گزارش
گزارش همشهری از شرایط و هزینه‌های کلاس‌های تابستانی
دانش‌آموزان، اسیراوقات‌فراغت
فهیمه طباطبایی/خبرنگار
تابستان فصل عرق‌ریزان خانواده‌های ایرانی است؛ هم گرمای آن طاقت‌فرساست و هم هزینه‌هایش. هزینه‌هایی که به قول بعضی از خانواده‌ها صرف «غنی‌سازی» و به قول دیگران «پرکردن» اوقات فراغت فرزندان به‌خصوص دانش‌آموزان می‌شود و سال به سال همچون قیمت گوشت، مرغ و شاخص‌های تورم فشار بیشتری به اقتصاد خانواده وارد می‌کند. مدرسه‌ها که تعطیل می‌شود، دانش‌آموزان شادترین آدم‌های روی زمین‌اند؛ سرخوش از تمام شدن امتحانات و فارغ از سختگیری معلم‌ها و کابوس بیداری در ساعت 7صبح. شادی آنها ولی خیلی طول نمی‌کشد. به یکی، دو هفته نرسیده، بی‌حوصلگی سراغ‌شان می‌آید و دنبال سرگرمی تازه می‌گردند. سرگرمی‌هایی که این روزها برخلاف سال‌های دور، طیف متنوعی دارند اما هزینه زیادی را هم روی دست خانواده‌ها می‌گذارند. علاوه بر سرگرم کردن دانش‌آموزان کلاس‌های تابستانی برای بخشی مهمی از پدران و مادران شاغل که تابستان‌ها «کاسه چه کنم، چه کنم» دست می‌گیرند هم حیاتی است؛ موضوعی که باعث می‌شود این افراد حتی حاضر باشند فرزندانشان را از صبح زود تا عصر و هر روز به مراکز و مؤسسه‌هایی بسپارند که «پانسیون» خوانده می‌شود و چند میلیون تومان برای آن باید پرداخت کرد. درگزارش پیش رو به بایدها ونبایدهای اوقات فراغت و هزینه‌ها و شرایط کلاس‌های تابستانی دانش‌آموزان پرداخته‌ایم.
چرا کلاس‌های تابستانی؟
اولین دلیل گرایش خانواده‌ها به ثبت‌نام کودکان در کلاس‌های تابستانی عمدتا سرگرم‌سازی آنها و نگرانی از این است که عمر فرزندانشان در تعطیلات تقریبا 4ماهه، به بطالت سپری شود. مهری عباسی که
2 پسر دانش‌آموزش را در کلاس‌های تابستانی مختلفی ثبت‌نام کرده، درباره ضرورت ثبت‌نام این کلاس‌ها به همشهری می‌گوید: «وقتی کودکان ساعات بیشتری را در خانه هستند، علاوه بر اینکه حوصله‌شان سر می‌رود، معمولا دچار دعوا و اصطکاک با یکدیگر و ما می‌شوند و من فکر می‌کنم لازم است، با ثبت‌نام در کلاس‌ها این نوع تنش‌ها را در خانواده کم کنیم.»
مادر دیگری که خانواده‌اش از نظر درآمدی، جزو طبقه متوسط جامعه به‌حساب می‌آید و 2دختر و یک پسر دانش‌آموز دارد، پرداخت هزینه‌های ثبت‌نام در کلاس‌های تابستانی را دشوار می‌داند اما معتقد است: « واقعیت این است که بدون این کلاس‌ها و برنامه منظم رفت‌وآمد بچه‌ها به بیرون از خانه، آنها تمام وقت‌شان را پای تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری، موبایل و شبکه‌های مجازی می‌گذرانند و این برای سلامت ذهنی و جسمی آنها اصلا خوب نیست. بماند که مثلا بچه‌های من، در روزهایی که مدرسه نمی‌روند، ساعات صبح را به خواب می‌گذرانند و عملا ساعات خواب و بیداری معمول آنها مختل می‌شود. اگر فکری برای این اختلال نکنیم، آن وقت مجبوریم، بعد از شروع مدرسه‌ها، هر روز غرولندهای آنها را تحمل و به زور از خواب بیدارشان کنیم.» احساس رقابت و چشم و هم‌چشمی کودکان با یکدیگر اتفاق دیگری است که خانواده‌ها را به استفاده از این کلاس‌ها تشویق و حتی با اصرار کودکان، مجبور می‌کند. آقای نوبخت، پدر یک دختر دانش‌آموز در مقطع متوسطه اول است. او می‌گوید: بچه‌ها به‌شدت به یکدیگر نگاه می‌کنند و اگر احساس کنند، دوستانشان از شرایطی برخوردارند و آنها از این شرایط محروم، خیلی ناراحت می‌شوند. من خودم واقعا توان تامین هزینه این کلاس‌ها را ندارم اما دوست هم ندارم ناراحتی دخترم را ببینم. وقتی می‌بیند همه دوستانش در کلاس‌های ورزشی و موسیقی، زبان و... ثبت‌نام کرده‌اند، من هم مجبورم همان شرایط یا حداقل شرایطی نزدیک به آن را برایش فراهم کنم.
