در آمریکاست. داستان از این قرار است که بنا بر اسناد تاریخی، پلیس آمریکا، وزیر مختار ایران در آمریکا را به بهانه سرعت و بدون احترام به مصونیت سیاسی، متوقف و چند ساعت بازداشت می‌کند. خبر به ایران می‌رسد و دولت ایران به خاطر این بی‌احترامی، سفارت و کنسولگری‌های خود را در این کشور تعطیل می‌کند و روابط سیاسی ایران و آمریکا قطع می‌شود.

شروع به کار بانک ملی در عمارت جدید

پس از چندین سال، سرانجام کار ساخت عمارت بانک ملی به پایان رسید و مراسم افتتاح این عمارت با پذیرایی امیر خسروی ـ مدیرکل این بانک ـ برگزار شد. بعد‌ها تصویر سردر این بنا روی اسکناس‌های دوران پهلوی اول و دوم نقش بست و به‌عنوان یک نماد ملی در خیابان فردوسی شناخته می‌شد. این بنا در سال1379 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

راه‌آهن به شمال رسید

یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت‌ها در دوران پهلوی، پرداختن جدی به مسئله شبکه ریلی ایران بوده است. پس از راه‌اندازی راه‌آهن شمال به جنوب، در این سال نوبت به راه‌اندازی راه‌آهن تهران به شمال رسید که در 14اردیبهشت این سال، به طول 130کیلومتر افتتاح شد و به بهره‌برداری رسید. نکته جالب این است که ساخت راه‌آهن تهران به شمال، ده‌ها سال طول کشید و در این مسیر، ده‌ها پل و تونل برای ایجاد خط آهن احداث شد.

درگذشت آیت‌الله مؤسس

شیخ‌الاسلام ‌عبدالکریم ‌حائری ‌مهرجر‌دی میبدی معروف به عبدالکریم ‌حائری‌یزدی ـ مرجع بزرگ جهان تشیع و بنیانگذار و مؤسس حوزه علمیه قم ـ در این سال و در 77سالگی دارفانی را وداع گفت. حائری از روحانیان صاحب نفوذ بین مردم و روحانیان ایران بود و شاگردانی چون امام‌خمینی(ره) را تربیت کرد. همزمان با اعلام خبر رحلت او، دولت عزای عمومی اعلام کرد و بازاری‌ها به احترام او 3روز بازار را تعطیل کردند.

خودکشی وزیر با تریاک

علی‌اکبر داور را می‌توان یکی از تاثیرگذارترین دولتمردان دوران پهلوی اول نامید. او از رجال سیاسی دوره رضاشاه بود که در پست‌های وزیر مالیه و در کابینه محمدعلی فروغی به عنوان وزیر معارف (فرهنگ) و وزیر عدلیه (دادگستری) انجام وظیفه کرد و به بنیادگذار دادگستری نوین ایران معروف شد. ایجاد نظام قضایی در کشور، تأسیس «اداره ثبت احوال»، تدوین «قانون ثبت اسناد»، «قانون ثبت املاک»، «قانون ازدواج و طلاق» و تأسیس بیمه ایران را می‌توان از مهم‌ترین دستاوردهای داور عنوان کرد. داور در این سال از دنیا رفت. بر سر نوع مرگ او اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای دلیل مرگ او را سکته قلبی عنوان می‌کنند و عده‌ای دیگر دلیل مرگ او را ناراحتی از برخوردهای رضاشاه و اقدام به خودکشی به وسیله تریاک می‌دانند. داور در زمان مرگ 51سال سن داشت.

وضعیت صنایع و مؤسسات آموزش فنی ایران

در این سال، شرکت نفت ایران و انگلیس با ارسال نامه‌ای به دولت، خواستار شد که برای بررسی وضعیت صنایع در ایران و بهبود صنعت، شخصی را برای بازدید از صنایع در ایران اعزام کند. با موافقت دولت، شخصی به نام دکتر اسکوفیلد از این مراکز، بازدید و در نهایت یک گزارش از وضعیت صنعت در ایران به شرکت نفت ایران و انگلیس و گزارشی دیگر به دولت ارائه کرد.

اوضاع تاریخی و جغرافیایی محل تدریس

این سند، بخشنامه اداره تعلیمات ولایات وزارت معارف و اوقاف به اداره اوقاف و معارف است که در آن از دبیران لیسانسیه تاریخ و جغرافیا در دبیرستان‌ها خواسته شده گزارشی سالانه درباره ابنیه و اماکن تاریخی و اوضاع جغرافیایی و وضعیت طبیعی حوزه مأموریت خود ارائه کنند تا در آینده مورد استفاده قرار گیرد. تاکید شده که بهترین گزارش به صورت مقاله چاپ می‌شود و مورد تشویق مالی قرار می‌گیرد و قصور از این بخشنامه، توبیخ به همراه دارد.

اکابر، اجباری شد

وزارت فرهنگ در این سال بنا بر سیاست‌های خود مبنی بر علم‌آموزی همه مردم ایران، اقدام به راه‌اندازی مدارس شبانه تحت عنوان اکابر کرد و شرکت در کلاس‌های اکابر برای همه ایرانی‌های بین 18 تا 40سال اجباری شد. در این سال مجموعا 705کلاس اکابر در ایران راه‌اندازی شد تا بزرگسالانی که از آموزش محروم بودند بتوانند به سوادآموزی بپردازند