کارنامه سفید مرد نفتی

مریم سمائی


وزارت نفت خط مقدم جنگ اقتصادی است و همین موضوع موجب شده که بیشترین هجمه‌ها به این وزارتخانه وارد شود. در شرایط بحرانی حال حاضر عده‌ای از سیاسیون تندرو سیاست‌های بیژن زنگنه -وزیر نفت- را در مورد فروش نفت و دور زدن تحریم‌ها مورد انتقاد قرار می‌دهند؛ این در حالی است که زنگنه تنها کسی است که توانست در مذاکرات اوپک حق ایران را بگیرد و از فریزشدن تولید نفت جلوگیری کند. از سوی دیگر او تنها وزیری بود که قبل از به امضا رسیدن برجام تمام مقدمات افزایش تولید نفت را فراهم کرده بود تا با امضای برجام به سرعت تولید نفت و میزان صادرات را بالا ببرد.  کارنامه زنگنه کاملا مشخص و روشن است. او مردی عملگراست که نه باج می‌دهد و نه باج می‌گیرد و شاید همین موضوع است که میزان هجمه‌های علیه او را افزایش می‌دهد. 

افزایش فوری صادرات نفت
اگر بخواهیم نگاهی به ابتدای ورود زنگنه به وزارتخانه بیندازیم باید شرحی از آن دوران داشته باشیم. سال 92 وضعیت وزارت نفت وضعیت آشفته‌ای بود. تغییر چندین وزیر در مدتی کوتاه در این وزارتخانه، کاهش شدید تولید و صادرات نفت به‌دلیل شرایط تحریمی پیش از برجام، ایجاد مشکل در توسعه پروژه‌های پارس‌جنوبی به‌دلیل نبود و نرسیدن قطعات حساس و... صنعت نفت کشور را با چالش‌های جدی مواجه کرده بود. وقتی زنگنه پا در وزارتخانه گذاشت تمامی این مشکلات وجود داشت اما او ایستاد و با برنامه‌ریزی‌های دقیق و مدیریت یکپارچه، صادرات نفت را دوباره افزایش داد و سهم تولید نفت ایران را به روند قابل‌قبولی رساند.  حمید حسینی، یکی از کارشناسان حوزه نفت و انرژی در این‌باره به همشهری درنگ می‌گوید: در آن زمان تولید نفت به‌شدت کاهش پیدا کرده بود، به‌طوری که تنها 5/2میلیون بشکه نفت تولید و حدود یک میلیون و 200هزار بشکه صادر می‌شد. زنگنه دوباره تولید را به 5/3‌میلیون بشکه برگرداند و توانست صادرات نفت را از یک میلیون و 200هزار بشکه به 5/2میلیون بشکه افزایش دهد. در دوره آقای زنگنه همه پروژه‌های پارس‌جنوبی غیراز فاز3 طبق یک فرایند و اولویت‌بندی جدی به اتمام رسید. فاز اول پالایشگاه خلیج‌فارس که چندین سال دست به‌دست می‌شد و کسی مسئولیت قبول نمی‌کرد را در دور اول و 2فاز بعدی را در دور جدید به بهره‌برداری رساند. آقای زنگنه توانست مصرف گاز را جایگزین مصرف فراورده‌ها در نیروگاه‌ها و سایر جاها کند و روزانه 600هزار بشکه ظرفیت برای فراورده‌های نفتی ایجاد کند. ما الان در همه فراورده‌های نفتی صادرکننده هستیم و هیچ فراورده‌ای را وارد نمی‌کنیم.  آقای زنگنه در بحث توسعه نفت هم توانست قراردادهای جدید نفتی را مطابق با شرایط روز به امضا برساند. او وقت زیادی برای مذاکره با شرکت‌های خارجی برای توسعه میادین گذاشت اما متأسفانه با انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا و لغو برجام تمامی تحریم‌ها برگشت و تلاش‌هایی که در حوزه نفتی صورت گرفته بود بی‌ثمر و یکباره اغلب فعالیت‌های نفتی متوقف شد.  او می‌گوید: در مجموع می‌توان گفت که آقای زنگنه یکی از موفق‌ترین وزرای نفتی کشور است که توانست از فرصت‌های برجام به‌خوبی استفاده کند. هم‌اکنون هم با وجود شرایط پیچیده تحریمی نمی‌توان از زنگنه انتظار داشت که مانند دوران قبل از تحریم کار کند، چرا که تمامی فعالیت‌ها به شرایط سیاسی برمی‌گردد.  او در ادامه می‌گوید: با توجه به شرایط منطقه، نظام بانکی، سختگیری‌هایی که آمریکایی‌ها انجام می‌دهند و... قطعا کار برای همه سخت شده است و به همین دلیل است که زنگنه زیر بار انتقادات می‌رود که چرا برای دور‌زدن تحریم‌ها اقدامی انجام نداده است. 

با سابقه‌ترین وزیر اوپک
بعد از لغو برجام از سوی آمریکا توطئه دیگری علیه ما بود. وقتی قیمت نفت کاهش پیدا کرد کشورهای عضو اوپک تصمیم به کاهش تولید گرفتند، این در حالی بود که ایران تا پیش از این به‌دلیل تحریم‌ها نتوانسته بود به مقدار کافی تولید کند و زیر بار فریز‌کردن تولید نفتی نمی‌رفت.  حسینی در این‌باره می‌گوید: زنگنه پای این موضوع ایستاد و از همان روز اول اعلام کرد که ایران باید خارج از سهمیه تولید و صادر کند. خوشبختانه در این موضوع هم موفق شد و توانست ایران را از این دستورالعمل مستثنا کند. زنگنه با سابقه‌ترین وزیر اوپک است و اعضای اوپک احترام زیادی برای او قائلند. عملکرد او در اوپک از بهترین عملکردهایی بوده که در این سال‌ها داشته‌ایم.  او اشاره‌ای هم به به کارگیری نیروهای بازنشسته توسط زنگنه می‌کند و می‌گوید: زنگنه در دور اول تعدادی نیروی بازنشسته را برای کمک در آن دوران حساس به وزارتخانه آورد؛ این یکی از انتقاداتی بود که در دور اول به زنگنه می‌شد اما او بعد از مدتی با جوان کردن کابینه، خود را با خواست عموم تطبیق داد و از نیروهای جوان در وزارتخانه استفاده کرد. هم‌اکنون بسیاری از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت نفت جوان هستند و عمدتا جزو افراد غیرسیاسی و تکنوکرات به‌حساب می‌آیند. او با بها دادن به نیروهای جوان و تحصیل‌کرده نشان داد که مخالف جوانگرایی نیست و از این حیث دیگر نقدی را نمی‌توان به او وارد کرد.  این کارشناس حوزه نفت معتقد است که زنگنه توانسته کارنامه قابل‌قبولی داشته باشد، ضمن اینکه او نسبت به دور قبل مقداری محافظه کارتر شده است. او هم‌اکنون، هم در اوپک می‌جنگد هم با شرایط داخلی. او هر روز باید به این فکر کند که چطور می‌تواند از تحریم‌های فلج‌کننده رها شود، این در حالی است که بحث‌های حاشیه‌ای را هم باید جواب بدهد. به‌نظر من اوج بدسلیقگی و کج‌سلیقگی است که در این دوران حساس عده‌ای می‌خواهند مدام او را تحت‌الشعاع قرار دهند و با جوسازی‌ها خواهان امتیاز‌گیری هستند. وزارت نفت یکی از فعال‌ترین، مردمی‌ترین و دیپلماتیک‌ترین وزارتخانه‌های کشور است که تاکنون عملکرد قابل‌قبولی داشته است.