هزینه کلاس‌ها چقدر است؟
کلاس‌های تابستانی، بسته به سطح کلاس‌ها، منطقه برگزاری، نوع مؤسسات و اساتید و... هزینه متفاوتی دارد. به‌عنوان مثال نجمه که فرزندش را در کلاس‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حوالی مرکز شهر ثبت‌نام کرده، برای آموزش نقاشی، موسیقی و ژیمناستیک، ماهانه 750هزار تومان می‌پردازد. همچنین محبوبه در یکی از مناطق جنوبی تهران، پسر نوجوانش را در 2کلاس فوتبال و زبان ثبت‌نام کرده و برای هر کدام ماهانه 200هزار تومان می‌پردازد. آقای یعقوبی، فرزندش را برای کلاس‌های تابستانی به مدرسه خودش می‌فرستد و برای 3کلاس لگو، اوریگامی و فن بیان، ماهانه 270هزار تومان می‌پردازد. زهرا هم بچه‌هایش را در همان مدرسه خودشان ثبت‌نام کرده و برای 3کلاس شنا، فوتسال و زبان در طول تابستان، باید حدود یک میلیون تومان هزینه پرداخت کند. پویا هم که پدر یک دختر پایه نهمی است، فرزندش را در 3کلاس ورزشی، هنری و تفریحی ثبت‌نام کرده و ماهانه برای هر یک از کلاس‌ها 400هزار تومان هزینه می‌کند. وضع لیلی اما متفاوت تر از دیگران است. او که در مناطق شمالی تهران زندگی می‌کند، برای ثبت‌نام فرزندش در کلاس موسیقی، حدود 2.5میلیون تومان، برای کلاس زبان حدود 500هزار تومان، برای کلاس بازیگری حدود یک و نیم میلیون تومان و برای کلاس نقاشی ماهانه 400هزار تومان هزینه می‌کند. لیلی البته معتقد است، این کلاس‌ها صرفا کارکرد وقت‌گذرانی دارد و عملا بچه‌ها به‌دلیل مقطعی بودن آموزش، چیز زیادی یاد نمی‌گیرند. در این بین پانسیون کردن کودکان در تابستان هم داستان جدیدی است که در تهران راه افتاده و تبلیغات بزرگ آنها را در سطح شهر می‌توان دید. حتی یکی از آنها بیلبورد بزرگی را در اتوبان همت اجاره کرده است. پانسیون‌های خصوصی تابستانه که بین 4 تا 8میلیون تومان بسته به امکانات، تنوع کلاس‌ها و محل برگزاری آن قیمت دارند.کار راه‌اندازی پانسیون برای نگهداری دانش‌آموزان در تابستان به جایی رسیده که در دانشکده مدیریت، معتبرترین دانشگاه کشور هم در مرکز شهر پانسیون تابستانی برای کودکان برپا شده است. در واقع سالن‌های ورزشی و بخش‌های مختلف این دانشکده به مؤسسه‌ای اجاره داده شده و آنها هم بعد از ثبت‌نام، هر روز دانش‌آموزان را از 7صبح تا 5بعد از ظهر نگهداری می‌کنند. خانم جوان پشت خط تلفن درباره شهریه پانسیون کودکان در تابستان می‌گوید: «در مجموعه ما 3نوع پانسیون وجود دارد، 5روز در هفته 4میلیون و 400هزار تومان، 3روز در هفته 3میلیون و 300هزار تومان و 2 روز در هفته 2میلیون و 500هزار تومان. البته هر روز بچه‌ها در 4کلاس و رشته‌ای که شما انتخاب می‌کنید شرکت خواهند کرد و یک وعده غذای گرم و میان وعده به آنها داده می‌شود.» در این پانسیون رشته‌های بسکتبال، شنا، فوتبال، فوتسال، دفاع شخصی، کاراته، تکواندو، والیبال، اسکیت، بدمینتون، نقاشی، زبان، لیوان چینی (جابه‌جایی سریع لیوان‌های کاغذی)، روبیک، تنبک، دف و... وجود دارد و خانواده‌ها می‌توانند از بین رشته‌ها برای فرزندانشان برنامه‌ریزی کنند.
کلاس‌های تابستانی، آری یا نه؟
رضا عباسی، کارشناس آموزشی، ثبت‌نام هدفمند فرزندان در کلاس‌های تابستانی را به خانواده‌ها توصیه و تأکید می‌کند: «ضرورت برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از اوقات فراغت در فصل تابستان، روشن است. بطالت و گذران بدون برنامه و وقت، آسیب‌های زیادی دارد و بهتر است خانواده‌ها به شکلی هدفمند و متناسب با نیازها و علایق کودک برای اوقات فراغت او برنامه‌ریزی کنند. عباسی البته ثبت‌نام گسترده در کلاس‌های تابستانی و وارد کردن فشار مضاعف به دانش‌آموزان در تعطیلات تابستان را رد می‌کند و معتقد است: در شرایطی که فرزند شما 9ماه تحصیل تقریبا پرفشار را در مدرسه پشت سر گذاشته، اگر دوباره بخواهید یک برنامه سنگین آموزشی برای او تعریف کنید، عملا نشاط و شادابی او را از بین می‌برید. فعالیت‌هایی که کودک در تابستان انجام می‌دهد باید تا حد زیادی سرگرم‌کننده و تفریحی باشد. به این معنا که کودک بتواند تجدید قوا کند و برای سال تحصیلی بعدی آماده شود. اگر چنین نشود، کودک عملا اشتیاقی برای بازگشت به مدرسه نخواهد داشت.
این کارشناس آموزشی، اجبار در برنامه‌ریزی کلاس‌های تابستانی از سوی والدین را آسیب‌زا می‌داند و تأکید می‌کند: واقعیت این است که رشد استعدادها و فراگیری مهارت‌ها اگر با اشتیاق کودک همراه نباشد، عملا نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود. والدین توجه کنند که اسیر جو کاذبی که این روزها برای ثبت‌نام در کلاس‌های متعدد تابستانی ایجاد شده نشوند. بعضی‌ها از ترس اینکه کودک در یادگیری مهارت‌ها از همکلاسی‌ها و دوستان خود عقب نماند، فشاری چند برابر سال تحصیلی را در تابستان به او وارد می‌کنند. این روند معقولی نیست. فرایند یادگیری اگر مشتاقانه نباشد و به کودک انگیزه ندهد، نه‌تنها باعث رشد استعدادهای او نمی‌شود بلکه ممکن است همان استعدادهای موجود او را نیز سرکوب کند.
کمالی که معلم مقطع متوسطه اول است هم می‌گوید که اجبار والدین کلاس‌های تابستانی را بی‌ثمر می‌کند. او می‌گوید: دانش‌آموزان زیادی را می‌بینم که با وجود میل باطنی خود و صرفا به‌دلیل اصرار والدین‌شان در کلاس‌های هنری و مهارتی زیادی در تابستان شرکت می‌کنند. مثلا الان مد شده که همه فرزندانشان را درکلاس موسیقی ثبت‌نام می‌کنند. موسیقی در پرورش روح و روان کودکان نقش مثبتی دارد اما واقعا هر کودکی در زمینه موسیقی مستعد نیست، مهم‌تر از آن هر کودکی به موسیقی علاقه‌مند نیست. همیشه به والدین شاگردانم می‌گویم اگر هم در مباحث درسی و تحصیلی به کودکان اختیار نمی‌دهید و معتقد هستید که ممکن است با انتخاب‌های بد آینده خود را خراب کنند، حداقل در زمینه‌های هنری و ورزشی اجازه بدهید خودشان تصمیم بگیرند! اصولا وقتی بچه در تصمیم‌گیری درباره خودش دخیل است، بعدا مسئولیت‌پذیری بیشتری هم از خود نشان می‌دهد.
